İNSAN VE DAVRANIŞ - Deneme Sınavı - 9

Prototip modeli, o kategorinin özelliklerini barındıran en iyi örnek yoluyla kavramın oluşturulması sürecine dayanır. Prototip bir tür idealize edilmiş kavram biçimidir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Özellikler modeline göre bir nesnenin, bir canlının, bir kişinin, bir olayın ya da bir niteliğin kavramın içine girmesi için belirli birtakım özellikleri taşıması gerekir. Araba için de, soruda verilen özelliklere sahip olması durumu söz konusudur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Probleme çözüm bulma olasılığını ve problem çözümünün hızını etkileyen en
önemli faktör problemi anlamaktır. Problemi anlamak, büyük ölçüde probleme ilişkin bir bakış açısı geliştirmek anlamına gelir. Bir kez problem belirli bir bakış açısından anlamlandırıldığında (temsil edildiğinde), artık verili bilgi otomatik olarak bu bakış açısına göre yapılandırılır. Burada da tamircinin yaptığı ilk iş problemi anlamak olmuştur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Algoritmalar, belirli türde problemleri çözmek için geliştirilmiş özgül problem çözme yollarıdır. Algoritma, eğer doğru kullanılırsa problemin çözümüne ulaşmamak imkânsızdır. Üçgenin iç açıları toplamına dair bilgiye sahip olmak da bir algoritma temsilidir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Problem çözümünü kolaylaştıran ya da zorlaştıran faktörler şunlardır: Uzmanlık, zihinsel kurulum ve işleve takılma. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Dilin düşünceyi ya da aynı anlama gelmek üzere bilişi şekillendirdiği düşüncesinin en önde gelen savunucularından biri Whorf ’tur. 1950’lerde Whorf, dilin dünyanın algılanış biçimini yapılandırdığını iddia etmiştir. Diğer bir deyişle, Whorf ’a göre, dünyayı anlamak için kullandığımız kategori ve ilişkiler dilden türetilmiştir. Dolayısıyla narenciye ile ilgili yaşantısı kısıtlı olan toplumların bu meyveler ile ilgili kelime dağarcığı da sınırlı olacaktır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

IQ (Intelligence Quotient) olarak bilinen zekâ indeksi, zihinsel yaşın kronolojik yaşa oranının 100 ile çarpılması sonucunda elde edilir.  Eğer zihinsel yaş kronolojik yaşa eşitse IQ 100 olacaktır. Eğer zihinsel yaş kronolojik yaştan aşağıda ise IQ 100’den az olacak, eğer zihinsel yaş kronolojik yaştan yüksekse IQ 100’den yukarıda olacaktır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

20. yüzyılın ilk yarısında Spearman, Thurstone ve Burt gibi kuramcılar zekânın temel bileşenlerini faktör analizi olarak bilinen bir istatistik tekniğini kullanarak belirlemeye çalıştılar. Bu ve diğer araştırmacılar, zekâyı birden fazla faktörün oluşturduğunu iddia etmişlerdir. Zekâyı oluşturan kaç zihinsel yeteneğin, diğer bir deyişle kaç faktörün olduğu kuramdan kurama değişmektedir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Bir şeyin beğenilir olması ya da olmaması açısından değerlendirilmesi sonucunda bu şeye karşı ortaya çıkan psikolojik eğilime tutum adı verilir. Duygu tutumun hislerle ilişkili halini ifade eder. Diğer senekler de yanlış olduğundan doğru cevap A seçeneğidir.

Tutumlar› anlamak üzere geliştirilmiş bir modele ABC Modeli adı verilmektedir.
Bu modele göre tutumu oluşturan üç unsur bulunmaktadır. Bunlar; duygu (affect), biliş(cognition) ve davranış niyetidir (behavioral intention). Bu üç unsurun ingilizce adlarının baş harfleri nedeniyle modele ABC Modeli denilmektedir. Bu nedenle doğru cevap 3 yani B seçeneğidir.

Tutumlar her ne kadar aktarılan bilgiler ya da kişilerin çevrelerinde olan biteni
ve bunların sonuçlarını gözlemlemesi yoluyla da oluşsa, kendilerinin doğrudan
doğruya yaşadıkları deneyimler yoluyla öğrendikleri daha kalıcı olmaktadır. Dolayısıyla kişisel deneyimlerin tutumlar üzerindeki etkisi daha güçlü olmaktadır. Bu nedenle cevap C seçeneğidir.

ABC Modelinde ifade edilen biliş unsuru, tutumların inançlarla da ilişkili olduğunu
ortaya koymaktadır. Tutumu kavramsallaştıran en bilindik model beklenti-değer
modelidir (Ajzen, 2001). Bu modele göre kişi her psikolojik objeye
ilişkin inanışlara sahiptir. Bu inanışların gücü ve bu inanışların gerçekleşme olasılığına
ilişkin beklenti ile kişinin inanışın gerçekleşmesine verdiği değer o objeye
yönelik tutumu belirlemektedir.

Tutumların ölçülmesinde ilk çalışmalar Thurstone tarafından gerçekleştirilmiştir. Schwarz, Strack ve Mai (1991) evli bireylerin evlilikleri ve genel yaşamları konusundaki memnuniyetleri üzerine bir araştırma gerçekleştirmişlerdir. Bu nedenle cevap B seçeneğidir.

Bireylere doğrudan ifadeler ya da sorular yöneltmenin yanında, tutumların dolaylı bir şekilde ölçülmesi de mümkündür. Davranışların gözlemlenmesi yolu ile ölçüm gerçekleştirmek en sık kullanılan dolaylı tutum ölçümlerindendir. Bu ölçümler araştırmacıların, bireyin kendisinin dahi farkında olmadığı tutumlarını ortaya çıkarmada yardımcı olabilmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Tutum ile davranış arasındaki ilişki bazı bakımlardan farklı olabilmektedir.
Bunlar; tutumun spesifik (bir şeye özgü) olması, tutumun kişinin kişisel çıkarıyla ilintili olması, tutumun kişilik faktörüne bağlı olması ve tutumun sosyal ortama bağlı olmasıdır. Seçenekler arasında önyargılar yer almadığından cevap D seçeneğidir.

Kalıpyargılar belirli bir toplumsal grup hakkında sahip olunan inançlardır. Cinsiyet grupları, etnik gruplar veya yaş grupları gibi farklı  birçok grupla ilişkili kalıpyargılar geliştirilebilir. Kalıpyargılar durağan olmayıp, zaman içerisinde değişen yaşam düzeni ve sosyal yapılar sayesinde ufak farklılıklar gösterebilmektedirler.Bireylerin neden kalıpyargılar geliştirdikleri sorusu sosyal psikolojinin açıklamaya çalıştığı bir diğer konudur. Kalıpyargıların oluşum sebepleri; (i) bireylerin sosyal olguları anlamlandırmasına yardımcı olması, (ii) bireylere algılama süreçlerinde enerji tasarrufu sağlaması ve (iii) içinde bulundukları sosyal gruplar tarafından paylaşılan inançlar olması şeklinde özetlenebilir Kalıpyargılar bireylere kolay hatırlanan, ulaşılabilir özet
bilgiler sunarak algılama sürecini kısaltır ve enerji tasarrufu sağlar. Buna göre yanlış olan bilgi B seçeneğidir.

Kalıpyargıların gelişim süreci temelde iki başlık altında açıklanabilir. Bunlar, kalıpyargıların
oluşumu ve aktif hale gelmesidir. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

Adorno vd. (1950) tarafından geliştirilen bir diğer kuram ise otoriter kişilik kuramıdır. Buna göre, bireylerin kişilik oluşum aşamalarıında maruz kaldıkları otoriter ve baskıcı yaklaşımlar, daha ön yargılı olmalarına sebep olmaktadır.Ön yargılar bir kişi veya gruba yönelik olumsuz ve aleyhte tutumları ifade eder (Stroebe ve Insko, 1989). Dollard vd. (1939) tarafından günah keçisi kuramı geliştirilmiştir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Tutumları anlamak üzere geliştirilmiş bir modele ABC Modeli adı verilemktedir. Bu modele göre tutumu oluşturan üç unsur vardır. Bunlar; duygu, biliş ve davranış niyetidir. Doğru cevap A'dır.

Doğrudan tutum ölçümlerinde bireylere yöneltilen ifadeler-sorular, ifadelerin-soruların sırası, sunulan cevap seçenekler-ölçekler, ve sunulan cevap seçeneklerinin yapısı büyük önem taşımaktadır. Doğru cevap E'dir.