İNSAN VE DAVRANIŞ - Deneme Sınavı - 13

Nevrotik Eğilimler

Dışadönüklüğe karşı içedönüklük

Özdisiplin

Karşılıklı Belirleyicilik

Sorunun doğru yanıtı için Duyguların İfade Edilmesi bölümünü inceleyiniz.

Deneysel psikoloji

Açlık, susuzluk, cinsellik gibi fizyolojik kökenli güdülere dürtü adı verilmektedir.

Kavram oluşturma modelleri : özellikler modeli, prototip modeli, iyi örnek modeli.

Problem çözüm süreci belli aşamaları içerir. İlk aşama problemin zihinsel olarak temsil edilmesi, yani anlaşılmasıdır. İkinci aşama, amacı belirlemek; üçüncü aşama ise amacı alt amaçlara bölmektir. Son aşama alt amaçlara ulaşmaya dönük problem çözme stratejilerini seçmek ve uygulamaktır.

Algoritmalar, belirli türde problemleri çözmek için geliştirilmiş özgül problem çözme yollarıdır.

Kestirmeler (heuristics), problemin çözüleceği garantisini vermezler. Ama işe yaradıkları durumda, insanları çok hızlı bir şekilde sonuca götürürler. Kısacası kestirmeler, problemi en etkili çözme stratejileri değildir. Ama işe yaradıklarında diğer stratejilerden daha hızlı çözüm üretilmesini sağlarlar.

İşleve takılma, nesneleri adları ya da tanıdık işlevleri dışında başka bir bağlamda düşünememe eğilimini ifade eder. Bu eğilim, nesneleri değişik şekillerde kullanarak problem çözmeyi engeller.

Zihinsel Kurulum : problem çözerken öğrenme sürecinin bir parçası olarak çözüme dair birtakım stratejiler geliştirilir. Öğrenilen bu stratejiler, daha sonra benzer problemle karşılaşıldığında tekrar devreye girer ve problem çözme sürecini kolaylaştırır. Pek çok kez işi kolaylaştıran zihinsel kurulumlar bazen probleme sadece tek bakış açısıyla bakmaya neden oldukları için, doğru çözüme gidecek başka bakış açılarının geliştirilmesine engel olurlar. Bu durumda, zihinsel kurulumlar problem çözümünü zorlaştıran ya da engelleyen bir faktör hâline gelir.

Louis Leon Thurstone, zekâyı yedi faktörün oluşturduğunu ileri sürmüş ve bu yedi faktörü içeren Birincil Zihinsel Yetenekler Ölçeği adını verdiği bir ölçek oluşturmuştur. Bu faktörler uzamsal (uzaysal, mekansal) yetenek, algısal hız, sayısal yetenek, sözel yetenek, bellek, kelime bilgisi ve akıl yürütmedir.

Howard Gardner, yedi farklı zekâ ayırt etmiştir: Dille ilgili zekâ, müzik zekâsı, mantıksal-matematiksel zekâ, uzamsal (uzaysal, mekansal) zekâ, kişiler arası (sosyal) zekâ, beden-kinestetikle (bedeni kullanma) ilgili (bedensel) zekâ ve içsel (kişisel) zekâ.

Fransız hükûmeti, Alfred Binet’den diğerlerine göre daha yavaş öğrenen çocukları ayırt etmesini isteyince, Binet meslektaşı Theodore Simon ile birlikte 1905’te bir zekâ ölçeği geliştirmiştir. Binet, zekâ ölçeğinin algısal yeterliliklerden ziyade, akıl yürütme ve problem çözme becerilerini içermesi gerektiğini varsaymıştır. Ayrıca bu yeteneklerin yaşla birlikte artması gerektiğini varsaydığı için, yaşa göre zorlaşan ölçek soruları hazırlamıştır. Binet’nin çalışmasında zihinsel yaş kavramı önemli bir yere sahiptir. Zihinsel yaş, çocukların ölçekte verdikleri doğru cevap sayısıyla belirlenmiş ve çocuğun kronolojik yaşı ile karşılaştırılmıştır.

Stanford-Binet Zekâ Ölçeğinin son versiyonunda ölçümü yapılan dört alan vardır: Sözel akıl yürütme, soyut/görsel akıl yürütme, sayısal akıl yürütme ve kısa süreli bellek.

Bilişsel sistemin önemli yapı taşlarından biri olan kavramlar; tüm nesne, canlı ve olayları gruplandırarak, devasa bir dünyayı zihinde temsil etme olanağı verir. Örneğin “kedi” bir kavramdır. Dört ayağı olması, et yemesi, miyavlaması ve kızdığında tırnaklarını çıkarması kedi kavramını oluşturan ögelerdir. Ve bu ögeler tüm kedileri temsil eder. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kavramlar insan zihninin dünyayı yapılandırılmış hiyerarşiler hâlinde temsil etmelerine izin verir. Örneğin “mutfak sandalyesi”ni kavramsal hiyerarşinin içine yerleştirmek gerekirse en genel kavram “mobilya”olacaktır. Mobilya kavramının altında “masa”, “sandalye”, gardırop”, “koltuk” daha az genel olan kavramlar yer alacaktır. Bir sonraki düzeyde genel “sandalye” kavramı kendi içinde çeşitlenecek, “mutfak sandalyesi”, “yemek masası sandalyesi”, “çalışma odası sandalyesi” gibi alt düzey kavramlar ortaya çıkacaktır. Doğru cevap C seçeneğidir.