İNSAN VE DAVRANIŞ - Deneme Sınavı - 7

Tüm bilim dalları gibi psikoloji biliminin de ana amacı insan davranışı ve zihinsel süreçlerle ilgili öğeleri, olguları tanımlamaya çalışmaktır. Psikoloji bilimi sadece olay ve olguları tanımlamakla kalmaz, bunun ötesine geçip davranışı etkileyen etmenleri, davranış ile zihinsel süreçler arasındaki ilişkiler gibi bir dizi olay ve ilişkiyi açıklamaya çalışır. Psikoloji bilimi bir olgunun ne olduğunu olabildiğince net, nesnel bir biçimde açıklamaya çalışmakla kalmaz, elde ettiği sonuçlardan, bulgulardan hareketle ne olacağı konusuna da açıklık getirmeye çalışır. Psikoloji biliminin belki de en önemli amacı davranışı denetim altına almaktır. Denetim altına almak demek bir davranışın ortaya çıkması nı sağlamak, şiddetini ve hızını arttırmak veya azaltmak, görülme sıklığını arttırmak veya azaltmak ya da davranışı tamamen engellemeye yönelik stratejiler geliştirmek demektir. Bu durumda tanımlamak, tahmin etmek, denetim altına almak ve açıklamak psikolojinin amaçlarındandır, karşılaştırmak ise psikolojinin amaçlarına girmez.

Psikolojideki farklı yaklaşımların karşılaştırıldığı sayfa 22'deki tablo 1.1 da ayrıntıları verilen yaklaşımların ana araştırma konularına göre davranışçı yaklaşımın konuları davranış, davranışın etkin olmasının nedeni ve sonuçlarıdır.

Psikolojinin yanıt bulmaya çalıştığı önemli sorulardan birisi davranışların kalıtsal özelliklerinbir sonucu olarak mı yoksa çevresel güçlerin bir sonucu olarak mı ortaya çıktığıdır. Bununla birlikte psikoloji bilinçli bir şekilde ortaya çıkan davranışlar gibi bilinç dışı oluşan davranışlarla da ilgilenmiştir. Psikoloji biliminde aynı zamanda hem normal hem de normal dışı davranış çalışılmıştır. Bununla birlikte Psikoloji bilimi insan davranışını yaşam boyu gelişim süreci içinde ele alır. Aslında, davranışın öğrenme kadar kalıtsal özelliklere de bağlı olarak ortaya çıkmasından dolayı psikologlar bireyi doğumdan ölüme kadar incelerler. İnsan ruhunun gerçekte var olup olmaması psikoloji biliminin çalışma alanlarından birisi içerisinde yer almaz. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Hemostatik davranış organizmanın, bireyin denetiminde olmadan gösterdiği içsel tepkilerden birisidir. İnsan bedeninin (hayvanlarda da olan) kendi kendisini ayarlayan ve bazı hallerde de onarımı gücü olan mekanizması ve yeteneği olarak tanımlanan dengeye (homeostasis) sahiptir  Biyolojik denge içsel veya dışssal bir nedenden dolayı bozulduğunda, denge mekanizması ya da becerisi hemen devreye girer ve bedenin tekrar denge (homeostasis) durumuna ulaşmasını otomatik olarak sağlamaya çalışır. Örneğin, vücut ısısı 37 °C’yi geçtiğinde, vücut ısısını düzenlemek için terleme mekanizmasının devreye girmesi böylesi bir davranıştır. Yüzmek öğrenilen ve doğuştan gelmeyen bir davranış türüdür ve homostatik davranış olarak değerlendirilemez. Öksürme, korku tepkisi gibi davranışlarımız ise istemsiz, otomatik bir şekilde ortaya çıkar ve aslında hayatta kalma, organizmayı bazı olası tehditlere, tehlikelere karşı koruma işlevlerine sahip reflekslerdir. Besin arama davranışı ise daha çok hayatta kalmayı sağlayan birincil güdü olan açlık sonucu oluşan dürtüsel bir davranıştır. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Descartes’in psikolojinin gelişimi açısından en önemli çalışması, yüzyıllardır süren ve tartışmalı bir konu olan ruh-beden problemine yanıt aradığı çalışmalardır.Platon’dan bugüne bilim adamlarının çoğu bu problem konusunda ikicilik (düalizm) görüşü sergilemişlerdir. Bu ikicilik görüşü dinsel anlamdaki dünya-ahiret, iyi-kötü ikiciliğinden etkilenmiştir. İkicilik ruh (akıl) ve bedenin farklı yapılar olduğunu ileri süren görüştür. Descartes’e kadar ruh ve beden arasında aslında tek yönlü bir etkileşim olduğu kabul ediliyordu; ruh bedene fazlasıyla etki ederken, bedenin ruh üzerinde ancak çok küçük bir etkiye sahip olduğuna inanılıyordu. İkicilik görüşünü kabul eden Descartes, ruh ve beden arasındaki ilişkinin karşılıklı olduğunu ileri sürmüştür. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Geçici davranışlar kişinin belli bir uyarıcının, durumun etkisi altında olmasından kaynaklı, yine kontrolün en alt düzeyde olduğu, geçici süreyle ve çoğu zaman farkında olunmadan sergilenen davranış türüdür. Narkoz etkisi altında olan kişiler kontrolleri dışında konuşmaları, tepkide bulunmaları sebebi ile geçici davranış türü içerisinde değerlendirilen bir davranıştır. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

Maddecilik, varlığın (beden) insan zihninden bağımsız olarak var olduğunu, maddi varlık dışında bir varlığın bulunmadığını savunan felsefi öğretidir. Bu görüşe göre varlık olmadan zihin olamaz, ama zihin olmadan varlık zaten vardır. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Freud görüşlerini üç kabul üzerine temellendirmiştir: (1) İnsanların davranışları duygularının, düşüncelerinin ve isteklerinin zihinlerinde nasıl birleştiğine göre belirlenir. (2) Bu zihinsel işlemlerin birçoğu bireyin bilinçdışında gerçekleşir. (3) Bu zihinsel süreçler arasında çatışmalar olabilir ve bu durum çatışmayı sona erdirmek için birbiriyle yarışan güdülerden ödün vermeyle sonuçlanır. Freud’a göre davranış büyük oranda içgüdüseldir ve bilinçdışı düzeyde gerçekleşir. İki temel içgüdüden söz etmiştir: Yaşam ve ölüm içgüdüsü. Freud bilinci bilinç, bilinç öncesi ve bilinçdışı olmak üzere üç düzeye ayırmıştır. Bilinç belli bir anda duyumsadığımız, farkında olduğumuz her şeyi kapsar ve oldukça geçicidir. Freud insan davranışının çok az bir kısmının bilinç düzeyinde gerçekleştiğini öne sürmüştür. Bilinç öncesi düzey kişinin bilinç dışına atmada yeterince başarılı olamadığı ya da bazı çağrışımlar sonucu bilince doğru yaklaşan anılar, duygular, isteklerle ilgilidir. Freud’a göre aynı zamanda kişilik beş evreden oluşan bir gelişimsel süreçte biçimlenir, ancak büyük oranda yaşamın ilk 5-6 yılında tamamlanır. Freud’un gelişim kuramı biyolojik temellidir ve kültürü dikkate almaksızın tüm insanlara genellemiştir. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Psikologlar arasında 1950’li ve 1960’lı yıllarda davranışçı kuram bilişi, düşünceyi göz ardı ettiğine dair eleştiriler yükselmeye başlamıştır. Bu eleştirilerin en ciddilerini bilişselciler yapmışlardır. Bilişselciler davranışı etkileyen şeyin bilişlerimiz olduğunu ileri sürerler. Bu yaklaşımın takipçileri yalnızca ceza ve pekiştirmeye dayalı bir psikolojinin asla yeterli olmayacağını, çünkü ceza ve pekiştirece dair yorumumuzun davranışı belirlediğini savunmuşlardır. Bilişselci görüş, insanların bilgi algılama, elde etme ve işleme yollarını açıklamaya odaklanır.Bilişsel psikologlar akıl yürütme yanında öncelikli olarak hafıza ve karar verme süreçleri üzerine çalışmaktadırlar. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Freud kişiliği tanımlarken üç temel yapı taşından bahseder. Bunlar id, ego ve süperegodur. Ego kişiliğin yürütme organıdır ve ego bu görevi yürütmekte zorlandığında, bir kaygı durumuyla başa çıkamadığında, egoyu geçici olarak korumak adına ego savunma düzenekleri devreye girer. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Klinik psikoloji alanı psikolojinin alt dalları arasında en çok ilgi gören uzmanlık alanıdır. Klinik psikologlar ruhsal hastalıkların tanılanması (kişilik bozuklukları, gibi) ve tedavisi ilgilenirler ve hastaların sorunlarına çözüm bulmak amacıyla çeşitli psikoterapi kuramlarının kullandıkları yöntem ve teknikleri işe koşarlar. Klinik psikologlar ağırlıklı olarak hastanelerde psikiyatri kliniklerinde, özel terapi/psikiyatri merkezlerinde görev yaparlar. Daha çok uygulamaya dayalı bir alandır. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.

İnsan ve hayvan davranışlarının anlaşılmasında kullanılan yaygın araştırma yöntemlerinden birisi doğal gözlemdir. Doğal gözlemde incelenen kişi ya da hayvan laboratuvar ortamında değil  kendi doğal ortamında derinlemesine, belirli bir süreyle, kişiye, ortama müdahale etmeden gözlemlenir. Hayvan davranışlarını anlamak amacıyla da doğal gözlem sık başvurulan bir yöntemdir. Doğal gözlem sırasında gözlenen kişi ya da hayvan gözlendiğini fark ettiğinde davranışı değişebilir. Dolayısıyla gözlemcinin kimliğini saklama konusunda son derece özenli olması önemlidir. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

Hemostatik davranış organizmanın bireyin denetiminde olmadan gösterilen içsel tepkilere verilen isimdir. Terleme mekanizmasının belli bir sıcaklıktan sonra devreye girmesi bu tür bir davranıştır. Dolayısıyla cevap A şıkkıdır.

Bireyin yaşadığı duygusal, ruhsal sorunlara kaynaklık eden bireysel, ailevi, çevresel etmenler ve bunlar arası ilişkilerin belirlenmeye çalışılması psikolojinin açıklamak amacına hizmet eder. Dolayısıyla cevap B şıkkıdır.

Biyolojimiz psikolojimizi, psikolojimiz de biyolojimizi etkiler. Örneğin, iç salgı bezlerinin yetersiz salgılanmasından dolayı bir kişi depresif belirtiler sergileyebilir. Psikoloji günümüz tıp bilimleri ile yakın ilişki içindedir. Dolayısıyla cevap C şıkkıdır.

Modern psikolojinin bir bilim disiplini olarak formal bağlamda başlangıcı Wilhelm Wund'un 1879 yılında Leipzig'de ilk deney laboratuvarını kurmasıyla başladığı kabul edilmektedir. Dolayısıyla cevap D şıkkıdır.

İşlevselci yaklaşım, davranışın amaçlarına, farkındalığına odaklanan, zihinle ilgili "nasıl, niçin" sorularına yanıt arayan bir psikoloji yaklaşımıdır. Dolayısıyla cevap E şıkkıdır.