İNSAN VE DAVRANIŞ - Deneme Sınavı - 11

Eğer tamamıyla karanlık olan bir odada sessizce oturup, karşı duvardaki sabit ışık
kaynağına sürekli bakılırsa, bir süre sonra ışığın hareket etmeye başladığı görülür.
Gerçekte ışık sabit olduğu hâlde, hareket ediyormuş gibi algılanır. Bu olgu otokinetik olarak adlandırılır. Doğru cevap A'dır.

 

Binalardaki reklam panoları ya da stadyumlardaki skor panoları günlük yaşamda fi
fenomenini gösteren örneklerdir. Doğru cevap A'dır.

aynı aileden üyelerin bir arada bulunduğu bir ortamda çok sevilen bir dizi film izlenirken elektriklerin gitmesi ailedeki üyelerin her biri tarafından farklı olarak algılanıp farklı duyguları açığa çıkarabilir. Anne en sevdiği diziyi kaçırdığı için öfkeye kapılabilir. Baba ise elektriklerin bu kadar çok gitmesine sinirlenebilir. Çocuk ise, anne ve babası kendisine daha çok vakit ayıracağı için elektriklerin gitmesine sevinip mutlu olabilir.

Heyecan kavramı dilimizde bir anda oluşan, kısa süreli ve daha yoğun bir şekilde hissedilen, içersinde fizyolojik unsurları et- kin bir biçimde barındıran durumlar için kullanılmaktadır.

Duygu yaşantısında tecrübe edilen üç düzey şöyledir: öznel yaşantı deneyimi, duygusal davranış düzeyi ve ve sorunun da cevabı olan fizyolojik olaylar.

Davranışın Fizyolojisi üni- tesinden hatırlanacağı üzere korku ya da öfke gibi duygu durumlarında sempatik bölümle ilişkili olarak

• Kalp atışı ve solunum artar.
• Göz bebekleri büyür.
• Salya salgılanması ketlenir.
• Kan acil durum sebebiyle kullanılmak üzere mide barsaklar yerine karar vermede kullanılmak üzere beyne harekete geçmede kullanılmak üzere iskelet kaslarına yönelir.
• Kan şekeri enerji sağlama adına kanda daha yoğun hale gelir.
• Kanın pıhtılaşma hızı artar.
• Deriden kanın çekilmesiyle tüyler ürperme neticesinde dikleşir.

Öte yandan bireyin duyguları bireyi harekete geçirdiği gibi belli bir işi gerçek- leştirme aşamasında bireyin performansını da etkilemektedir. Belli bir işte başarı sağlama adına duygu yoğunluğunun en uygun seviyede olması gerekir. Yerkes- Dodson Yasası olarak bilinen yasaya göre herhangi bir işten önce kişideki kaygı düzeyinin çok yüksek olması bireyin aslında rahatlıkla gerçekleştirebileceği bir işi yaparken sıkıntı yaşamasına neden olabilmektedir.

Plutchik (1980) bireylerin uyum sağlayıcı davranışlarını güdüle- yen duyguları sekiz temel kategoriye ayırmıştır. Çevreye uyumu sağlayan bu duygular:

• korku
• sevinç/neşe
• öfke/ kızgınlık
• üzüntü/hüzün
• tiksinti/iğrenme
• umut/beklenti
• kabul etme/edilme
• hayret/şaşkınlık/sürprizdir.

Davranışların oluşmasında duyguları sınıflama konusunda araştırmacıların üzerin- de uzlaştığı ortak temel bir nokta bulunmamaktadır. Bazı araştırmacılar duyguları olumlu ve olumsuz duygular şeklinde sınıflarken bazı araştırmacılar da duyguların hoşa giden ve hoşa gitmeyen duygular olarak ikiye ayrıldıklarını ifade etmektedirler. Duyguları sınıflandırmayla ilgili önemli çabalardan birini Robert Plutchik tarafından ortaya konulmuştur.

Bu kuramı ortaya atan Walter Cannon ve Philip Bard’a göre herhangi bir olay sonucunda eyleme geçmeden önce uyarı durumuna ilişkin uyanık olma durumu gibi vücutsal tepkileri ortaya konulurken öte yandan aynı anda duygu ile ilgili tectübe durumu oluşturulur. Durumu başlatacak bir olay algılandığında ve bir şekilde beyin tarafından süreç başlatıldığında, beyin otonom sistemi ile kasları ve duygu ile ilgili geçmiş deneyimleri barındıran bilişsel aktiviteyi harekete geçirir. Böylece Cannon-Bard kuramında James-Lange kuramındaki vücuttaki fizyolojik değişimleri duyguların oluşturduğu savından farklı olarak, duygular vücut tepki- leri ile aynı zamanda onlara eşlik ederler.

Anlatım jest ve mimikleri: Yüz ifadelerinde ortaya çıkan biyopsikolojik kökenli temel duyguları dile getiren hareketler olarak tanımlanabilir. Mutluluk, öfke, şaşkınlık, üzüntü tiksinti, gibi bu duygular evrensel olarak tüm insanlarda ortak olarak görülmektedir.

Şematik jest ve mimikler: Tiyatro oyuncularının, pandomim sanatçılarının yaptıkları taklit hareketleri bu grupta açıklanabilir. İşle ilgili belli bir mesleği yürütenlerin örneğin, borsada çalışanların sergilemek zorunda oldukları hareketler de bu grupta ele alınmaktadır

Derinlik ve mesafeyi anlamak için çift göze bağlı iki ipucu kullanılmaktadır. Bunlar retinal ayrıklık ve kavuşma derecesidir. Diğer seçenekler tek göze bağlı ipuçlarıdır. Doğru cevap C'dir.

Algısal değişmezlik, aynı nesneye dair duyusal sistemimize giren girdilerin farklılığına rağmen, nesneyi göreli olarak aynı algılamaya devam etmektir. Dolayısıyla, her ne kadar ayın güneşe olan pozisyonuna bağlı olarak ay hilal şeklinde görünse de onun yuvarlak olduğunu bilinir. Doğru cevap A'dır.

Soruda, modern dünyada yaşanılan ancak ilkel toplumlarda yaşanmadığını gösteren Müller-Lyer yanılsamasına örnek verilmiştir (Bknz. s. 90, Şekil 4.17 ve Şekil 4.18).

Algıyı etkileyen kişisel özellikler algılayıcının bireysel ihtiyaçlarıdır. Algılayıcı ihtiyaçlarını doyuracak şeyleri algılama olasılığı yüksektir. Güdülerle birlikte beklenti, değer ve ilgiler gibi kişisel özellikler de kişinin algısını seçici bir biçimde düzenler. Doğru cevap D'dir.

Duygular, kendimizle ilgili istekleri sürdürmek için ortaya koyduğumuz;  karmaşık, şekillenmiş, organizmaya özgü tepkilerdir. Doğru cevap D'dir.

Burada söz konusu olan Ahmet'in öznel duygu yaşantısıdır. Tüm bireyler duyguları kendi edindikleri algılayış çerçevesi dahilinde yaşarlar. Bireyin olaylara bakışı, algılayışı o duyguyu ne ölçüde ve nasıl yaşayacağını şekillendirir.  Doğru cevap A'dır. 

Duygular bir davranışı başlatan, sürdüren ve yönlendiren süreçlerdir.  Bununla birlikte aynı duyguyu yaşayan iki birey bunu davranışlarına farklı biçimde yansıtabilirler. Dolayısıyla duyguların güdülediği davranışı belirlemek zordur. Bir işte başarılı olmak için ise ne aşırı duygu yoğunluğu ne de duygu eksikliği olumlu sonuç doğurur. Uygun duygu seviyesi önemlidir. Doğru cevap A'dır.

Plutchik’in Duygu Çemberindeki duygu sınıflamasına ve duyguların etkileşimine göre güzel bir sürpriz beklentisinin yüksek oluşunun üzüntü ile sonuçlandığı ve bunun da hayal kırıklığını tetiklediği söylenebilir. Doğru cevap B'dir.