İNSAN KAYNAKLARINDA GÜNCEL YAKLAŞIMLAR

İlk kez Seligman (1972) tarafından kullanılan öğrenilmiş çaresizlik, bireylerin yaşamlarının çeşitli evrelerinde ortaya çıkabilecek, hatta küçük yaştaki çocuklarda bile görülebilecek insan yaşamını etkileyen önemli bir değişkendir.

Yükleme kuramı, kişinin başarı ve başarısızlıklarını nasıl açıkladığını içsel-dışsal, sabit-değişken, ve kontrol edilebilir-edilmez olmak üzere üç boyutta ele alan bir kuramdır. Abramson ve arkadaşları (1978), bu üç boyuta genel-özel boyutunu da ilave ederek çaresizlik modelini nedensel yükleme kuramına dayanarak açıklamışlardır.

Öznel iyi oluş; olumlu duygulanımın yüksek, olumsuz duygulanımın düşük olması ve yüksek yaşam tatmini ile açıklanır. Yüksek enerji, tümüyle yaşama odaklanma olumlu, can sıkıntısı, korku, kızgınlık olumsuz duygulanıma örnek verilebilir.

Öğrenilmiş güçlülük, “amaçlarına ulaşma konusunda bireylerin içsel olayların tahrip edici etkisine karşı gösterdikleri başa çıkma, inanç, beceri ve öz kontrol davranışlarının toplamı” olarak tanımlanmıştır

Psikolojik sözleşme, çalışan ve işveren arasında yazılı olmayan, karşılıklı beklenti ve yükümlülüklere dayalı algısal ve dinamik bir sözleşmedir.

Mobbing (Psikolojik Şiddet): Mobbing, diğer adıyla psikolojik taciz; kasıtlı, sistematik olarak yapılan ve bireyi aşağılayan, küçük düşüren, kendine olan güvenini ve saygısını sarsan davranışlardır.

ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİĞİN İNSAN KAYNAKLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Motivasyon Kaybı

Mobbing

Örgütsel Sessizlik

Kaytarma Davranışları

Öğrenilmiş çaresizlik olayların kontrol edilemediğini, başarısızlıkların sürekli ve genel olduğuna dair nedensellik yüklemeleriyle ilgili bireysel bir öğrenme sürecinin sonucunda yaşanır. Belli bir süre olumsuz uyarıcıya maruz kalmak ve o olumsuz durumun değişmeyeceğine inanmak bireylerde kayıtsızlık, ümitsizlik, çaresizlik gibi ruh halleri yaratabilir. Çocuklarda bile gözlemlenebilen bu durum, ebeveyn tutumlarından olukça etkilenir. Sonuçları değiştirme olasılığı olduğunda ya bu yeni durum fark edilmez ya da fark edilse bile gösterilen davranışların performansları yeterince güçlü olmaz. Kötümserlik gibi algılanan bu durum sadece bireylerde değil doğadaki diğer canlılarda da görülebilecek bir durumdur.

Öğrenilmiş güçlülük, genel olarak öğrenilmiş çaresizliğin tersi olan bir durumdur; öğrenilmiş çaresizlikte umutsuzluk ve inançsızlık mevcutken öğrenilmiş güçlülükte umut, dayanıklılık, esneklik mevcuttur. Birey kendine olan güveni ve saygısıyla başına gelen olayları kontrol edebileceğine inanır; sonuçları değiştirebilecek güçte görür kendini. Olaylarla mücadele etme gücü yüksektir. Gerçekçi olmayan iyimserlik, bireylerin olumsuz durumlarla karşılaştığında gerçekleri görmezden gelmelerine neden olmaktadır. Tıpkı öğrenilmiş çaresizliğin akılcı olmayan inançlarla bireyleri başarısızlığa sürüklemesi gibi gerçekçi olmayan iyimserlik de aynı riski doğurmaktadır. Aşırı güven ve iyimserliğin bir araya gelmesi, olayları gerçekçi olmayan kriterlerle değerlendirmek ve gereksiz riskler almak anlamına gelir.

Bireysel Öncüller

Yaş

Cinsiyet

Sosyo-ekonomik Özellikler

Kişilik Özellikleri