İNSAN KAYNAKLARINDA GÜNCEL YAKLAŞIMLAR

İnsan sermayesi: İnsan kaynakları yönetimi açısından insan sermayesi veya diğer adı ile beşeri sermaye, işletme çalışanlarının sahip olduğu bilgi, beceri, yetkinlik, deneyim, eğitim ve benzeri maddi olmayan kaynakların toplamını ifade etmektedir.

Akış: Kişinin bir faaliyeti zorlanmadan ve zevkle sürdürdüğü; bu eylemin içerisindeyken diğer uyaranlara karşı duyarlılığını ve zaman algısını yitirmesini sağlayan, yüksek düzeyde bir konsantrasyon (odaklanma) veya kapılıp gitme halidir.

Pozitif psikoloji: Bireylerin, grupların ve kurumların gelişmesine veya ideal işleyişine kavuşmasına katkıda bulunan koşulları ve süreçleri inceleyen psikoloji akımıdır (Gable & Haidt, 2005).

Seligman’ın mutlu yaşama ulaşma yönündeki çalışmaları, psikolojik iyi olma halinin bileşenleri üzerine geliştirdiği beş boyutlu bir modele ulaşmıştır. Sözcüklerin İngilizcedeki karşılıkları dolayısıyla PERMA modeli olarak anılan bu model, pozitif psikoloji araştırmalarına yön veren bir merkez olarak değerlendirilebilir. Bu modele göre psikolojik iyi oluşun beş temel ayağı vardır

Bunlar; olumlu duygular (positive emotion), bağlanma/akış (engagement), sosyal ilişkiler (relationships), anlam (meaning) ve başarıdır (accomplishment)

Akış: Kişinin bir faaliyeti zorlanmadan ve zevkle sürdürdüğü; bu eylemin içerisindeyken diğer uyaranlara karşı duyarlılığını ve zaman algısını yitirmesini sağlayan, yüksek düzeyde bir konsantrasyon (odaklanma)
veya kapılıp gitme halidir.

Sözcüklerin İngilizcedeki karşılıkları dolayısıyla PERMA modeli olarak anılan bu model, pozitif psikoloji araştırmalarına yön veren bir merkez olarak değerlendirilebilir. Bu modele göre psikolojik iyi oluşun beş temel ayağı vardır (Bkz. Şekil 5.2). Bunlar; olumlu duygular (positive emotion), bağlanma/akış (engagement), sosyal ilişkiler (relationships), anlam (meaning)
ve başarıdır (accomplishment).

Bu modele göre psikolojik iyi oluşun beş temel ayağı vardır (Bkz. Şekil 5.2). Bunlar; olumlu duygular (positive emotion), bağlanma/akış (engagement), sosyal ilişkiler (relationships), anlam (meaning) ve başarıdır (accomplishment).ANLAM "kendinden daha büyük bir oluşumun parçası olduğunu ve ona hizmet ettiğini hissetmek" anlamına gelmektedir.

Geleneksel ekonomik sermaye işletmenin nelere sahip olduğu ile insan sermayesi işletme çalışanlarının neleri bildikleri ile sosyal
sermaye ise kimleri tanıdıkları ile ilgilidir

Psikolojik sermaye bir dizi psikolojik kaynağın bileşiminden oluşmaktadır (Bkz. Şekil 5.4). Bu kaynaklardan ilki, kişinin zorlu görevler ile karşı karşıya olduğunda, bunları üstlenmek ve başarmak için gereken
çabayı gösterecek güvene sahip olması anlamına gelen öz-yeterliliktir. İkincisi umut sahibi olmak, yani amaçlara ulaşma konusunda azimli olmak ve başarmak için gerekirse gidiş yolunu amaçlar doğrultusunda yeniden yönlendirebilmektir. Üçüncüsü, mevcut durumda ve gelecekte başarılı olacağına ilişkin olumlu bir değerlendirmeye sahip olmak anlamına gelen iyimserliktir. Dördüncüsü ise çeşitli problemler ve güçlüklerle çevrili olduğunda bile başarıya ulaşabilmek üzere kendini toparlayıp ayakta durabilmek, yani dayanıklılıktır (Luthans vd., 2007).

Bugün bildiğimiz anlamı ile pozitif psikoloji akımını disipline eden ve tüm dünyanın ilgisine sunan, Martin Seligman olmuştur. Seligman önderliğinde güç kazanan pozitif psikoloji akımının kendine özgü bir kimliği olduğunu ve bu kimliğin ona,
öncül olarak sayılan yaklaşımlardan öte bir katkı sunma olanağı tanıdığını söylememiz mümkündür.

Psikolojik sermaye: Bireyin, yüksek düzeyde öz-yeterlilik, umut, iyimserlik ve dayanıklılık sahibi olması ile karakterize edilen, pozitif psikolojik gelişim durumudur.Son yıllarda üzerinde durulan bir diğer beşeri kaynak ise kişilerin sahip oldu- ğu bağlantılar, üyesi bulundukları ilişki ve arkadaşlık ağları dolayısıyla sahip oldukları zenginlikleri ifade eden sosyal sermaye kavramıdır. Geleneksel ekonomik sermaye işletmenin nelere sahip olduğu ile insan sermayesi işletme çalışanlarının neleri bildikleri ile sosyal sermaye ise kimleri tanıdıkları ile ilgilidir.

Psikolojik sermaye bir dizi psikolojik kaynağın bileşiminden oluşmaktadır (Bkz. Şekil 5.4).

Bu kaynaklardan ilki, kişinin zorlu görevler ile karşı karşıya olduğunda, bunları üstlenmek ve başarmak için gereken çabayı gösterecek güvene sahip olması anlamına gelen öz-yeterliliktir.

İkincisi umut sahibi olmak, yani amaçlara ulaşma konusunda azimli olmak ve başarmak için gerekirse gidiş yolunu amaçlar doğrultusunda yeniden yönlendirebilmektir.

Üçüncüsü, mevcut durumda ve gelecekte başarılı olacağına ilişkin olumlu bir değerlendirmeye sahip olmak anlamına gelen iyimserliktir.

Dördüncüsü ise çeşitli problemler ve güçlüklerle çevrili olduğunda bile başarıya ulaşabilmek üzere kendini toparlayıp ayakta durabilmek, yani dayanıklılıktır. 

ı-iyimserlik

ıı-umut

ııı- ozyeterlilik

Doğru şık E'dir

Psikolojik sermayenin genel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
• Geçerli ölçüm araçları ile ölçülebilen kavramlara ilişkin bilimsel teori ve araştırmalara dayalı bir
kavramdır. Bu anlamda, psikolojik sermayenin tüm bileşenlerine ilişkin teorik alt yapı ile bilimsel
geçerliliği ve güvenilirliği kanıtlanmış ölçekler mevcuttur.
• Psikolojik sermaye, bireyin iş performansına ve doyumuna olumlu yönde etki eden, örgütsel davranış alanına özgü bir olgudur.
• Bireyin psikolojik sermayesinin bileşenleri sabit özellikler değil, gelişime ve değişime açık özelliklerdir. Bu durumda psikolojik sermaye, güçlendirilmesi mümkün bir psikolojik kaynaktır.

Durağan bir kişilik özelliği niteliğinde olmayan öz-yeterliliğin her iş kolundaki yöneticiler ve çalışanlar açısından eğitim ve geliştirme yoluyla
güçlendirilebileceğini söylemek mümkündür. Özyeterliliğin geliştirilmesinde öne çıkan noktaları şöyle sıralayabiliriz (Luthans, 2002a):
1. Kişinin geçmiş tecrübeleri ve elde etmiş olduğu başarılar, öz-yeterlilik algısının oluşumunda büyük bir etkiye sahiptir. Şayet geçmiş tecrübelerinde kişinin başarıya ulaşması kolay yoldan değil de sıkı çalışma sonucu
gerçekleşmiş ise bu etki daha güçlü olmaktadır. Dolayısıyla geçmişte nelerin başarıldığı, bunları elde etmeyi sağlayan bireysel özelliklerin neler olduğu ile ilgili farkındalığı yükseltmek suretiyle kişinin öz-yeterlilik algısı
güçlendirilebilir.
2. Kişi, başkalarını gözlemleyerek veya model alarak, bu sayede edindiği dolaylı deneyimler vasıtası ile de öz-yeterlilik algısını güçlendirebilir. Özellikle konuyla doğrudan deneyimi sınırlı düzeyde olanlar veya hiç olmayanlar için model alınan kişi ile aradaki benzerlik ne kadar fazla olursa durumun kişi üzerindeki olumlu etkisi o kadar fazla olmaktadır. Benzer koşullarda benzer çalışanların nelerin üstesinden geldiğini görmek, kişiye kendi potansiyeli hakkında fikir verecektir.
3. Bir başkasının kişiyi olumlu yönde güdülemesi, ikna etmesi öz-yeterlilik algısını güçlendirebilir. Kişilerin kendilerinden şüphe duyduğu zamanlarda onları yararlı bilgiler ve olumlu geribildirim vermek sureti ile yüreklendirmek bu anlamda faydalı olmaktadır.
4. Fizyolojik ve psikolojik bakımdan genel uyarılmışlık halinin pozitif olması, kişinin pek çok kaynağını aktive edeceği gibi öz-yeterliliğini de kuvvetlendirecektir. Bu bağlamda bireylerin çeşitli durumlar karşısındaki psikolojik tepkilerini ne şekilde değerlendirdiği önemlidir. Örneğin özyeterliliği yüksek bireyler, yoğun ve stresli iş ortamını yüksek performans için gerekli enerjiyi sağlayan koşullar olarak algılayabilirler. Bireyin düşünme biçimini değiştirmesi, karşısına çıkan engelleri nasıl algıladığı ve dolayısıyla bunlarla başa çıkıp çıkamayacağına ilişkin görüşü üzerinde etkili olacaktır.

Fred Luthans, 2002 yılında yayımladığı araştırmalarda ilk kez pozitif örgütsel davranış kavramını ortaya atmıştır

Liderlik, motivasyon, kişilik, tutumlar gibi örgütsel davranışın en önemli araştırma alanlarını oluşturduğunu söyleyebileceğimiz kavramların önemli bir kısmında pozitif bir yaklaşımın hakim olduğunu görmekteyiz.

Pozitif örgütsel davranış, kısaca, pozitif psikoloji tarafından desteklenen ve teşvik edilen, pozitif yönelimli örgütsel çalışmaları kapsayan alanın adı olarak düşünülebilir (Luthans & Youssef, 2007). Luthans’a (2002a) göre pozitif örgütsel davranış, insan kaynağının güçlü yönleri ve psikolojik kapasitesi gibi pozitif yönelimli özelliklerine ilişkin araştırma ve uygulamaları içermektedir. Söz konusu özellikleri, iş yeri performansını iyileştirmek üzere ölçmek, geliştirmek ve etkin biçimde yönetmek mümkündür. Bu tanımdan yola çıkarak örgütsel davranış alanının; (ı) teoriye, araştırmaya ve geçerli ölçümlere dayalı olarak, (ıı) değiştirilmesi mümkün, dolayısıyla gelişime açık ve (ııı) performans üzerinde etkisi olan kavramları kapsayan bir araştırma alanı olduğunu söylememiz mümkündür (Luthans & Avolio, 2009).

Psikolojik sermaye: Bireyin, yüksek düzeyde öz-yeterlilik, umut, iyimserlik ve dayanıklılık sahibi olması ile karakterize edilen, pozitif psikolojik gelişim durumudur.

Psikolojik sermaye dört psikolojik kaynağın birleşiminden oluşmaktadır. Bunlar; öz-yeterlilik, umut, iyimserlik ve dayanıklılıktır.