İNSAN KAYNAKLARINDA GÜNCEL YAKLAŞIMLAR

Geliştirilebilir

Kişilerarası zeka

Sosyal Zeka

Mantık

Paul Mclean

Üçlü beyin yapısının en son evrimleşen bölümüdür.

Potansiyel ve yetenek

1990

4

Performans

Geleneksel zekâ anlayışına göre zekâ; tekil, sabit, niceliksel olarak ölçülebilirdir. Ayrıca bu anlayışa göre zekâ, insanların var olan yeteneklerini ve potansiyellerini saptamak için kullanılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Görsel-uzaysal zekâ, bir görünüm ya da durumu görebilme ve hızlı biçimde işleyebilme, dönüştürebilme ve geliştirebilme yeteneğidir. Doğru cevap E'dir.

Sözsüz düzeyde etkili bir etkileşim kurabilmektir. Eşzamanlılık taraflar arasındaki uyumu ifade eder. Limbik sistemin unsuru olan amigdala bu ahengi hisseder ve yorumlar. Doğru cevap A'dır.

Zekâ Güncel Türkçe Sözlük’te zekâ: “İnsanın düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamı, anlak, dirayet, zeyreklik, feraset” olarak tanımlanmaktadır (https://sozluk.gov.tr/). Zeka, bireyin yaşam süresi boyunca performans gösterdiği tüm ortamlarda (mesleki, eğitim, sosyal, vb.) başarılı olabilmesini sağlayan bilişsel ve zihinsel özelliklerin tümünü temsil etmektedir. Özetle yüksek zekâ, bireyin başarılı olduğu belirli bir süreç ya da durumda ortaya çıkan bilişsel ve zihinsel performanstır (Yazıcı, 2019:2).

çsel zekâ: Kendin olmak ve kendini bilmek, hemen tüm felsefi sistemlerde temel bir sorudur. Bireyin kendisinin ne olduğu, ne düşündüğü ve ne hissettiği konusundaki farkındalığı bu zekâ boyutunda ele alınmaktadır. Kişinin kendisiyle diyalog kurma gücü ve derinliği bu zekâ türündeki yeteneklerini derecelendirmektedir. Güçlü irade sahibi olan; bağımsız, disiplinli, çözüm odaklı kişiler bu zekâ boyutunda öne çıkmaktadır.

Duygusal zekâ ile benzerlik gösteren kavramlardan biri sosyal zekâdır. 1920’de ilk kez Thorndike tarafından insanları anlama ve yönetme yeteneği ve insan ilişkilerinde ustaca davranabilme yeteneği olarak tanımlanan sosyal zekâ, temel olarak iki bileşenden oluşmaktadır. Birinci bileşen sosyal farkındalıktır. Sosyal zekânın ikinci bileşeni ise sosyal beceridir

Memeli beyni (septum, amigdala, hipotalamus, hipokampus), esas olarak duygulardan sorumlu beyin bölümüdür. Sürüngenler arasında doğan çocuklarını koruma davranışı görülmediği halde, memelilerde bu durumda bir evrimleşme görülmektedir. Kedi, köpek, at ve diğer sıcakkanlı canlılarla insanların paylaştığı memeli beyni, limbik sistem olarak da ifade edilmektedir. Memeli beyni nesillerin korunması için bakım, koruma, şefkat, sevgi ve umut duygularını öne çıkarmaktadır. Öte yandan diğer temel duygular olan öfke, korku ve üzüntü de bu sistemle ilişkilidir. M

Neokorteks ise insan beynini diğer canlılardan ayırt eden ve en son evrimleşen bölümdür. Bu bölüm; muhakeme, biliş, dil, uzamsal değerlendirme gibi becerilerle ilişkilidir. Evrimsel açıdan limbik sistem neokortekse göre çok daha yaşlıdır. Amigdalayı da kapsayan limbik beyin 500 milyon yıl önce gelişmiştir. Neokorteks ise sadece 5 milyon yaşındadır ve şimdiki halini 60 bin yıl önce almıştır. Amigdala ile biliş arasında doğrudan bir bağ bulunmaktadır. Örneğin; bir kişi konuşurken amigdala neye dikkat edeceğini, gördüğünü nasıl yorumlayacağını etkileyecek biçimde tüm duyusal girdileri denetlemektedir

Duygusal zekâ, ilk kez 1990 yılında, Salovey ve Mayer tarafından tanımlanmıştır. Bu tanıma göre: (1990:189) “Bir kişinin düşünce ve davranışlarına rehberlik eden ve kendisinin ve başkalarının duyguları arasında ayrım yapabilmesini sağlayarak kendisinin ve başkalarının hissettiklerini ve duygularını gözleme yeteneği”dir.

Duygusal zekâ konusunda pek çok model olmakla birlikte, Goleman’ın modelinin en büyük özelliği beş temel duygusal özelliğin yanı sıra sosyal zekâ ile ilişkilendirilebilecek özellikleri de kapsamış olmasıdır (Yazıcı, 2019:109). Duygusal zeka modelinin bileşenleri; öz farkındalık, öz düzenleme, motivasyon, empati ve sosyal becerilerdir.