İNSAN HAKLARI VE SOSYAL HİZMET

Birey ve ailelerle yüz yüze yürütülen sosyal hizmet uygulamaları, literatürde “mikro sosyal hizmet” uygulaması olarak geçer. “Doğrudan uygulama” olarak da adlandırılır. Dolayısıyla planlı değişim süreci aşamalarından biri değildir. Doğru cevap E'dir.

Birey ve ailelerle yüz yüze yürütülen sosyal hizmet uygulamaları, literatürde “mikro sosyal hizmet” uygulaması olarak geçer. “Doğrudan uygulama” olarak da adlandırılır. Yapılan çalışma insan hakları odaklı olsun ya da olmasın, birey ve ailelerle yürütülen tüm uygulamalarda insan haklarının korunması ve iyileştirilmesi mesleğin misyonunun gereğidir. Doğru cevap D'dir.

Toplumla çalışma, örgütlerle çalışma ve sosyal politika yapımı süreçlerine katılmayı içerir ve literatürde “dolaylı uygulama” olarak da adlandırılır. Doğru cevap C'dir.

Birleşmiş Milletler Ekonomik, Siyasi ve Kültürel Haklar Komitesi tarafından ortaya konan prensiplere göre insan haklarını merkeze alan bir sosyal hizmet kurumu şu prensipleri gözetmelidir: Ulaşılabilirlik, Kabul edilebilirlik, Erişilebilirlik ve Kalite. Doğru cevap B'dir.

Sosyal hizmet mesleğinin kurucularından Jane Addams, insan hakları alanında yaptığı çalışmalarla 1931 yılında Nobel Barış Ödülü’nü kazanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Sosyal hizmet meslek ve disiplini içerisinde insan haklarını merkeze alan çeşitli sosyal hizmet uygulama modelleri ortaya konmuştur. Literatürde birkaç model, insan hakları bağlamında sosyal hizmet uygulaması modeli olarak değerlendirilmektedir.

Bu model ya da yaklaşımlar arasında öne çıkanlar; baskı karşıtı uygulama, güçlendirme ve güçler yaklaşımı (Reichert, 2011), feminist sosyal hizmet (Buz, 2009), yapısal sosyal hizmet (Mullaly & Dupré, 2007; Mullaly, 2002), çokkültürcü sosyal hizmet (Özgür, 2010), kültürel yeterlilik/duyarlılık (Özgür, 2014) ve etnik duyarlı uygulamadır.

Doğru cevap A'dır.

Feminist sosyal hizmette “Kadın” kavramı geniş ve çeşitlilik barındıran bir kavram olarak analiz edilir. Doğru cevap B'dir.

Feminist sosyal hizmet uygulaması sosyal hizmet disiplini içerisinde 1970’lerde ortaya çıkmıştır. Doğru cevap C'dir.

Yapısal sosyal hizmet, bir kavram olarak ilk kez 1970 ve 80’lerde Kanada’da ortaya çıkmıştır ve bu ülkedeki sosyal hizmet müfredatlarında önemli bir yere sahiptir. Doğru cevap D'dir.

Hizmet alanın kültürü hakkında bilgi sahibi olmak, kültürel duyarlılık alanında olmalıdır. Doğru cevap E'dir.

Sosyal hizmet mesleğinin iyi düzeyde örgütlendiği pek çok ülkenin meslek örgütleri ve Türkiye’de Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği, sosyal hizmet
uzmanlarının insan haklarını koruma hususundaki yükümlülüklerini açıkça dile getirmektedir. Sosyal hizmet mesleği, kelimenin tam anlamıyla bir insan hakları mesleğidir ve bu amaçla diğer meslek grupları ile iş birliği yapar. Doğru cevap D seçeneğidir.

Planlı değişim süreci sekiz aşamadan oluşur:
• Bilgi toplama
• Bilgiyi değerlendirme
• Sorunu tanımlama
• Müdahale planı
• Müdahale için açık bir iletişim geliştirme
• Müdahale planını uygulama
• Sonuçları değerlendirme
• Süreci izleme ve sonlandırma

Mikro uygulamada insan hakları odaklı olmanın bir diğer gerekliliği de müracaatçıyı patoloji odaklı yaklaşımların öngördüğü terimlerle etiketlememektedir. Hak-temelli uygulama ilkelerini benimseyen kurumlar, “hasta”, “mağdur”, “engelli” gibi ifadeler yerine; “yararlanıcı”, “müracaatçı”, “hizmet alan”, ya da “vatandaş” gibi ifadeleri tercih etmektedirler. Doğru cevap A seçeneğidir.

Birleşmiş Milletler Ekonomik, Siyasi ve Kültürel Haklar Komitesi tarafından ortaya konan prensiplere göre insan haklarını merkeze alan bir sosyal hizmet kurumu şu prensipleri gözetmelidir:
• Ulaşılabilirlik: Bireyler ihtiyaç duydukları hizmetlere ihtiyaç duydukları yerde ulaşabilirler.
• Kabul edilebilirlik: Sunulan hizmetler bireylere gelişimsel ve kültürel olarak uygundur.
• Erişilebilirlik: Hizmetler için bireylerin ödeyemeyeceği ücretler talep edilmez, hizmetlerle ilgili açıklama yapılır ve hizmetlerin sunumunda ayrımcılık yapılmaz.
• Kalite: Bütün yararlanıcılar aynı kalitede hizmet alır.

Savunuculuk; yasal güç ve siyasi yapı içerisinde müracaatçıların lehine girişilen ve gerekirse var olan yasa ve düzenlemelerin değiştirilmesini hedefleyen; sosyal adalet ve güçlendirmeyi esas alan eylemler bütünüdür. Doğru cevap C seçeneğidir.

Baskı karşıtı uygulamanın hedefi sosyal adaletsizliğe dikkat çekmek ve adaletsizliği sosyal hizmet alanında ve bütün sosyal alanlarda ortadan kaldırmaktır. Sosyal adaletsizlikle mücadelede yöntem, birey ve grupların kendini güçlendirmesidir. Böylece müracaatçı harekete geçer ve dünyayı biçimlendirir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Güçler perspektifine göre sosyal hizmet uygulamasının bütün düzeylerinde müracaatçı ile iş birliği yapılmalıdır. Uzman ile müracaatçı arasındaki mesafe ve hiyerarşi ortadan kalkmalı; uzman müracaatçının müttefiki olmalıdır. Müdahalenin hızını müracaatçı belirler ve hedefler iş birliği yapılarak konur. Carl Rogers’ın ortaya koyduğu kişi merkezli terapinin saygı, içtenlik, ilgi, iş birliği ve empati gibi temel ilkeleri güçler yaklaşımının da merkezindedir. Sosyal hizmet uzmanı yargılamamalı ve ilgili davranmalıdır. Güçler yaklaşımına göre tek bir nesnel gerçeklik yoktur, dolayısıyla iyi ve doğru olana sosyal hizmet uzmanı müracaatçı adına karar veremez. Müracaatçı kendi gerçekliğini kendi hayal ve umutlarının ışığında inşa eder. Uzman bu sürece yalnızca destek olur. Bunu yaparken de müracaatçının dünyasını keşfetmeye; müracaatçının hikayesini dinleyerek acılarını anlamaya çalışır. Fakat bu sıkıntı ve acılara saplanıp kalmadan müracaatçının çevresinde zaten var olan kaynaklarını kullanmasını teşvik eder. Müracaatçıya ayna olarak potansiyelini ve yeteneklerini gösterir. Doğru cevap D seçeneğidir.

İnsan hakları odaklı sosyal hizmet söz konusu olduğunda, güçlendirme yaklaşımı bireysel olanla yapısal olan arasındaki ilişkiyi baskı karşıtı bir perspektiften irdeleyerek bireyin özgürleşmesi için bireysel müdahale ile yapısal müdahale arasında denge kurulması gerektiğini vurgular. İnsan hakları ihlalleri söz konusu olduğunda sosyal hizmet uzmanları gerektiğinde bireyi güçlendirmeli, gerektiğinde
çevreyi dönüştürerek baskılara karşı savunuculuk yapmalıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yapısal sosyal hizmetin temel müdahale alanlarından biri insan hakları ihlallerinin
de temelinde yatan yapısal eşitsizlikler ve adaletsizliktir. Yapısal sosyal hizmetin birinci önermesi, sosyal hizmet mesleğinin çözüm bulmaya çalıştığı sorunları sadece bireysel müdahaleler ile çözmenin mümkün olmadığıdır. Müracaatçıların yaşamlarını derinden etkileyen sorunların kökeninin sosyal, siyasi ve ekonomik koşullarda yattığını söyler. Sosyal hizmet uygulamaları, sorunların temelinde yatan yapısal süreçleri de hedef almalı ve adaletsizliklere yol açan yapıları değiştirmelidir. Sosyal hizmet uzmanları genelci bir yaklaşımla hem birey, aile, grup, topluluk ve toplumla çalışma becerilerine sahip olmalıdır. Sorun çözme yöntemlerinin başında sosyal eylem, savunuculuk ve aktivizm gerekir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Etnik duyarlı uygulama, ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan ve beyaz
ırka mensup olmayan azınlık grupların deneyimleri göz önünde bulundurularak ortaya konmuş bir yaklaşımdır. 1960’lara damgasını vuran sivil haklar hareketi ile birlikte sosyal sınıf ve etnik köken ile ilgili sorunlara yönelik ilginin artması, bu yaklaşıma zemin hazırlamıştır. Doğru cevap C seçeneğidir.