Hak Temelli Yaklaşım

Hak; adalet, adaletin, hukukun gerektirdiği veya birine ayırdığı şey, kazanç olarak tanımlanır. 

Yasalarla sahip olunan hakların herkes tarafından kullanılmasının sağlanmasıdır. 

Eşitlik, iki veya daha çok şeyin eşit olması durumudur. 

Pozitif ayrımcılık, toplumdaki diğer kişiler ile eşit koşullarda yaşamadığı düşünülen belli gruplara çeşitli ayrıcalıklar tanıyarak onları desteklemedir. 

Negatif haklar, insanların sırf insan olmalarından ileri gelen haklarıdır. Negatif haklara herkes ihtiyaç duymaktadır. Bu haklar herhangi bir devlet mekanizmasına ihtiyaç duyulmadan da elde edilmektedir. Pozitif haklar ise daha çok toplumsal yapıya dâhil olmak ile ilgilidir. Bu haklar özellikle 19. yüzyılda gelişen yoğun toplumsal taleplerin sonucunda elde edilmiş ve gelişmiştir.

Hak, kendi içerisinde ahlaki ve hukuki olarak ikiye ayrılır. Ahlaki haklar daha çok sözel olarak tanımlanır ve özel şartlar bağlamında kültür etkisini yoğun olarak içermektedir. Bu noktada ahlaki hakların daha çok çeşitlilik içerdiğini söylemek mümkündür. Nitekim ahlak görecelidir. Aynı zamanda ahlaki hakların yasal olarak bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Hukuki haklar ise ahlaki haklardan beslenmekte fakat yazılı birtakım belirlenmeler bağlamında bağlayıcılığı bulunmakta olan hak türüdür. Burada hukuki haklar her ne kadar tanımlanmış olduğu sistem yapısının özellikleri bağlamında farklılık gösterse de küresel düzeyde kapsayıcılığa ahlaki haklardan daha çok sahiptir. 

Eriedrich Carl Von Savigny’nin öncülerinden olduğu bu kurama göre hak; hukuk tarafından bireye tanınan iradi yetkidir. Kişi iradesini kullanarak hukuk sistemini işler hale getirme yetkisine sahiptir. Bu kurama göre hak iki iradenin arasındaki ilişki ile ilgilidir ve doğal olarak kişinin hakkı başka birini etkilemektedir.

Bu yaklaşımın amacı bireylerin önceden tanımlanmış haklarına dayanarak sahip oldukları haklar temelinde ihtiyaçlarının karşılanmasıdır ve bu lütuftan ziyade bir sorumluluk olarak ele alınır.

Dezavantajlı birey ve grupları yaşadıkları acılardan acilen kurtarmak için yardım etmektir. 

Toplumun ihtiyaç içerisindeki üyelerinin iyilik halini sağlamak için yardımda bulunma isteğidir. 

Hayırseverlik Temelli Yaklaşımda hedef kitle yardıma layık görülen birey ve gruplardır.  İhtiyaç Temelli Yaklaşımda hedef kitle dezavantajlı bireyler ya da gruplardır. Hak Temelli Yaklaşımda ise hedef kitle toplumun tüm üyeleri hedef kitleyken ötekileştirilmiş gruplara yönelik bir vurgu söz konusudur. 

Hak Temelli Yaklaşımda üç temel ilke; ‘ayrımcılık yapmama’, ‘katılım’ ve ‘hesap verebilirlik’ olarak sıralanabilir. 

Sosyal hizmetin danışmanlık işlevine karşılık gelen roller; muktedir kılıcı, kolaylaştırıcı, planlayıcı ve  meslektaşlık/izlemedir. 

Sosyal hizmetin kaynak yönetimi işlevinde birey ve aileler, resmi gruplar ve örgütler, topluluk ve toplum, sosyal hizmet sistemi düzeyleri bulunmaktadır. 

Sosyal hizmetin eğitim işlevine karşılık gelen roller; öğretici, eğitim, toplumu bilgilendirme, araştırmacı/mesleki bilgilendiricidir. 

Paternalizm: Babacılık. Toplum veya aile yönetimlerinde kararların, rehber ve ideal kabul edilen kişi veya kişilerce alınmasını öngören yönetim sistem.

Sosyal hizmet mesleği uygulamasında hak temelli yaklaşımın esasları şu şekilde sıralanabilir;
• “Müracaatçıların insan haklarına erişimini değerlendirmek,
• Müracaatçıyı karar verme süreçlerine ortak etmek,
• Mikro ve makro düzey müdahaleler geliştirmek,
• Müracaatçıların ve toplumların insan haklarına erişimini savunmak,
• Müracaatçının problemlerini patolojik yaklaşım yerine güçlendirme yaklaşımı ile ele almak,
• Diğer meslek profesyonelleri ile işbirliği yapmak,
• Uygulamada müracaatçının haklarının korunup teşvik edildiğinden emin olmak,
• Sürece katılan tarafların insan hakları konusunda eğitilmesini sağlamak

• Temel Gereksinimleri Karşılama Hakkı
• Adil ve Eşit Muamele Görme Hakkı
• Özgür Seçim ve Özgürlük Hakkı
• Zarar Görmeme ve En Az Zararı Görme Hakkı
• Nitelikli Bir Yaşam Sürme Hakkı
• Mahremiyet ve Gizliliğin Korunması Hakkı
• Gerçeği ve Ulaşılabilir Bilgiyi Edinme Hakkı

Genel olarak var olan yapıyı sürdürmekle birlikte değişimi kademeli olarak sağlayabilir

Sosyal hizmetin amaçları; bireylerin sosyal işlevselliğini; temel ihtiyaçlarının karşılanması bağlamında sosyal bakım, olumsuz yaşam deneyimlerinin meydana getirdiği hasarların giderilmesi ile sosyal tedavi ve kendi kendine yetebilen bir sistem haline getirme çabasıyla da sosyal geliştirme çalışmaları ile arttırmak ve sosyal adaleti sağlamaktır. 

Etik ikilemler mesleki etik ilkelere dayanarak basitçe çözülemeyen karmaşık durumlar ile ilgilidir ve mesleki ilkelere bağlı kalınmadığında süreci çıkmaza sürükleme potansiyeline sahiptir.