İNSAN HAKLARI VE KAMU ÖZGÜRLÜKLERİ

KSHS m. 6/5’da, hamile kadınların ölüm cezaları infaz edilemeyeceği belirtilmek suretiyle, doğmamış çocukların yaşama hakkına dolaylı olarak değinilmektedir.

Hasta Hakları Yönetmeliğinin 25’inci maddesinde tedaviyi reddetme ve durdurma hakkı düzenlenmiştir. Yönetmelik ötenaziyi yasaklamıştır. Yönetmeliğe (m. 13) göre tıbbi gereklerden bahisle veya her ne suretle olursa olsun hayat hakkından vazgeçilemez.

Ülkemizin de taraf olduğu İHAS’e Ek 13 No.lu Protokol ile ölüm cezası tamamen yürürlükten kaldırılmıştır.

AY m. 20/1/de, “Herkes, özel hayatına ... saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ... gizliliğine dokunulmaz.” hükmüne yer verilmiştir.

"Verileri yok etmeme” kenar başlıklı TCK m.138’de, kanunların belirlediği sürelerin geçmiş olmasına karşın verileri sistem içinde yok etmekle yükümlü olanlara, görevlerini yerine getirmediklerinde ceza verileceği belirtilmiştir.

AY m. 20/1’de, “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz” denilmekte ve böylece özel hayat ile aile hayatı ayrı ayrı ifade edilmek suretiyle birbirinden ayrı ve bağımsız kavramlar oldukları anlatılmak istenmektedir.

1982 Anayasası’nda da uluslararası ve belgesel metinlerde olduğu gibi, din ve vicdan hürriyeti 24, Düşünce ve kanaat hürriyeti 25, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti ise 26. maddelerde düzenlenmiştir.

1982 AY m. 14 ve m. 26/2’de de benzer sınırlama nedenlerine yer verilmiştir: Buna göre, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti, devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz (m. 14/1).

Dernek kurma hürriyeti, yalnızca AY m. 33’te belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir.

Kişi hak ve ödevleri, kişileri devlete ve topluma karşı koruyan hak ve hürriyetlerdir. Bunlara “koruyucu haklar” da denilir. Bunlar Anayasamızın “kişinin hakları ve ödevleri” bölümünde düzenlenmiştir. Anayasamız bu hak ve hürriyetleri sadece düzenlemekle kalmamış, bunları koruyucu birtakım kuralları da getirmiştir. Bunlar, “kişi güvenliği” (m. 19), “hak arama hürriyeti” (m. 37), “tabi hâkim güvencesi” (m. 37), “cezaların kanuniliği ve şahsîliği” (m. 38), “ispat hakkı” (m. 39), “yetkili makama başvurabilme hakkı” (m. 40) gibi kurallardır.

Medeni Kanunu’muza göre, kişiliğin başlangıç anı, tam ve sağ doğumdur.

Ötenazi, iyileşmesi kabil olmayan ve ileri derecede ıstırap verici ölümcül bir hastalığın yarattığı acılara son vermek için uygulanan yöntemlerin tümünü kapsayan bir kavramdır.

“Her durumda Ölüm Cezasının Kaldırılmasına İlişkin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesine Ek 13 No.lu Protokolüdür. Ülkemizde Şubat 2006’da onaylamıştır.

Ülkemizde organ ve doku nakli, 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, saklanması Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanun’la (RG: 3.6.1979-16655) düzenlenmiştir.

 Uluslararası, bölgesel ve ulusal insan hakları hukuku belgelerinde belirtilen ve iç hu­kuka göre kanunlarla düzenlenmiş bulunan özgürlükten yoksun bırakılabilecek hâller şunlardır:

5.Bir küçüğün gözetim altında eğitim ve ıslahı veya yetkili merci önüne çıkarılması için verilen bir kararın yerine getirilmesi amacıyla hürriyeti kısıtlanabilir.

Maddi ve manevi varlığını geliştirebilmesi, toplum hayatı bakımından kendisi için hedeflediği yere ulaşabilmesi ve uygun gördüğü şekilde yaşayabilmesi için kişinin sadece ailesi, yakınları, arkadaşları ve kendisinin seçtiği çevrenin içinde yaşama ve hayatının başkaları tarafından bilinmemesini isteme hakkı kişinin özel hayat hakkını oluşturur.

Din ve vicdan hürriyetinin içerdiği hürriyetler:

Temyiz Hakkı: Suç işlemekten mahkûm olan herkesin, kararın daha yüksek bir yargı yeri tarafından denetlenmesini isteme hakkına sahip olması, temyiz hakkıdır.

Uluslararası ve ulusal hukuk kurallarına göre gözaltına alınan ya da tutuklanan kimse­lere, tutulu bulunduğu sıradan tanınan haklar şunlardır

Kişi hak ve ödevleri, kişileri devlete ve topluma karşı koruyan hak ve hürriyetlerdir.
Bunlara “koruyucu haklar” da denilir. Bunlar Anayasamızın “kişinin hakları ve ödevleri”
bölümünde düzenlenmiştir. Kişinin maddi ve manevi varlığı ile ilgili olan ve serbestçe
geliştirilmesi amacını güden bu hürriyetler arasında “kişi dokunulmazlığı” (m. 17), “zorla çalıştırma yasağı” (m. 18), “özel hayatın gizliliği” (m. 20), “konut dokunulmazlığı” (m. 21), “haberleşme hürriyeti” (m. 22), “yerleşme ve seyahat hürriyeti” (m. 23), “din ve vicdan hürriyeti” (m. 24), “düşünce ve inanç hürriyeti” (m. 25), “basın hürriyeti” (m. 28), “dernek kurma hürriyeti” (m. 33), “toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı” (m. 34) gibi hak ve hürriyetler sayılabilir. Sendika kurma hakkı ise ekonomik ve sosyal haklar arasında yer alır.