İNSAN HAKLARI VE KAMU ÖZGÜRLÜKLERİ

Gerek devletlerarası başvurular ve gerekse kişisel başvurular bakımından, iç hukuk yollarının tüketilmesi ve iç hukuk yollarının tüketilmesi tarihinden itibaren altı aylık süre içerisinde İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne başvurunun yapılması gerekmektedir.

İnsan Hakları Avrupa, Mahkemesi’nin (İHAM’ın) resmi dilleri: Fransızca ve İngilizcedir fakat başvuruların taraf devletlerin dillerinden birinde de yapılabilmesi mümkündür.

Bir devlete karşı ancak kamu kuruluşlarının tutum ve davranışlarından dolayı Mahke­meye başvurulabilir. Mahkemede özel kişiler veya kuruluşlara karşı yapılan başvurulara bakılmaz.

Mahkemenin kesin nitelikteki bütün kararları ilgili olduğu devlet açısından bağlayı­cıdır. Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, Mahkeme kararlarının uygulanmasından so­rumludur. Dostane çözüm kararlarının infazı da bu kapsamdadır.

Yargılamanın her aşamasında Mahkeme, yazı işleri müdürlüğü vasıtasıyla taraflara “dostane çözüm” önerisinde bulunabilir. Dostane çözümün Mahkeme tarafından kabul edilebilmesi için ilgili hükümetin bir şekilde başvurucunun iddialarının doğruluğunu ka­bul etmesi, başvurucunun zararını karşılama ve lehine bazı tedbirleri alma yükümlüğü altına girmesi gerekir. Şayet taraflar bir uzlaşmaya varır ve bu yeterli görülürse Mahkeme başvuruyu gündemden düşürerek dostane çözümden gerekli sonuçları çıkarır ve dostane çözüm uygulanır.

Hakimlerin Özellikleri: Mahkeme, üstün ahlâki niteliklere sahip ve insan hakları alanında yetkinliği ile tanın­mış hukukçular arasından kişisel kapasiteleriyle seçilen ve yüksek yargı işlevlerini vatan­daşı oldukları ya da onları aday gösteren devlet hukukuna uygun bir şekilde yerine geti­rebilmeleri için gerekli nitelikleri taşıyan yedi hâkimden oluşmaktadır (m. 52). Hâkimler, altı yıllık bir süre için, Genel Kurul tarafından seçilirler. Süresi biten bir kere daha tekrar seçilebilir. Hâkimlerden üçü, üç yıl sonra yenilenir. Mahkemeye sunulan bir vakıaya Ta­raf devletlerden birinin vatandaşı olan hâkim, bu vakayı dinleme hakkını muhafaza ede­cektir. Bir vakayı dinlemek üzere çağrılan hâkimlerden biri, o vakaya taraf devletlerden birinin vatandaşı ise, o vakanın diğer tarafı kendi seçeceği bir kişiyi mahkemede ad hoc hâkim olarak görev yapmak üzere atayabilir (m. 55). Mahkeme oturumlarını San José’de (Kosta Rika) yapar, fakat Amerika’da başka bir yerde de toplanabilir.

Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu’nun Görevleri:

BM Anlaşmasının VIII. Bölümü’nde bölgesel düzeyde sadece barış ve güvenliğin sağlanması ve korunması öngörülmüştür. Bu amaçla bölgesel düzeyde
kurulan ilk girişim ise, Avrupa Güvenlik ve Iş birliği Teşkilatı’dır.

İHAM insan haklarının uluslararası alanda korunmasında ilk kez etkin bir güvence sistemi getirmiştir. Klasik uluslararası sözleşmelerin aksine hak ve yükümlülükler açısından
taraf devletler arasında karşılıklılık ilkesine yer vermeyen, kişilerin Sözleşmeyle güvence
altına alınan haklarının korunması amacıyla ortak güvence sistemi kuran bir sözleşmedir.

Hâkimler, taraf devletler tarafından sunulan üç kişilik liste üzerinden Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi tarafından seçilir. 9 yıllık bir süre için seçilen hâkimler yalnızca bir dönem görev yapabilirler.

Mahkemedeki yargısal formasyonlar ise şu şekilde sıralanabilir: Daireler, komiteler,
tek hâkim, Büyük Daire.

Mahkemedeki idari birimler ise şunlardır: Mahkeme Genel Kurulu, bölümler ve filtraj
bölümü.

Açıkça kabul edilemez başvurular ile açıkça dayanaktan yoksun başvuruları elemekle
görevli yargısal formasyon, tek hakimdir

Sözleşmeye göre, Komisyon, üstün ahlâki nitelikler taşıyan ve insan hakları alanında
yetkinliği ile tanımış (m. 34), dört yıl için seçilen 7 bağımsız üyeden oluşur.

Hâkimler, altı yıllık bir süre için, Genel Kurul tarafından seçilirler

Afrika İnsan ve Halkların Hakları Komisyonu, Afrika İnsan ve Halkların Hakları Şartı’nın
30. maddesine göre 1987 yılında kurulmuştur. Devlet ve hükümet başkanları konferansı
tarafından seçilen 11 uzmandan oluşan Komisyon üyeleri altı yıllık bir süre için seçilirler;

Amerikalılararası Kadın Komisyonu, ADT’nin uzman kuruluşlarından biridir ve geçmişi Havana’da yapılan 1928 tarihli Altıncı Uluslararası Amerikan Devletler Konferansına
kadar uzanmaktadır.

Gerek devletler arası başvurular ve gerekse kişisel başvurular bakımından, iç hukuk yollarının tüketilmesi ve iç hukuk yollarının tüketilmesi tarihinden itibaren altı aylık süre içerisinde İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne başvurunun yapılması gerekir.

Mahkeme teşkilatına ve onun yargılama usulüne ilişkin hükümler, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin İkinci Kısmında 19 ila 51. maddeler arasında ve İHAM İçtüzüğünde yer almaktadır. İHAM’de Sözleşmeye taraf ülke sayısı kadar hâkim görev yapar ve hâlen Mahkemede 47 hâkim vardır.