İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ

Bireysel self-determinasyon: Bireyin kendi hayatını belirleme hakkı ve yetkisi.

Özgürlük literatürünün ilk önemli ismi John Locke’tur. Locke’un başlatıcısı olduğu geleneğe özgürlükçü (liberal) düşünce geleneği denir.

Negatif Özgürlük: Bireyin dışından gelen zorlamalara maruz kalmadan hayatını tanzim edebilme ve yaşayabilme hakkıdır.

ABD’de kadınlar 1920’de Anayasaya 3. Ek ile, İsviçre’de ise ancak 1971’de oy kullanma hakkını elde ettiler.

Bireylerin oy verme davranışlarıyla ilgili çalışmalar dört modelden söz eder. Bunların ilki, parti kimliği modelidir. Buna göre, bireyler partiyle ve parti liderliğiyle psikolojik bağlar kurmak suretiyle belli bir partiye yönelebilir. İkincisi, sosyolojik modeldir. Bu modelde bireylerin çoğu zaman aileleri vasıtasıyla partilerle kurdukları psikolojik bağlar yerine toplumsal bağlılıklar önem kazanır. Her zaman gerçeğe tam tekabül etmemekle beraber, mesela işçilerin sol partilere, köylülerin muhafazakâr partilere oy vermesi beklenebilir. Üçüncüsü, rasyonel tercih modelidir ve bu modelde bireylerin ailevi veya toplumsal bağlarından veya bağlılıklarından ziyade, kendi rasyonel çıkar hesaplarına göre oy kullandıkları vurgulanır. Bu modelde seçmen rasyonel bir varlıktır; hesap yapar ve en uygun olduğuna inandığı şıkkı seçer. Sonuncusu hakim ideoloji modelidir, ki bu modelde seçmenlerin bireysel tercihleri ideolojik kontrol ve manipülasyon ile şekillendirilir.

Doğrudan demokrasi: Vatandaşların kamusal kararların alınışı sürecine bizzat katılması.

Sıfır toplamlı oyun: Taraflardan biri kazanıyorsa diğerinin mutlaka kaybettiği sosyal, ekonomik, toplumsal ilişki durumu.

Demokratik sistemlerde partilerin belli başlı fonksiyonları şunlardır:
• İnsanlarla, devlet arasında köprü olma

• Menfaatlerin birleştirilmesi

• Vatandaşların siyasi sisteme entegre edilmesi

• Siyasal sosyalleşme

• Seçmenlerin mobilizasyonu

• Hükûmetin kurulması ve devletin çalıştırılması

Siyasal partiler yapıları açısından ikiye ayrılır: Kadro Partileri ve Kitle Partileri. Fransız siyaset bilimcisi M. Duverger’e dayandırılan bu ayrıma göre, kitle partileri birçok bakımdan kadro partilerinin tersi özelliklere sahiptir. Yaygın ve yoğun şekilde teşkilatlanır ve olabildiğince çok üye kaydetmeye çalışır. Faaliyetleri de buna paralel olarak geniş ve devamlıdır. Mümkün olduğunca geniş bir
toplumsal tabana oturmaya çabalar.

Çoğunluk sistemine göre temsilde adaleti daha fazla önemseyen nispî temsil sisteminde, milletvekilliklerinin aldıkları oya göre partilere dağıtılmasından sonra değerlendirilmemiş oyların olması ve bazı milletvekilliklerinin açıkta kalması kaçınılmazdır. Bunun çözülmesi için üç yöntem kullanılır: En büyük artık sistemi, en yüksek ortalama sistemi ve barajlı d’Hondt sistemi

Bugün egemenlik genel olarak devletlere atfedilen bir unsurdur. Devletler, halka dayansın dayanmasın, egemenliğin sahibi olarak görülür. Bu bilhassa uluslararası  ilişkilerde böyledir. Bununla beraber, sahibini sınırsız iktidar sahibi kılma anlamında
egemenlik, biraz modası geçmiş bir kavramdır. Doğru cevap E'dir.

Ülke içinden bakıldığında, devletin vatandaşları üzerinde mutlak yetkisinin olmadığı görülür. Devletlerin egemenliği bireylerin temel hak ve özgürlükleriyle sınırlıdır. Devletler egemenlik adına insanları temel hak ve özgürlüklerinden mahrum bırakamaz, onların kendi kendilerini belirleme (bireysel self-determinasyon) hakkını elinden alamaz. Bunu yapan devlet meşruiyetini kaybeder. Böyle bir devlete karşı, halkın, Locke’un ifade etti¤i üzere, direnme hakkı vardır.

Liberal demokrasi iki kelimeden oluşan bir kavramdır. Kavramdaki demokrasi kelimesi siyasi eşitlik ve katılıma, liberal kelimesiyse özgürlüğe işaret eder. Bu yüzden, popüler kullanımda genellikle demokrasiyle özgürlük özdeşleştirilir. Kısaca ifade etmek gerekirse demokrasi vatandaşların bireysel özgürlüğe sahip olduğu siyasi sistem olarak görülür. Doğru cevap C'dir.

Özgürlük her tartışıldığında gündeme gelen bir konu özgürlüğün sınırlarının olmasının gerekip gerekmediği ve olacaksa ne olacağıdır. Şüphesiz, özgürlüğün sınırsız olması düşünülemez. Ancak bu, özgürlüğün gelişigüzel sınırlanması durumunda da yaşayabileceği anlamına gelmez. Bu yüzden, özgürlüğün nasıl sınırlanabileceğiyle ilgili ahlaki-felsefi bir ilkeye ihtiyaç duyulur. Böyle bir ilke geliştirilmiştir. Bu ilkeye zarar ilkesi adı verilir. İngiliz filozof John Stuart Mill’in gelifltirdiği bu ilkeye göre birinin özgürlüğünü kullanması başka birine zarar veriyorsa veya verdi¤i noktada onun özgürlüğünün sınırlanması gerekir. Özgürlüğün sınırı budur. Doğru cevap A'dır.

Liberal demokrasi, özgürlüğü koruma bakımından otoriter ve totaliter rejimlere nispetle daha başarılıdır. Bunu, siyasi iktidarı dağıtıp güç temerküzünü önleyerek yapar. Piyasa ekonomisinin ekonomik gücü dağıtması gibi, liberal demokrasi de siyasi gücü dağıtır; güç temerküzünü önler. Böylece, bireyin özgürlüğünü korur. Başka bir deyişle, piyasa ekonomisi ekonomide, liberal demokrasi siyasette desantralizasyonu yaratır. Liberal demokrasinin siyasi gücü dağıtma ve sınırlama araçları yatay ve dikey kuvvetler ayrılığı ve hukuk devletidir. Doğru cevap E'dir.

Siyasi katılım, “bir siyasal toplumda tüm bireylerin yerel ve ulusal düzeyde siyasal yöneticileri seçme ve yöneticilerin kendi istekleri ve menfaatleri doğrultusunda karar almalarını temin amacıyla gösterdikleri her türlü davranış ve eylemleri ifade etmektedir.” Doğru cevap B’dir.

Demokrasi demek katılım demektir. Bunun mantığı demokrasinin tanımında yatar. Demokrasi halk yönetimi demekse halkın mensubu olan kimselerin (yani seçmen vatandaşların) kamusal işlerde bir söz hakkının olması icab eder. Vatandaşlar siyasi sürece çeşitli şekillerde katılırlar. Katılım, siyasete pasif ilgi duymadan, oy vermeye ve aktif olarak partilerde görev yapmaya kadar uzanan bir yelpazede vuku bulur. Doğru cevap C’dir.

Katılım ve temsil olayının temelinde tarihî olarak insanların hem varlıklarının kazançlarının bir kısmına vergi ve hem de bedenî güçlerinin ve zamanlarının bir kısmına askerlik hizmeti olarak devlet tarafından el konulması yatar. Monarkların yaygın olduğu dönemlerde, vergi toplamak isteyen monarklara şövalyeler ve güçlü tüccarlar “Bizden askerî hizmet ve vergi istiyorsan politikaların belirlenmesinde bir söz talep ediyoruz” demişlerdir. Aynı çizgideki başka bir meşhur söz “temsil yoksa vergi de yok!” sözüdür. Bu yüzden, monarklar mahallî beylerin rızasını almak için, İngiltere’deki Parlamento ve İsveç’teki Riksdog gibi temsil organları oluşturmuşlardır. Siyasi katılım zamanla yeni biçimler almış ve daha geniş kitleleri kapsamıştır. Doğru cevap A’dır.

Çoğulcu demokrasiler toplumun farklı dil, din, inanç, etnisite, hayat tarzı vb. tercihlere sahip olduğunu kabul ederek, bu farklılıkları korumayı amaçlar. Doğru cevap C’dir.

Siyasi partiler demokrasinin vazgeçilmez unsurları arasında yer alır. Aslında günümüzde parti, demokratik olsun anti-demokratik olsun bütün siyasi sistemlerde var olan bir siyasi organizasyon türüdür. Partilerin kötülüğünden ve zararlarından söz edenler bile bunları önlemek veya gidermek için yine parti kurmaya çalışır. Bir parti bir insan grubunun içinde toplandığı bir organizasyondur. Bu bakımdan diğer organizasyonlarla benzeşir. Hiyerarşik bir yapısı, bu yapı içinde görev ve yetki dağılımı vardır. Ancak, parti başka organizasyonlardan amacı bakımından farklılaşır. Bir parti, bir program etrafında toplanan ve siyasi iktidarı ele geçirmeye çalışan insan grubudur. Demokrasilerde başka hiçbir organizasyon meşru olarak aynı hedefi benimseyemez. Doğru cevap D’dir.