İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra özellikle Büyük Britanya (İngiltere) ve Fransa’nın desteklediği liberal demokrasi ve liberal ekonomi, evrensel barış düşüncesiyle de eklemlenerek güçlü bir siyasal akım olarak karşımıza çıktı. Rusya ilgili yıllarda komünist bir devlet olarak liberal demokrasiyi desteklememiştir. Doğru cevap C’dir.

İspanya’da ‹kinci Cumhuriyet 1931, 1933 ve 1936’da olmak üzere üç seçim geçirdi. 1931’den 1936’ya kadar olan dönemde 15 hükûmet kuruldu. 1936’da sol partilerin seçim ittifakıyla kurulan Halk Cephesi (Frente Popular) seçimleri kazanınca bir yandan sağda geleneksel güçlerin muhtemel bir devrim korkusu, diğer yandan solda bu korkuları körükleyecek düzeyde sokaklara taşan devrim retoriği ve Kilise karşıtı sloganlar ve şiddet toplumda uzlaşmaz iki aşırı cephe oluşturdu. Halk Cephesi’nin iktidara geldikten sonraki altı ay içerisinde dönemin Avrupa’sındaki neredeyse en zayıf faşist parti olan Falanj’in üye sayısı 500’den 500.000’lere yaklaşmıştı. Temmuz 1936’da sağcı askerî darbe geldi ve bu başarısız darbe sonucunda  İspanya üç yıl sürecek kanlı bir iç savaşa sürüklendi. İspanya’da cumhuriyetçilere karşı iç savaşı kazanarak iktidara gelen Franko rejimi gibi Fransa’da 1940-44 arasında yöneten Vichy rejimi de vakit geçirmeden Faşist Almanya ve İtalya’nın yanında olduğunu açıkladı. Artık kıta Avrupası’nda demokrasinin tam anlamıyla yıkıldığından söz edilebilirdi. Doğru cevap B’dir.

Soğuk savaş döneminde liberal demokrasi ABD liderliğindeki Batı ‹ttifakı’nın neredeyse resmî ideolojisi konumundaydı ve Sovyetler Birliği liderliğindeki Varşova Paktı ülkelerinin savunduğu sosyalizmin karşısında tanımlanıyordu. Avrupa bu dönemde süper güçler arasındaki bu mücadelenin temel alanı konumundaydı. İdeolojik mücadele Avrupa’nın ötesine Üçüncü Dünya olarak nitelenen ve koloni imparatorluklarının yıkılması ile kurulan azgelişmiş ülkelere de yayıldı. Afrika, Uzak Doğu ve Orta Doğu’daki ülkeler hem ülkeler arası ilişkilerde hem de iç siyasetlerinde liberal demokrasi ve alternatif sosyalist kamplaşmanın alanı oldular. Doğu Avrupa, Sovyet hegemonyası altında kaldı ve Varşova Paktı kabul edildi. Latin Amerika ülkeleri ve Türkiye gibi ülkelerde demokratik tecrübe askerî darbelerle sık sık kesintiye uğradı. Doğru cevap E’dir.

İspanya ve Portekiz’de Franko ve Salazar diktatörlükleri iki savaş arası dönemin yükselen faşist ortamında kurulmuşlardı ve o zamandan beri kendilerini savaş sonrası uluslararası ortama adapte ederek ayakta kalabilmiş güçlü askerî rejimlerdi. Yunanistan’da ise Albaylar cuntası ülkeyi 1967-74 yılları arasında demir yumrukla yönetmişti. Bütün bu rejimler kendilerine Soğuk Savaş ortamının komünizmle mücadele mantığı içerisinde kimlik bulabilmişlerdi. 1970’lerin ortasından itibaren gerçekleşen rejim değişiklikleri sonucunda bu üç ülke de Avrupa Topluluğu’na üye olarak kabul edildiler. Geçiş süreçleri dikkatle incelendiğinde bu üç ülkede de demokrasiye geçişin büyük ölçüde bir iç mühendislikle ve siyasi elitlerin ciddi müzakereleriyle gerçekleştiği görülür. Dış bağlam büyük ölçüde geçişe uygun bir ortam sağlamıştır. Doğru cevap C'dir.

Günümüzde liberal demokrasi yetişkin vatandaşlara ırk, dil, din, gelir ve mülkiyet farkı gözetmeksizin verilen genel oy hakkı ile tanımlanır. Hukukun üstünlüğü temel vurgusu, çok partili hayat, özgürce yapılan seçimler, yönetimin üç ayağındaki yasama, yürütme ve yargı kuvvetler ayrılığı ve bütün bu prensiplerin ve vatandaşlara verilen hakların güvence altına alındığı özgürlükçü bir anayasa bu tarz bir demokrasi anlayışının vazgeçilmez yanlarıdır. Liberal, otoritenin gücünü sınırlayan bir anayasal siyasal sistem, liberal demokraside, devletin demokratik karakterini de oluşturur. Bu bağlamda kuvvetler ayrılığı, devlet gücünü kullanan organların kontrol ve denge işlevi ve yargı bağımsızlığı liberal bir sistemde devletin demokratik olarak örgütlenmesinin temel unsurlarıdır. Doğru cevap E’dir.

Demokratik kuramın en önemli temsilcilerinden biri olan Robert Dahl, demokrasiyi siyasetçilerle vatandaşlar arasında ortak kurallar oluşturmaya yönelik bir “pazarlık” olarak değerlendirir. “Demokratik pazarlık”, Dahl için, demokrasinin kurulmasına yönelik bir başlangıçtır. Dahl ayrıca demokrasiden bahsedebilmek için bir dizi prensip ve uygulamanın var olması gerekliliğinin de altını çizer. “Asgari usuller” olarak adlandırdığı bu prensip ve uygulamaların en temel olanları şunlardır: Gizli oylama, genel oy, düzenli seçimler, partiler arası yarış, örgütlenme özgürlüğü ve yürütmenin hesap verebilirliği. Doğru cevap C’dir.

Sosyal demokrasi, kapitalist sistemin yerine kolektif mülkiyete dayalı yeni bir siyasal sistem kurmak isteyen sosyalizmden farklı olarak, kapitalist sistemin vatandaş lehine reform edilebileceği ve yönetilebileceği görüşünü taşır. Sosyal demokratlar vatandaşın sosyal haklarla donatıldığı bir siyasal sistemi öngörürler ve eğitim, sağlık, emeklilik, çocukların ve yaşlıların bakımı gibi sosyal hakların temelde herkese açık olması gerektiğini savunurlar. Doğru cevap E’dir.

Oydaşmacı demokrasi yaklaşımına göre, bölünmüş toplumlarda demokratik istikrar,
• Parlamento “nisbi temsil” yöntemiyle belirlendiğinde,
• Kabine “büyük bir koalisyon” niteliğinde olduğunda,
• Güçlü bir “federal sistem” oluştuğunda ve
• Güçlü “veto noktaları” olduğunda sağlanabilecektir. Doğru cevap E’dir.

Demokrasinin derinleşmesini ve demokratik siyasetin kapsayıcılık sınırlarının genişlemesini ifade eden bu yaklaşım klasik liberal anlamda tanımlanan siyasal sistem ve uygulamalara kökten bir meydan okuyuş niteliğindeydi. Bu bağlamda “radikal demokrasi” yaklaşımı toplumdaki radikal talepleri absorbe etmeyi hedefleyen fakat bununla birlikte temsili demokratik sistemin sınırlarını ve kapasitesini ciddi bir şekilde zorlayan bir hamleyi ifade etmektedir. Doğru cevap A’dır.

Soruda anılan gelişmelerin en önemli sonucu olarak otoriter devlet anlayışı güç kazanmıştır. Doğru yanıt D şıkkında verilmiştir.

Soruda bahsedilen farkı meydana getiren en önemli faktör Güney Avrupa ülkelerinde görülen değişime yönelik müzakereci tutumlar olmuştur. Doğru yanıt B şıkkında verilmiştir.

Soruda III. maddede verilen "kapitalist ekonominin varlığı" Robert Dahl'in öne sürdüğü asgari unsurlardan değildir. Asgari unsurların verildiği şık olan D şıkkı doğru yanıttır.

Soruda vurgulana iki nitelik Sosyal Demokrasi'nin Sosyalizm ve Marksizm'den farklılıklarını vurgulayan yönleridir. Doğru yanıt C şıkkında verilmiştir.

Diğer şıklarda verilen unsurlar da önemli birer araç olmasına rağmen söz konusu siyaset bilimciler, uzlaşma ruhunun demokrasinin yerleşmesindeki en önemli araç olduğunu ifade ederler. Doğru yanıt A şıkkında verilmiştir.