İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra özellikle Büyük Britanya ve Fransa’nın desteklediği liberal demokrasi ve liberal ekonomi, evrensel barış düşüncesiyle de eklemlenerek güçlü bir siyasal akım olarak karşımıza çıktı.

Kısa zamanda Avrupa’da yeni kurulan demokratik rejimler çöktü ve yerlerini
diktatörlükler aldı.

Ekim 1922’de faşist Mussolini bizzat liberaller tarafından hükûmet kurmak için davet edildi.

İkinci Dünya Savaşı’nda faşizme karşı askerî bir zafer kazanan liberal demokrasi, savaşın hemen sonrasında sosyalizm ile ciddi bir çatışmaya ve dünya çapında mücadeleye girdi.

Soğuk Savaş’ın bitişi öncelikle Avrupa’da ideolojik ayrışmayı ortadan kaldırdı.

Liberal demokrasinin klasik formu “birey” üzerine odaklanır.

Demokrasi’nin günümüzün olağanüstü karmaşık koşullarında en önemli özelliği temsildir.

Demokratik kuramın en önemli temsilcilerinden biri olan Robert Dahl, demokrasiyi siyasetçilerle vatandaşlar arasında ortak kurallar oluşturmaya yönelik bir “pazarlık” olarak değerlendirir.

Batı’daki demokratikleşme süreci hem ideolojik birikim hem de
kurumsal kapasite açısından dünyanın diğer bölgelerine örnek bir tecrübe teşkil etmektedir.

Kültürel olarak oydaşmacı yaklaşıma göre “uzlaşma ruhu” demokratik istikrara hizmet eder.

Demokratik kuramın en önemli temsilcilerinden biri olan Robert Dahl, demokrasiyi siyasetçilerle vatandaşlar arasında ortak kurallar oluşturmaya yönelik bir “pazarlık” olarak değerlendirir.

Dahl ayrıca demokrasiden bahsedebilmek için bir dizi prensip ve uygulamanın var olması gerekliliğinin de altını çizer. “Asgari usuller” olarak adlandırdığı bu prensip ve uygulamaların en temel olanları şunlardır: Gizli oylama, genel oy, düzenli seçimler, partiler arası yarış, örgütlenme özgürlüğü ve yürütmenin hesap verebilirliği.

Oydaşmacı kuram 1960’lı yıllarda Avusturya, Belçika, Hollanda ve İsviçre üzerine yapılan çalışmalarla geliştirildi. Tarihsel gelişim içerisinde bu dört ülke derin çatışmalara ve bölünmelere maruz kaldılar, bununla birlikte, istikrarlı demokrasiler haline de gelebildiler.

İlliberal demokrasi, görüntüde demokrasi olan fakat büyük ölçüde demokrasi ve diktatörlük aras›nda s›k›flm›fl olan bir rejimdir.

O’Donnell bir demokrasinin yerleşmiş olduğunu söyleyebilmek için belirli bazı kriterler olduğunun da altını çizer. Bu kriterler şöyle sıralanabilir:
• “Yarışan aktörler arasında gücün el değiştirmesi;
• Derin ekonomik kriz dönemlerinde dahi devam eden genel destek ve istikrar;
• Stratejik olarak konumlanmış isyancıların başarılı bir şekilde yenilmesi ve cezalandırılması;
• Parti sisteminin radikal bir şekilde değiştiği durumlarda dahi rejimin istikrarının korunması;
• Siyasi olarak güçlü sistem karşıtı parti ve toplumsal hareketlerin olmaması”.

Linz ve Stephan, bir demokrasinin yerleştiğini belirlemek için bir tür “kontrol listesi” yaklaşımı uygularlar ve siyasal, hukuksal, iktisadi, idari ve toplumsal olmak üzere beş temel alana bakarlar.

Przeworski, demokrasinin ancak “şehirdeki tek oyun” haline geldiği anda yerleştiğini iddia eder. Demokrasi bir siyasal sistem -bir
kurallar bütünü olarak- ancak siyasi aktörler kuralları takip eder ve bütün partiler demokratik sürecin kısıtlarını kabul ederlerse yaşayabilir. Przeworski, “demokrasi... kimse demokratik kurumların dışında hareket etmeyi düşünmediğin de ve bütün kaybedenler henüz kaybettikleri kurumsal düzen içerisinde yeniden denemeye hazır olduklarında yerleşmiştir” der.

Dryzek’e gore demokrasinin sağlıklı yürüyebilmesinin öncelikli koşulu “kamusal alanın vazgeçilmezliğidir”.

Genel anlamda bir Weberyan “ideal tip” olarak ortaya konan müzakereci demokrasinin ne ölçüde gerçekleşebileceği sorusu önemlidir. Bu ideal tip şu karakteristikleri içerir:
• Siyasi kararlardan etkilenecek bütün vatandaşlar argümanlarını özgürce ortaya koyabilmelidir,
• Argümanlar anlamlı ve rasyonel bir şekilde savunulmalı ve ortak iyi tarafından çerçevelenmelidir,
• Bütün argümanlara saygı duyulmalıdır,
• Aktörler doğru söylemelidir,
• Kararlar kamu gözetiminde alınmalıdır,
• Nihai karar sürecinde daha iyi argümanın gücü kabul edilmeli ve uzlaşma sağlanmalıdır.

Müzakereci yaklaşıma kuramsal düzeyde en ciddi eleştiri siyasal kuramcı Chantal Mouffe tarafından getirilmiştir. Mouffe, müzakereci siyasetin de diğer siyasal formlar gibi bir “güç oyunu” olduğunu ve ona özel bir ahlaki statü veya meşruiyet atfedilemeyeceğini ileri sürer.