İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ

Şehir Devleti, Antik dünyada var olmuş, nüfusları birkaç bin ile birkaç yüz bin arasında değişen, kendi kendini yöneten ve ekonomik olarak da kendine yeter siyasal ve ekonomik birimlerdir.

Atina’da yönetimde söz sahibi olan “halk”ı 18 değil 20 yaş ve üzeri Atinalı erkekler oluşturmaktaydı.

Yurttaşların kamusal meseleleri kendi kişisel meseleleriymişcesine sahiplenmeye yönelik isteklilikleri ve alışkanlıklarına Yurttaşlık erdemi denir.

Klasik demokrasi, Atina’nın MÖ 322 yılında Makedonya’nın hâkimiyeti altına  girmesiyle birlikte tarih sahnesinden çekilmiştir. Bundan sonra demokrasinin yeniden bir siyasi rejim tipi olarak ortaya çıkması için yaklaşık olarak Milattan Sonra 17. yüzyıla değin beklemek gerekecektir.

Kralın gücü daha 1215 tarihinde feodal beylerle imzaladığı Magna Carta şartı ile sınırlanmıştı. Bu şart ile feodal beyler ve üst düzey kilise üyeleri Kral John’a orta çağdan beri sahip oldukları hakları bir kez daha kabul ettiriyorlardı. Bu anlamda Magna Carta feodalizmi canlı tutmayı hedefleyen gerici bir belgeydi. Ancak onu demokrasi ve özgürlükler açısından önemli kılan, kralın Avrupa’nın geri kalan ülkelerindeki gibi mutlak gücü ele geçirmesine engel oluşturmasında yatmaktadır.

İngiliz Parlamentosu 1529 yılında İngiltere Anglikan Kilisesi’ni kurarak Roma Katolik Kilisesi’nin otoritesini tanımayı reddetmiştir. İlk etapta liderinin bir İngiliz uyruğu olması dışında her yönüyle Katolik öğretisini izleyen bu ulusal kilise daha sonra Protestanlığa dönecektir.

1714 yılında Parlamento, mevcut Kraliyet ailesi kendisinden gelen I. George’u Almanya’nın Hannover kentinden tahta geçmek üzere Londra’ya davet etmiştir. İngilizce bilmeyen ve Londra’yı Hannover kadar sevemeyen I. George, devlet işlerini yürütmek üzere bakanlardan oluşan ve bir başbakan tarafından yönetilen kabineyi tesis etmiştir.

Koruyucu demokrasi, demokrasinin, keyfî yönetimi sınırlandırarak başta mülkiyet hakkı olmak üzere birey hak ve özgürlüklerini korumaya hizmet ettiğini ileri süren görüştür.

1928’de oy verme hakkı kadınlara da tanınmış ve böylece İngiltere’de evrensel yetişkin oy hakkı tesis edilmiştir.

Demokrasi kelimesi Yunanca’da halk manasındaki demos ve yönetim manasındaki kratos kelimelerinin bir araya getirilmesi ile elde edilmiştir. Kelime manası olarak demokrasi, halkın yönetimi anlamına gelmektedir. Ancak Yunanca’da demos kelimesinin bir anlamı da bugün bizim Türkçe’de ‘avam’ kelimesi ile ifade ettiğimiz ‘yoksul halk’dır.

Eski Yunanda eğer bir kimse şehrin siyasal faaliyetlerine katılmak için gereken zamanı bulamayacak kadar çok çalışmak zorunda ise o kişinin özgür bir hayat sürmeye layık olmadığı düşünülürdü.

Atinalı erkekler yılda 40 defadan az olmamak üzere  en az 6000 toplanma yeter sayısı ile Eklezya adlı halk meclisinde bir araya gelirdi.

Eski Yunan’da 500’ler Konseyine yardımcı olan 50’ler komitesi başkanının görev süresi bir günle sınırlıydı.

Atina Demokrasisinde, yurttaşların kamusal meseleleri kendi kişisel meseleleriymişçesine sahiplenmeye yönelik isteklilikleri ve alışkanlıklarına "yurttaşlık erdemi" denilmektedir.

Siyasal süreçlere katılımın insanın karakterini geliştireceğini, bireyin var oluşunu gerçekleştirmesine katkıda bulunacağını ileri süren demokrasi anlayışı, gelişimci demokrasi olarak adlandırılmaktadır.

Avrupa’da 16. Yüzyılda ortaya çıkan dinde Reform Hareketinin öncüsü  Martin Luther’dir.

İngiltere’de Kralın gücü 1215 tarihinde Kral John’un Feodal beylerle imzaladığı Magna Carta şartı ile sınırlanmıştır.

Demokrasinin, keyfî yönetimi sınırlandırarak başta mülkiyet hakkı olmak üzere birey hak ve özgürlüklerini korumaya hizmet ettiğini ileri süren görüş,  “Koruyucu Demokrasi” olarak adlandırılır.