İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ

Atinalılar sadece askeri ve mali işlerden sorumlu olacak iki makama mecliste seçim yoluyla atama yaparlardı. Onların sadece bu iki mevkiye seçimle atama yapmalarının ve geri kalan mevkilere kura yöntemiyle atama yapmalarının nedeni Atinalıların seçimlerin zenginlerin lehine sonuçlar vereceği düşüncesiyle zorunda kalmadıkça seçim yöntemini uygulamaması ve bu iki görevin uzmanlık gerektirmesi nedeniyle bu görevlere atamada seçimin bir zorunluluk olduğunu düşünmeleridir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Klasik demokrasinin en yetkin biçimde pratiğe aktarıldığı yer Atina şehir devleti olmuştur. Atina’da yönetimde söz sahibi olan "halk" 20 yaş ve üzeri Atinalı erkekler oluşturmaktaydı. Toplumun yarısını oluşturan kadınlar ile çocuklar, köleler ve özgür ama Atina’lı olmayan yabancılar (metoikoslar) siyasal ve yargısal süreçlere katılma hakkını içeren vatandaşlık haklarından mahrumdular. Doğru cevap E seçeneğidir.

18. yüzyılın sonuna gelindiğinde İngiliz siyaset sahnesinde egemen güç parlamentoya geçmiştir. Parlamento’nun egemen olması sistemi zorunlu olarak günümüzdeki anlamıyla demokratik veya temsili yapmamaktaydı. Lordlar Kamarası’nın üyeleri asiller ve yüksek din görevlileri, Avam Kamarası’nın üyeleri de ismine tezat olacak şekilde, büyük toprak sahipleri ve şehirli zenginlerden oluşmuştur. Doğru cevap C seçeneğidir.

19. yüzyıla kadar İngiltere’de oy verme hakkına sahip olmada kıstas bir kimsenin mülkiyet sahibi olmasıydı. Buna göre, yönetimin keyfi eylemlerinden en fazla olumsuz etkilenebilecek olanların kaybedecek bir şeyleri olanlar, yani mülkiyet sahipleri, olduğu düşünülüyordu. Doğru cevap D seçeneğidir.

1776 yılında kabul edilen "Bağımsızlık Bildirgesi" ile soya dayalı monarşi ve onunla ilişkili olan aristokratik hiyerarşileri yıkmış ve tüm vatandaşların eşit kabul edildiği demokratik bir düzen tesis etmiştir. Bu yeni düzende, bazı durumlarda yargıçlar da dahil olmak üzere, tüm yöneticiler seçimle işbaşına gelmekteydi. Bu yönetim biçiminde Amerikalılar sadece seçim hakkını o zamana değin görülmemiş biçimde genişletmekle kalmamış aynı zamanda sıradan insanların bizatihi yönetime katılmasına imkân sağlamışlardır. Bu anlamda 1776 tarihli Amerikan Devrimi’nin modern dönemde gerçek anlamda ilk demokratik yönetimin temelini attığını söyleyebiliriz. Doğru cevap E seçeneğidir.

Devrimin aşırılıkları, farklı sınıflar arasındaki çıkar çatışmaları ve diğer hususlar soncunda Fransa’da bir hükümet darbesi ile Napoleon Fransa’nın başına geçip kendisini imparator olarak ilan etmiştir. Cumhuriyet dönemi 10 yıl sürse de demokratikleşme açısından bu süreç bir çok kazanımı beraberinde getirmiştir. Bunlardan başlıcaları aristokrasi ve ruhban sınıfının ayrıcalıklarını kaybetmesi ile “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi” ilanı sonucunda kazanılan haklardır. Doğru cevap c seçeneğidir.

Mutlakiyetçi bir krallık kararlarını uygulayabilmek için gelişmiş bir bürokrasi aygıtına ve güçlü bir şiddet tekeline ihtiyaç duyar. Fransız Devrimi hak talepleri sonucunda ortaya çıkmış ancak bunların kurumsallaşması yerleşik bir devlet geleneğinin olduğu Fransa'da bir anda gerçekleşememiştir. Böyle bir değişim ortamında Napoleon ordunun gücünü kullanarak yeni kurulan cumhuriyet rejimine karşı darbe gerçekleştirerek kendisini imparator ilan etmiştir. Özetle devrimden önce Fransa’nın taşıdığı karakteristik özellikler devrim sonrasının şekillendirilmesinde etkili olmuştur. Bu durumda doğru yanıt E seçeneğidir.

Katılımcı demokrasi

Yöneticilerin çıkarlarına dayanma

Oy verme hakkının toplumun küçük bir kesimiyle sınırlı olması

Evrensel yetişkin oy hakkı

Geçmişleri 18. yüzyıla kadar geri giden Liberal ve Muhafazakar Parti işçi sınıfının oy hakkının genişletilmesi taleplerine küçümsemeyle bakmışlardır. Ancak 19. yüzyılda ilk olarak Liberal Parti yükselen demokratikleşme dalgasına karşı koyulamayacağını görerek oy hakkının genişletilmesi doğrultusunda girişimde bulunmuştur. Oy hakkı ilk olarak 1832 yılında yetişkinlerin % 7’sine yükselmiştir. 1867 yılında ise oy verme hakkı yetişkinlerin % 16’sına genişletilmiştir. 1884’te getirilen Üçüncü Reform Yasası ile bu kez tarım işçileri oy hakkına kavuşmuş ve bu sayede yetişkin erkek nüfusun hemen tamamı oy verme hakkına sahip olmuştur. Doğru cevap D seçeneğidir.

Anayasacılık gücün tek merkezde yoğunlaşması ve kötüye kullanılmasına karşı geliştirilmiş, karmaşık bir kontrol ve denge mekanizmaları bütünüdür. İktidarın yozlaşma eğilimine sahip olduğuna inanan liberaller iktidarın gücünü sınırlandırmak için çeşitli prosedürler, mekanizmalar geliştirmişlerdir. Bunlardan ilki iktidarın, yatay eksende yasama, yürütme ve yargı erkleri arasında dağıtılmasını içeren kuvvetler ayrılığı; ikincisi dikey eksende federal ve federe yönetim birimleri arasında coğrafi olarak dağıtılmasını içeren federalizm; üçüncüsü ise yönetilenler ile birlikte yönetenlerin de hukukun genel ve soyut kurallarıyla bağlı olmasını ifade eden hukuk devleti ilkeleridir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Atina'da hayata geçirilen klasik demokraside halk, yani siyasal kararları alma yetkisine sahip olanlar, kadınları, çocukları, yabancıları ve köleleri dışarıda bırakacak şekilde sadece 20 yaş ve üzeri Atinalı erkeklerden oluşmaktaydı. Günümüz liberal demokrasilerinde ise uzun bir süre benzeri bir durum yaşanarak kadınların seçme ve seçilme hakkını kullanmasına izin verilmemiş, bu hak erkekler ile sınırlı tutulmuştur. Kadınlara yönelik gerçekleştirilen  ayrımcılığın bir benzerini de siyahi insanlar yaşamış Afrika kökenli ABD vatandaşlarının ülkenin genelinde oy hakkına sahip olması için 19. yüzyılın ikinci yarısına kadar beklemek gerekmiştir.  Bu durumda doğru yanıt E seçeneğidir.

Aydınlanma

Kalıcı bir demokrasi

Doğrudan demokrasinin temsili demokrasiye dönüşümü

Sınırlandırılmış anayasal yönetim

Kuvvetler ayrılığı

Siyasal eşitlik