İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ

Jürgen Habermas

Meşruiyet

I, II, III, IV, V

Jack Donnely

Sofizm

Platon

Magna Carta Libertatium

Hak, bir kişi, bir kurum veya bir şey üzerinde gerekçelendirilmiş bir iddia veya talebi ifade eder.

Meşruiyet, bir siyasi düzenin tanınma ve kabul görme ehliyetidir. Daha açık bir anlatımla, yönetilenlerin, yönetenlere itaat edilmesi ve onun koyduğu kurallara uyulması gerektiğine olan inancı, toplumun yönetime rıza göstermesidir.

Habermas’a göre, insan aklını ön plana çıkaran Aydınlanma bitmemiş bir süreçtir; bu süreci bir kenara atmak değil, bu süreci düzeltmek ve tartışmak gerekir.

Doğal hukukun kaynağını insan (birey) oluşturur. "İnsanı “tek gerçek gerçeklik” olarak gören doğal hukuk için insan, diğer şeyler için de tek ölçü ve tek kurucu durumundadır. Doğal haklar doğuştan sahip olduğumuz devredilmez ve vazgeçilmez haklardır. İnsanlar doğal haklarla birlikte doğarlar, bu haklar insan olarak varoluşumuzun ayrılmaz bir parçasıdır.

İnsan hakları bağlamında insan, içinde yaşadığı toplumdan ve mekândan bağımsız hak sahibi bir varlık olarak kabul edilir. İkincisi, insan haklarının varlığı devletlerin tanımasına bağlı değildir. Devletlerin insan hakları tanıması veya tanımaması, hukuki güvence altına alması veya almamas› insan haklarına bir halel getirmez. İnsan haklarının, üzerinde mutabakata varılmış, mutlak ve değişmez bir kapsamı yoktur. İnsan hakları çok kere topluluklara ve kolektif kimliklere karşı tanımlanması gereken haklardır.

İnsan haklarının kökeninde insanlık veya insan doğasının yattığını söyleyen Jack Donnely insanın ahlaki doğasını ahlaki bir postüla olarak kabul eder. Bu anlamda insan doğasının, bilimsel olarak araştırılan ihtiyaçlara dayanan “insan doğası ile” ile ilişkisi çok zayıftır.

Feodalizm, merkezi otoriteyi parçalayan ve yerel otoritelerin hâkim olduğu bir örgütlenmeyi ifade ediyordu; bu nedenle feodal yapıda mutlak ve sınırsız bir iktidara sahip olunabilmesinin imkânı yoktu. İnsanlar arasında katı bir hiyerarşik yapılanma öngören ve tarımsal üretime dayanan bir sistemdir. Feodalizmde, merkezi olarak örgütlenmiş bir devlet yoktur; büyük toprak sahipleri yerel düzeyde bir çeşit hükûmet görevini yerine getirirler

Eski Yunan’da ilk kez Sofistler ve Stoacıların dile getirdikleri insanların doğuştan hak sahibi oldukları anlayışı, ilk önemli yansımasını İngiltere’de 1215 tarihli Magna Carta Libertatium’da (Büyük Özgürlük Şartı) bulmuştur. Bu İngiliz belgesinin en önemli özelliği, siyasal iktidarı sınırlandırmasıdır. Buna göre; kral halkın onayı olmadan vergi toplayamayacak, mahkemeler halka açık yapılacak, haksız yere kimse tutuklanmayacak ve sürgün edilmeyecekti. Soylulardan oluşan bir kurul, kralın Magna Carta’ya uygun hareket edip etmeyeceğini kontrol edecekti.

Kültürel Rölativizm (Görecelik): Bir kültürün içinde bulunan ahlaki ve toplumsal farklılıkların, o kültürün dışındaki kişilerce eleştirilemeyeceğini, böyle bir eleştirinin meşru bir temelinin bulunmadığını savunan bir teoridir. Kültürel rölativizm, özü itibariyle, kültürel ve ahlaki kuralların ancak belli bir kültürel ve ahlaki topluluk içinde gelişebileğini savunur.

İnsan haklarının evrensel olması; hem herkesin bu haklara sahip olmasını, hem de hak sahibi bireyin bu hakları herkese karşı ileri sürebilmesini anlatır.

İnsan hakları bağlamında insan, içinde yaşadığı toplumdan ve mekândan bağımsız hak sahibi bir varlık olarak kabul edilir. İnsan haklarının varlığı devletlerin tanımasına bağlı değildir. Devletlerin insan hakları tanıması veya tanımaması, hukuki güvence altına alması veya almaması insan haklarına bir halel getirmez. İnsan haklarının, üzerinde mutabakata varılmış, mutlak ve değişmez bir kapsamı yoktur. İnsan hakları çok kere topluluklara ve kolektif kimliklere karşı tanımlanması gereken haklardır.