İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ - Deneme Sınavı - 3

Liberal demokrasinin siyasi gücü dağıtma ve sınırlama araçları yatay ve dikey kuvvetler ayrılığı  ve hukuk devletidir. Yatay kuvvetler ayrılığı devletin üç temel gücü olan yasama, yürütme ve yargının aynı ellerde (organlarda) toplanmaması, ayrı organlar tarafından kullanılmasıdır. Bu üç gücü tek başına elinde toplayan organın diktatörleşmesi kaçınılmazdır.

Antik Yunan demokrasisinde temsil diye bir kurum, en azından bugünkü anlamıyla, yoktu. Çünkü doğrudan demokrasi uygulanmaktaydı. Bu modelde nüfusun ancak % 10’una tekabül eden 20 yaş üstü erkek vatandaşlar (ki sayılarının 3-4 bini aşması zayıf bir ihtimaldi) her kamusal konuda bizzat bir araya gelerek müzakere eder ve bir kararın alınmasına katılırdı.

Delege modelinde seçilenler seçmenler tarafından verilen açık talimatları yerine getirmek üzere yine seçmenler tarafından seçilen kimselerdir. Delegelerin kendi başlarına hareket etmeleri düşünülemez. Onlar ancak onları seçenlerin çizgisinde hareket edebilirler. Temsilcilerin seçicilere tam bağlılığını sağlamak için “geri çağırma”gibi yollar kullanılır. Delege sisteminin erdemi, politikacıların halka değil kendi menfaatlerine hizmet etme eğilimini frenlemesi ve sınırlamasıdır.

Demokrasi bir çoğulculuk rejimidir. Bu çoğulculuk elbette hem siyasi hem sosyolojik çoğulculuğu kapsar. Siyasi çoğulculuğun anlamı, siyasi çoğunluğun, çoğunluk olmasına dayanarak siyasi azınlıkları yok edemeyeceği veya onların mensuplarını temel siyasi hak ve özgürlüklerinden mahrum bırakamayacağıdır. Hiçbir siyasi çoğunluk o mevkiye ebediyen elde tutacağı bir yer olarak bakamaz. Siyasi çoğunluklar bir gün azınlık, azınlıklar bir gün çoğunluk olabilir.

Siyasi partilerin üç karakteristik özelliği vardır:
1. Siyasi karar oluşturma gücünü tek başına veya bir koalisyonla ele geçirme doğrultusunda bilinçli bir hedef tercihi
2. Bu amaç doğrultusunda seçimler yoluyla halk desteği arayışı
Daimî bir örgüt yapısı.

Siyasal partiler yapıları açısından ikiye ayrılır: Kadro Partileri ve Kitle Partileri. Fransız siyaset bilimcisi M. Duverger’e dayandırılan bu ayrıma göre, kadro partileri, yaygın bir toplumsal destek sağlama peşinde koşmayan, onun yerine, seçimlerde etkili olmak için, mahallî seçkinleri ve nüfuzlu kimseleri partiye kazandırmaya çalışan siyasi yapılardır. Kitle partileri birçok bakımdan kadro partilerinin tersi özelliklere sahiptir. Yaygın ve yoğun şekilde teşkilatlanır ve olabildiğince çok üye kaydetmeye çalışır. Faaliyetleri de buna paralel olarak geniş ve devamlıdır. Mümkün olduğunca geniş bir toplumsal tabana oturmaya çabalar.

Bir ülkede hukuk devletinin var olabilmesi için, genel olarak hukukun özel olarak onun parçalarının (kanunlarının) şekille ve muhtevayla ilgili bazı özelliklere sahip bulunması gerekir. fiekille ilgili şartlar şunlardır:
1) Hukuk kuralları genel, soyut ve eşit olmalıdır. Bunun anlamı kuralların insanlar arasında dil, din, cinsiyet, renk, ırk, sosyo-ekonomik statü bakımından pozitif veya negatif ayrımcılık yapmaması, belli kişi ve grupları hedef almaması ve herkese eşit olarak uygulanmasıdır.
2) Hukuk kuralları geriye yürümemelidir. Bir kural, bireyler için, varlık alanına girdiği andan sonra ve gelecek için yükümlülük ve mükellefiyetler yaratabilir. Geçmişi kapsamaz.
3) Hukuk kuralları birey-birey ve birey-kamu organları ihtilaşarının çözümünde yasama veya yürütme tarafından değil, bağımsız ve tarafsız mahkemeler tarafından uygulanmalıdır.

Kolektif haklara ilişkin tartışmanın düğüm noktası hak sahibinin kim olduğudur. Bireyciler ve kolektivistler bu konuda farklı noktalarda dururlar. Bireyciler, hak sahibi tek öznenin birey olduğunu savunurken, kolektivistler ise kolektif kimliklerin de hak sahibi olabileceklerinde ısrar ederler.

Üçüncü Dünya kavramı özellikle dünyanın kapitalist Batı ve sosyalist Doğu olarak iki blok şeklinde algılandığı Soğuk Savaş yıllarında ortaya çıkmış ve bu ikili bölünmenin dışında kalan bağlantısız ülkeleri ifade etmek için kullanılmıştır

Demokratik kuramın en önemli temsilcilerinden biri olan Robert Dahl, demokrasiyi siyasetçilerle vatandaşlar arasında ortak kurallar oluşturmaya yönelik bir “pazarlık” olarak değerlendirir. “Demokratik pazarlık”, Dahl için, demokrasinin kurulmasına yönelik bir başlangıçtır

Siyasal haklarla birlikte sosyal hakların da vatandaş lehine sürekli genişletilmesine dayalı bu özel devlet formu sendikaların ve diğer işçi hareketlerinin uzun yıllar mücadeleleri sonucu gerçekleşmiştir. Bu bağlamda sosyal demokrasi işçilerin kolektif hakları için mücadele ve müzakeresini kabul eder ve destekler.

Oydaşmacı demokrasi yaklaşımına göre, bölünmüş toplumlarda demokratik istikrar, Parlamento “nisbi temsil” yöntemiyle belirlendiğinde, Kabine “büyük bir koalisyon” niteliğinde olduğunda, Güçlü bir “federal sistem” oluştuğunda ve Güçlü “veto noktaları” olduğunda sağlanabilecektir.

Almond, Anglo-Amerikan ülkelerde görüldüğü gibi homojen bir siyasal kültürün demokratik istikrar için daha elverişli olduğunu, parçalanmış siyasal kültürün ki büyük kıta Avrupası devletleri bunun örneklerini teşkil ediyorlardı daha çok demokratik istikrarsızlığa yönelik bir eğilim içerisinde olduğunu savunuyordu

Demokrasiyi dönemsel olarak değerlendirerek kimi zaman demokratik eğilimlerin yükselip kimi zaman bu eğilimlerin düşeceğini ileri süren düşünür Huntington'dur.

Carothers, bu çok sık görülen sorumsuz çoğulculuk sendromunda iktidara gelen siyasi partiler ve grupların değiştiği bu sistemlerde iktidardakiler, ülkedeki problemlerle gerçek anlamda ilgilenmek ve çözmek yerine sadece problemleri bir o yana bir bu yana atarak vatandaşları oyalamaktan ileri gitmemekteler. Bu rejimler demokratik hayat›n belirli kurumlarına ve ögelerine sahipler. Örneğin, sınırlı bir siyasal alan ve sınırlı bir sivil toplum hürriyeti vardır. Düzenli olarak seçimler yap›l›r ve güç farklı gruplar arasında el değiştirir. Belirli düzeyde oturmuş partiler ve parlamento gibi demokratik kurumlar da vardır. Fakat, bu rejimlerin çok ciddi demokratik açıkları vardır.

İlliberal demokrasi, görüntüde demokrasi olan fakat büyük ölçüde demokrasi ve diktatörlük aras›nda sıkışmış olan bir rejimdir.

Habermas’a göre “modernite projesinin” iki hegemon söylemi olan liberal demokrasi ve sosyalizmin kriziyle ortaya çıkan demokrasi sorunu, modernitenin demokratikleşmeye dönük olarak yeniden kurulmasını zorunlu kılar. Habermas’ın ortaya koyduğu şekliyle müzakereci yaklaşım, modern devlet toplum ilişkilerini eleştirel perspektiften ele alır ve demokratikleştirme amacını taşır.

E seçeneği haricinde bütün şartlar gerçekleşmek zorunda olup ayrıca kararlar en mantıklı argümanın gücü kabul edilerek uzlaşma sağlanarak birlikte verilmelidir.

Fransız siyaset bilimcisi M. Duverger’e göre, kadro partileri, yaygın bir toplumsal destek sağlama peşinde koşmayan, onun yerine, seçimlerde etkili olmak için, mahallî seçkinleri ve nüfuzlu kimseleri partiye kazandırmaya çalışan siyasi yapılardır. Bu partiler üye sayısını artırmaya çalışmaz. Etkili kişileri saflarında toplayıp seçim kazanmaya gayret eder. Buna paralel olarak yaygın parti örgütü kurmadığı gibi siyasi faaliyetlerini de seçim döneminde yoğunlaştırır.

Kitle partileri birçok bakımdan kadro partilerinin tersi özelliklere sahiptir. Yaygın ve yoğun şekilde teşkilatlanır ve olabildiğince çok üye kaydetmeye çalışır. Faaliyetleri de buna paralel olarak geniş ve devamlıdır. Mümkün olduğunca geniş bir toplumsal tabana oturmaya çabalar.