İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ - Deneme Sınavı - 7

1993 yılında Viyana’da toplanan BM İnsan Hakları Konferansına müzakereci olarak katılan insan hakları örgütlerinin sayısı 841’dir. Bunlar arasında Uluslararası Af Örgütü (Amnesty International), İnsan Hakları İzleme Örgütü, Helsinki Yurttaşlar Komitesi, Uluslararası Hukukçular Komisyonu, Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü gibi tanınmış ve etkili STK’yı sayabiliriz.

Güvenlik endişelerinin ve ekonomik çıkar arayışlarının diğer hedefler yanında öncelikli bir yere sahip olduğu görüşüne karşılıklı olarak, aslında bu iki dış politika hedefi ile insan haklarının gerçekleşmesi arasında bir uyuşma ve hatta karşılıklı bağımlılık ilişkisi olduğu iddia edilebilir.

Sessiz diplomasi, diplomasinin geleneksel tarzını korumanın gereğine inanan Kissinger gibi realist diplomatlar ve politikacılar tarafından tercih edilir; hatta ekonomik, politik ve savunma ilişkilerini zedelemeden ve tehlikeye atmadan dış politikada insan hakları kaygılarını takip etmenin tek yolunun sessiz diplomasi olduğunu söyleyenler vardır.

İnsan hakları, dış politika yapımının bir konusu olarak benimsendiğinde, bu politikayı yürütecek bazı araçların mevcut olduğu görülür. Bunlar, sessiz diplomasiden açık diplomasiye, dış yardımların kesilmesinden ticari yaptırımların uygulanmasına ve hatta insani müdahaleye kadar uzanan bir dizi siyasal araçlarıdır.

Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması anlamında bireysel güvenlik ile ulusal güvenlik ve de ‘uluslararası güvenlik arasında pozitif bir ilişki bulunur.

İnsan hakları ihlallerinin bölgesel ve uluslararası güvenliği nasıl ve neden tehdit ettiğini en iyi yansıtan olay kitlesel göçlerdir. Bir ülkeden dışarıya veya ülkenin başka bölgelerine kitlesel göç temel insan haklarının olmadığı bir durumun varlığını ifade eder. İnsanlar hayat hakkının tehdit altında olduğu bir durum neticesinde göçe karar verirler.

Mülteci akışının başlıca nedenleri arasında baskıcı siyasal rejimler, etnik ve dinsel çatışmalar, sınır değişimleri, iç savaşlar ve devletler arası çatışmalar sayılabilir.

İnsan haklarının uluslararası düzeyde teşviki ve korunması düşüncesi, yurttaşların
temel hak ve özgürlüklerinin ulusal hükûmetlerin insafına ve isteğine bırakılamayacağı kabulüne dayanır.

Uluslararası ilişkiler geleneksel anlamda devlet merkezlidir; devletlerin de egemenliği ve eşitliği esastır.

Hobbes’çu bir ‘devlet devletin kurdudur’ fikri egemendir.

1966’da hazırlanan ve 1976’da yürürlüğe giren ‘ikiz sözleşmeler’ olarak bilinen
Sivil ve Siyasal Haklar Sözleşmesi ile Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar
Sözleşmesi ile ‘antlaşma hukuku’na bağlanmıştır.

Soğuk Savaşın bittiğini ilan eden ‘Yeni Bir Avrupa için Paris fiartı’, 21 Kasım 1990
tarihinde Avrupa Güvenlik ve işbirliği Konferansı’na taraf 34 ülkenin katıldığı zirve
toplantısında kabul edilmiştir.

İnsan Hakları ve temel özgürlüklere her insan doğduğu anda sahip olur, bunlardan
feragat edilemez ve hukukun güvencesi altındadır.

Devletin birincil sorumluluğu bunları korumak ve geliştirmektir.

Demokrasi, ifade özgürlü¤ünün, toplumdaki bütün kesimlere hoşgörü gösterilmesinin ve her fert için fırsat eşitliğinin en iyi güvencesidir.

Merkezi Londra’da bulunan, dünyanın birçok ülkesinde şubeleri olan ve gönüllülük
esas›na göre çalışan bir insan hakları örgütüdür.

BM’in Viyana’da 1993 yılında düzenlediği Dünya İnsan Hakları Konferansı’na katılan 171 devlet oy birliğiyle BM fiartı doğrultusunda insan haklarına saygının teşviki, insan haklarının gözetilmesi ve korunması yükümlülüklerini yerine getirme taahhüdünü yenilemişlerdir.

Dış politika yapımında insan haklarının gündeme getirilmesinin emperyalist müdahalelerin bahanesinden başka bir şey olmadığı düşüncesi siyasal ‘şüphecilik’le de desteklenir. İnsan haklarının her zaman ‘politik bir silah ve ideolojik bir araç’ olarak kullanılma tehlikesi mevcuttur.

Morgentheau, insan haklarının dış politika gündemine alınmasını ahlaki olarak yersiz, pratikte ise imkânsız bulur. ‘ihtiyatın politikadaki en üstün erdem’ olduğunu ve ‘onsuz siyasi ahlakın da olmayacağı’nı öne süren Morgenthau insan haklarının dış politika konusu yapılmasının ‘ihtiyatlı’ bir politika izlemekten ayrılmak olacağı kanısındadır.

İnsan hakları dış politika yapımının tek, öncelikli ve ayrıcalıklı bir konusu olmasa
da neredeyse tüm ülkelerin dış politikalarına girmiştir.

Soğuk Savaş’ın ardından BM Güvenlik Konseyi tarafından, ‘uluslararası
barış ve güvenliğe tehdit’ oluşturduğu düşünülen bazı insani krizlere doğrudan
askerî müdahale onaylanmıştır.

İnsan hakları ihlallerinden dolayı hedef alınan devlet üzerine baskı uygulama
veya onu etkilemenin bir başka yolu da dış yardımlardır. Bu, ABD kongresinin
1974 yılından bu yana kullandığı bir yöntemdir.

Askerî ve ekonomik yardımının kesilmesi
veya bloke edilmesi baskıcı rejimleri uluslararası alanda izole etmeye ve
bu ülkelerdeki insan hakları mağdurlarını cesaretlendirmeye hizmet eder.

Devletler ve uluslararası örgütler tarafından yürütülen uluslararası insan hakları
diplomasisi insan hakları ihlallerinde bulunan devletleri, vatandaşlarına yönelik
bu tür davranışlardan vazgeçirmeye çalışır. Amaç, insan hakları ihlallerinde bulunan
devletin diplomatik, siyasal ve ekonomik baskılarla ‘insan haklarını  ciddiye
almaları’nı sağlamaktır.

Diplomasinin geleneksel tarz›n› koruman›n gere¤ine inanan
Kissinger gibi realist diplomatlar ve politikac›lar taraf›ndan tercih edilir.

1948 yılında BM Genel Kurulu’nda kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne ‘karşı oy’ veren ülke olmamıştır.

Antropolojik değil siyasal, hukuksal ve kurumsal perspektiflerden BM fiartı’nın, İnsan Hakları Evrensel
Bildirgesi’nin ve diğer uluslararası insan hakları sözleşmelerinin devletlerin çoğunluğu tarafından kabulü, kültürel görecelik tezlerine dayanarak uluslararası politikada insan haklarını dışlamayı imkânsız kılar.

Evrensel Bildirge’nin kabul edildiği 1948’den Uluslararası Ceza Mahkemesi’ni kuran Roma Statüsü’nün imzalandığı 1998’e uzanan elli yılda bu iki tarihi ve iki belgeyi yan yana koyduğumuzda, insan hakları alanında uluslararası hukuksal yapının nasıl sert bir hukuka doğru evrildiği görülür.

1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nden günümüze insan hakları ‘rejimi’nin, geliştirilen koruma mekanizmalarıyla nasıl ‘sert’leştiğini, bağlayıcı bir hukuki yapıya dönüştüğünü gözlemlemek mümkündür.

Karışmazlık ilkesi, devletin iç ve dış ilişkilerini aştırabileceğimiz varsayımına dayanır; devletin mutlak ‘egemen’ olduğu bir ‘iç alan’ vardır ve diğer devletler bu alan üzerinde hiçbir meşru söz söyleme hakkına sahip olamazlar.

İnsan hakları sorununun arkasında, ulusal otoritelerin vatandaşlarına devletin ve yönetimin meşrutiyetini tanımlayacak temel hakları sağlamadığı gerçeği yatmaktadır.

Ulusal sınırlar arasında akışkanlığı hızla artan iletişim ve etkileşim, insan hakları ihlallerini uluslarötesi sonuçlar yaratan bir soruna dönüştürmektedir.

İnsan hakları, çevre sorunları ve silahlanma yarışı gibi siyasetin küreselleşmesinin bir örneğidir.

İç işlerine karışmama ilkesi: BM Sözleşmesi, Amaç ve İlkeler 2/7. Madde; ‘İşbu Antlaşma’nın hiçbir hükmü, Birleşmiş Milletler’e, herhangi bir devletin kendi iç yetki alanına giren konulara müdahale yetkisi vermediği gibi, üyeleri de bu türden konuları işbu Antlaşma uyarınca bir çözüme bağlamaya zorlayamaz; ancak, bu ilke, VII. Bölüm’de öngörülmüş olan zorlayıcı önlemlerin uygulanmasını hiçbir biçimde engellemez’.