İNSAN HAKLARI VE DEMOKRATİKLEŞME SÜRECİ - Deneme Sınavı - 2

Oylamaya kat›lmayan 8 ülke vardır. Bunlar Güney Afrika, Suudi Arabistan, Sovyetler Birliği ile Sovyet blokunda yer alan Polonya, Yugoslavya, Çekoslovakya, Ukrayna ve Beyaz Rusya’dır.

Uluslararası Ceza Mahkemesi, Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'ne taraf devletlerin vatandaşlarının savaş suçları, soykırım ve insanlığa karşı suçlara karışması durumunda, ilgili devletin izni olmadan bu konularda doğrudan yargılama ve cezalandırma yetkisine sahiptir.

Bu hüküm Helsinki Nihai Senedi'nde yer almaktadır. Helsinki Nihai Senedi’nde insan hakları, güvenlik ve ekonomik iş birliği boyutlarıyla beraber ele alınan üç temel konudan biridir. Bir antlaşma değil, bir bildiri niteliğinde olan Nihai Senet uluslararası› hukuk bakımından bağlayıcı olmamakla birlikte ‘temel ilkeleri’ arasında temel hak ve özgürlükleri zikretmesi, sonra da bu ilkeleri izleyen toplantılarda gündeme getirmesiyle insan haklarını uluslararası politikanın alanına taşımıştır.

İlk defa bir ‘kurucu anlaşmaya’ insan hakları kavramının girmesi ‘Avrupa Tek Senedi’ (1986) ile olmuştur. Ana metinde değil, ‘başlangıç’ bölümünde insan haklarının üye ülkelerin anayasal geleneklerinde ve AİHS’ne atıf yapılmıştır.

Modern dönem uluslararası ilişkiler çalışmalarında önemli bir etkisi bulunan Hans J. Morgenthau, ‘evrensel insan hakları’ kavramına karşı çıkarak insan hakları anlayışının her kültürün farklı tarihsel ve sosyal yapısı içerisinde şekillendiğini ileri sürmektedir.

Pozitif müdahalesizlik fikri,insani müdahale adına uluslararası bir askerî harekâtın veya benzeri bir güç kullanımının söz konusu ülkede insan hakları pratiğine yararlı değil zararlı olacağı inancına dayanmaktadır. Buna göre insan hakları normlarını ihlal eden bir ülkeye karşı büyük güçlerin yapabilecekleri en iyi hareket “hareketsizliktir”.

Mülteci, basitçe, ülkesinden göçe zorlanan insandır. 1951 tarihli Mültecilerin Statüsüne ilişkin BM Sözleşmesi mültecinin kim olduğunu açıklamıştır: Mülteci, ırk, din, milliyet, sosyal veya siyasal bir grup mensubiyeti nedeniyle uyruğunda olduğu ülkede hayat› tehlikede bulunduğu için ülkesini terk eden ve bu nedenlerden dolayı ülkesine dönemeyen kişidir. Kısaca mülteciler, kendi ülkesinde yaşam hakkı tehdit edilen, korunaklı ve güvenlikli olmayan insanlardır.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde yargısal koruma altına alınan haklar sivil ve siyasal haklardır.

Aşağıdakilerden hangisi II. Dünya Savaşı sonrası dönemde devletlerin bizzat kendilerinin geliştirdiği bir uluslararası insan hakları hukukunun oluşması Birleşmiş Milletler kurumu ile gerçekleşmiştir.

Sözleşmeye taraf ülkelerin vatandaşlarının savaş suçları, soykırım ve insanlığa karşı suçlara karışması durumunda bunları ilgili devletin izni olmadan doğrudan yargılama ve cezalandırma yetkisine sahip kurum Uluslararası Ceza Mahkemesidir.

Pozitif müdahalesizlik kavramı insan hakları normlarını ihlal eden bir ülkeye karşı insani müdahale adına uluslararası bir askerî harekat veya benzeri bir güç kullanımı söz konusu ülkedeki insan hakları pratiğine yararlı değil zararlı olacağını öne sürer.

1950 yılında İkinci Dünya Savaşı sonunda savaşı nedeniyle yerlerinden edilmiş Avrupalılara yardım etmek amacıyla ‘geçici’ bir süre için kurulan ama sonra dünya çapında zorunlu göçle yerlerinden edilenlere yönelik yardım düzenleyen bir kurum Birleşmiş Milletler Yüksek Komiserliğidir.

Eski Yugoslayvadaki iç çatışma nedeniyle Avrupa Konseyi bünyesinde Ulusal Azınlıkların Koruma Sözleşmesi gündeme gelmiştir.

Soğuk Savaş’ın ardından BM Güvenlik Konseyi tarafından, ‘uluslararası barış ve güvenliğe tehdit’ oluşturduğu düşünülen bazı insani krizlere doğrudan askerî müdahale onaylanmıştır. Irak (1991), Somali (1992), Haiti (1994), Ruanda (1994) ve Libya (2011) bu çerçevede değerlendirilebilir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, sözleşmenin 7. Bölümüne dayanarak uluslararası barış ve güvenliği tehdit eden gelişmelere karşı tedbir almakla yetkili ve görevlidir. Yukardaki örneklerde Güvenlik Konseyi insani krizleri uluslararası barış ve güvenliğe tehdit olarak tanımlamış ve tehdidin giderilmesi için ‘gerekli her türlü tedbirin alınmasını’ üye devletlerden istemiştir.

Demokratik barış kuramı olarak da bilinen iberal uluslararası ilişkiler kuramı açısından ortak ilkeleri ve değerleri paylaşan devletlerden oluşan bir uluslararası sistem; güvenlik, barış ve düzeni sağlamayı kolaylaştırıcı bir rol oynar.

İnsan haklarına saygı gösterilmesi, insan hakları ihlallerinin engellenmesi ve bu hakların korunması için çalışan insanların oluşturduğu, uluslararası alanda tanınan küresel bir sivil toplum hareketi olan kurum Uluslararası Af Örgütüdür.

Amsterdam Antlaşması

İhlallere karşı insani gerekçelerle askeri müdahalede bulunmak

Hans J. Morgenthau

Savaş ilanı