İNSAN HAKLARI HUKUKUNA GİRİŞ

I. Sözleşme, klasik uluslararası andlaşmalardan farklı olarak sözleşmeye taraf devletlerin sadece karşılıklı menfaatleri çerçevesini aşan bir niteliğe sahiptir.

II. İki taraflı taahhütler ağına ilaveten nesnel yükümler yaratmakta ve bu yükümler, Başlangıç metninde işaret olunduğu üzere, bir ‘ortak güvence’ alına alınmış bulunmaktadır.

III. Sözleşmenin 33.maddesi sözleşen devletlere üstlenilen bu yükümlere saygılı olunmasını isteme olanağını vermektedir ve devletler bunu yaparken, mesela şikâyet konusu ettikleri tedbirin, kendi uyruğundan birine zarar vermiş olduğu gibi bir menfaat güttüğünü kanıtlamak zorunda değildir.

I. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), hükümetler arası bir kuruluş olan Avrupa Konseyi’nin bir parçasıdır.

II. Avrupa Konseyi on Batı Avrupa devleti tarafından kurulmuştur.

III. Avrupa Konseyi 5 Mayıs 1949’da kurulmuştur

I. Türkiye 8 Ağustos 1949’da Avrupa Konseyinin kurucu andlaşması olan Statüyü imzalayarak Konseye üye olmuştur.

II. Türkiye AİHS’i 18 Mart 1954’de onay belgesinin verilmesiyle Sözleşme Türkiye açısından yürürlüğe girmiştir.

III. Türkiye'ye onay belgesi verilmesi ile birlikte AİHS ulusal hukukumuzun bir parçası haline gelmiştir.

I. AİHS 14. Ek Protokol ile Mahkeme, tek hâkimli düzen, üç hâkimli komiteler, yedi hâkimli daireler ve on yedi hâkimli büyük daire şekline dönüştürülmüştür.

II. Davanın tek hâkim tarafından görüldüğü durumlarda, hâkimin seçilmiş olduğu devlet ile ilgili başvuruları inceleyememektedir. Bu, hâkimlerin iş yükünün azaltılarak dairelerin daha hızlı bir şekilde hareket etmesine imkân sağlamaktadır. 

III. Mahkemenin İçtüzüğüne göre Bölümler Mahkeme Başkanın hazırladığı öneri üzerine, Mahkeme genel kurulu tarafından üç yıl için kurulur. En az beş bölüm bulunmaktadır. Her hâkim bir Bölümün üyesidir. Bölümler, coğrafya ve cinsiyet bakımından dengeli, aynı zamanda Sözleşmeye taraf devletlerarasındaki farklı hukuk sistemlerini yansıtacak şekilde oluşturulur.

I. Komiteler, yapılan başvurularda aynı şekilde filtre görevi görmektedir.

II. Komitelerin yargılama yetkisi de bulunmaktadır.

III. Davanın temelini teşkil eden konu, Sözleşme ve Protokollerin uygulanması veya yorumlanması ile ilgili Mahkemenin “yerleşik içtihadına ilişkin” ise Komite davayı kabul edilebilir bulabilir ve aynı anda davanın esasına ilişkin karar verebilir

I. AİHS’ de belirtildiği üzere Mahkemeye iki tür başvuru yolu bulunmaktadır: Devletlerarası başvuru ve bireysel başvuru.

II. Devlet başvurusu Sözleşmenin 33.maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre her sözleşmeci devlet, sözleşme ve ek protokollerinde belirlenen bir ihlal nedeniyle Mahkemeye başvurabilir.

III. Sözleşmenin 34.maddesine göre Sözleşme ve Protokollerinde tanınan hakların sözleşmeye taraf devletin ihlal etmesi nedeniyle, oluşan zarar nedeniyle her gerçek kişi, hükümet dışı kuruluş ya da kişi toplulukları Mahkemeye başvuru yapabilir.