1982 Anayasası Düzeninde Sosyal, Ekonomik ve Siyasal Haklar
1982 Anayasası, temel hakları ve ödevleri nasıl bir sınıflandırmaya tabi tutmuştur ?
1982 Anayasası, temel hakları ve ödevleri üçlü bir sınıflandırmaya tabi tutmuştur: 1. Kişinin Hakları ve Ödevleri, 2. Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler, 3. Siyasi Haklar ve Ödevler.
1966 yılında imzaya açılan ve "BM İkiz Sözleşmeleri" olarak anılan sözleşmeler nelerdir?
BM İkiz Sözleşmeleri şunlardır: 1) BM Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi, 2) BM Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi.
Sosyal ve ekonomik hakların, "pozitif statü hakları" olarak adlandırılmasının nedeni ve sonucu nedir?
Sosyal ve ekonomik hakların gerçekleşmesinde, siyasal ve bireysel haklardan farklı olarak devletin "pozitif yükümlülüğü" bulunduğu kabul edilmektedir. Dolayısıyla, pozitif statü hakları, “isteme hakları” olarak da adlandırılmakta ve hak sahibinin devletten talepte bulunmasına imkân tanımaktadır.
"Siyasal haklar" kavramı ile anlatılmak istenilen haklar, dört farklı kavramla daha anlatılabilir. Bu dört kavram nelerdir?
İlgili dört kavram şunlardır: 1) Aktif statü hakları; 2) Katılma hakları; 3) Vatandaş hakları; 4) Birinci kuşak haklar.
Sosyal ve ekonomik haklar kaçıncı kuşak haklardır ve bu hakların ortaya çıkmasındaki temel küresel etken nedir?
Sosyal ve ekonomik haklar "ikinci kuşak" haklardır ve bu hakların ortaya çıkmasındaki temel etken "Sanayi Devrimi"dir.
Bir toplumun üyeleri dikkate alındığında, bu üyeler arasında yaşlılar, engelliler, yoksullar ve hastalar gibi farklı güvencelere ihtiyaç duyanlar vardır. Buna göre, toplumun üyeleri açısından sosyal hakların ayırt edici özelliği nedir?
Sosyal hakların ayırt edici özelliği, toplum üyeleri arasında belirli sebeplerle ortaya çıkan sosyal eşitsizliklerin giderilmesine hizmet etmesidir.
Ekonomik faaliyet özgürlüğünü (serbestisini) güvence altına alan üç temel hak nelerdir?
Ekonomik faaliyet özgürlüğünü güvence altına alan üç temel hak şunlardır: Mülkiyet hakkı, sözleşme özgürlüğü ve özel teşebbüs kurma özgürlüğü.
Ekonomik ve sosyal hakların devlet tarafından yerine getirilmesinde, 1982 Anayasası'nın “Devletin İktisadi ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları” başlığını taşıyan 65’inci maddesinde benimsediği temel ölçüt nedir?
Ekonomik ve sosyal haklarla ilgili olarak 1982 Anayasası, devlet bu hakları "mali kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde yerine getirir" ilkesini benimsemiştir.
1982 Anayasası'nın İkinci Kısmının Üçüncü Bölümü, “Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler” başlığını taşımaktadır. Buna göre, çalışma hayatı açısından önemli olan (ve ders kitabında ayrıntılı olarak anlatılan) haklar nelerdir?
1) Sendika Kurma Hakkı; 2) Toplu İş Sözleşmesi ve Toplu Sözleşme Hakkı; 3) Grev Hakkı ve Lokavt; 4) Sosyal Güvenlik Hakkı.
1982 Anayasası'nın 41. Maddesine göre aile, Türk toplumunun temelidir. Aile kurumu, aynı Maddeye göre hangi ilkeye dayanmaktadır?
Eşler arasında eşitlik.
1982 Anayasası'nın 41.Maddesi, devlete de pozitif yükümlülükler getiren çocuk haklarını düzenlemektedir. Buna göre, çocuklarla ilgili olarak 41.Maddede hangi haklar düzenlenmiştir?
1) Çocuğun korunma ve bakımdan yararlanma hakkı; 2) Çocuğun ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkı; 3) Çocuğun her türlü istismar ve şiddete karşı korunması.
1982 Anayasası'nın 42.Maddesi eğitim ve öğretim kurumlarında anadilin okutulmasıyla ilgili bazı ilkeler benimsemiş ve bu ilkelere "milletlerarası andlaşma hükümleri saklıdır" istisnası getirmiştir. Bu istisna ile 1982 Anayasası'nın ulaşmaya çalıştığı temel amaç nedir?
1982 Anayasası bu istisna ile, Lozan Antlaşması’na göre Türkiye’de bulunan gayrimüslim azınlıkların ilgili haklarını koruma altına almıştır.
Anayasal düzenlemelerde "çalışma hakkı" kavramının iki ayrı anlama gelecek şekilde kullanıldığı görülmektedir. "Çalışma hakkı"nın ifade ettiği farklı anlamlar nelerdir?
Çalışma hakkı şu anlamlara gelebilir: 1) Herkesin çalışmaya hakkı vardır ve çalışmaya engel konulamaz. Kişi çalışmama veya dilediği alanda çalışma serbestisine sahiptir; 2) Kişi çalışacağı işi, işvereni ve iş yerini seçme ve çalıştığı işten ayrılma özgürlüğüne sahiptir.
Çalışma hakkının hayata geçirilmesi bakımından devletin pozitif yükümlülükleri anayasal normlarla belirlenmiştir. Çalışma hakkıyla ilgili olarak 1982 Anayasası'nda da yer bulan devletin pozitif yükümlülükleri nelerdir?
Devletin çalışma hayatıyla ilgili pozitif yükümlülükleri arasında şunlar bulunmaktadır: Çalışanların hayat seviyesini yükseltmek; Çalışma hayatını geliştirmek; Çalışanları ve işsizleri korumak; Çalışmayı desteklemek; İşsizliği önlemek; Çalışma barışını sağlamak.
1982 Anayasası'nın 51. Maddesinde 2001 yılında yapılan değişiklikle, işverenler yanında, örgütlenme ve sendika kurma hakkı tüm "çalışanlar" için geçerli kılınmıştır. Bu değişikliğin sendikal haklar açısından sonucu ve etkisi ne olmuştur?
Bu anayasal değişiklikle, yalnızca işçiler değil, artık kamu görevlileri ve (dar çerçevede) memurlar da sendika kurma hakkına kavuşmuştur.
Modern hukukta vatandaşlık, bir kişi ile devlet arasındaki hukuki bağı ifade etmektedir ve vatandaşlık ilişkisi de ırk, dil, din ve etnik kökenden bağımsız olarak düzenlenmektedir. Buna göre, 1982 Anayasası'nda "Türk" kavramı nasıl tanımlanmıştır?
1982 Anayasası'nın 66.Maddesine göre, “Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türktür.”
Vatandaşlığın doğumla kazanılması açısından 1982 Anayasası hangi ilkeyi kabul etmiştir ve buna göre kimler Türk vatandaşı olarak kabul edilir?
Vatandaşlığın doğumla kazanılması bakımından 1982 Anayasası, soy bağı (kan) esasını (jure sanguinis) kural olarak kabul etmiştir. Buna göre, “Türk babanın veya Türk ananın çocuğu Türktür.”
1982 Anayasası'nda da yer verilen ve demokratik devletler bakımından çok önemli görülen seçim ilkeleri nelerdir?
Bu ilkeler şöyle sıralanabilir: Serbest seçim ilkesi; Eşit oy ilkesi; Gizli oy ilkesi; Genel oy ilkesi; Açık sayım ve döküm ilkesi; Seçimlerin yargı organlarının yönetimi ve denetimi altında yapılması ilkesi.
Anayasa koyucu belirli meslek mensupları bakımından partilere üye olmayı sakıncalı görerek yasaklama getirmiştir. 1982 Anayasası'nın 68.Maddesine göre kimler siyasi partilere üye olamazlar?
1982 Anayasası'na göre, hakimler ve savcılar, Sayıştay dahil yüksek yargı organları mensupları, kamu kurum ve kuruluşlarının memur statüsündeki görevlileri, yaptıkları hizmet bakımından işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri, Silahlı Kuvvetler mensupları ile yükseköğretim öncesi öğrencileri siyasi partilere üye olamazlar.
1982 Anayasası'nın 74.Maddesindeki düzenlemeyle Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına bağlı olarak kurulmuş bulunan ve idarenin işleyişiyle ilgili şikayetleri inceleyen kurumun adı nedir?
Kamu Denetçiliği Kurumu
Seçme ve seçilme hakkı, siyasi faaliyette bulunma hakkı, kamu hizmetine girme hakkı gibi siyasal haklar 1982 Anayasası'na göre kimlere tanınmış ve kimlere tanınmamıştır?
İlgili siyasal haklar vatandaşlara tanınmıştır ve yabancılara (yani T.C. vatandaşı olmayanlara) bu haklar tanınmamıştır.
Vergi ödevi konusunda 1982 Anayasası hangi temel ilkeleri benimsemiştir?
1982 Anayasası vergi ödevi konusunda, “vergi adaleti” ve “vergide kanunilik” ilkelerini benimsemiştir.