İNSAN HAKLARI HUKUKUNA GİRİŞ - Deneme Sınavı - 3

Anayasanın 10.maddenin ilk fıkrasında “herkes dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir” hükmü, mutlak eşitliğin bir ifadesidir.

Doğru cevap b) şıkkıdır

İnsan Haklarının Nitelikleri İnsan hakları, farklı şekilde kaynaklanan (bir sözleşmeden, pozitif hukuktan veya gelenekten) diğer haklardan farklıdır. Başka hak kategorilerinden daha iyi ayrıştırılması için insan haklarının bazı nitelikleri gözden geçirilmelidir. İnsan haklarının niteliklerine ilişkin pek çok tartışmaların bulunduğu hatırlatılmalıdır. İnsan haklarının yaygın temellendirme biçimi olarak doğal haklar yaklaşımına göre; insan hakları herkesin insan olması nedeniyle doğuştan sahip olduğu dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilmezlik gibi özelliklere sahiptir.

- Evrensellik

- Mutlaklık

- Vazgeçilmezlik

- Doğumla Birlikte Sahip Olunma

- Bireysellik

- Devlete Karşı Olma

- Özgürlükçülük

- Temel Nitelik Olma

- İnsan Haklarının Bütünlüğü İlkesi

Doğru cevap d) şıkkıdır

Thomas Aquinas ‘Ortaçağ’ın Aristosu’ olarak anılmaktadır. Aquinas’a göre siyasal iktidar, toplumsal huzur ve güveni, iyiliği ve ortak yararı gerçekleştirmeyle yükümlü bir yapıdır. İktidarın kaynağı Tanrı olsa da, iktidarın kullanılışı yeryüzündeki iktidara aittir. Yasaları yapma ve uygulama hakkı halka aittir; fakat halk bu yetkisini kendi içinden birilerine devredebilir. Aquinas’a göre meşruiyet dayanağını iki ölçütte bulmaktadır. Birincisi siyasal iktidarın adalete uygun olarak elde edilmesi, diğeri ise bu iktidarın toplumsal çıkarlara uygun bir şekilde kullanılmasıdır. Bu ölçütlere aykırı bir durum direnme hakkını beraberinde getirir. Ancak bu direnme aktif olarak değil, pasif motiflerle örülü olmalıdır. Ancak Aquinas, düşünce sisteminde bazı çelişkilere düşmektedir. Örneğin köleliği savunmaya devam eder, kilise toplumdaki tüm değerler üzerinde ve insanın tüm içsel değerler yargılarında mutlak egemenliğe sahiptir (Coşkun, 2006: 64-67).

Doğru cevap c) şıkkıdır

Locke, aynı değer ve haklara sahip olan insanların bu değer ve haklarını koruyacak bir siyasal yapıyı bir toplumsal sözleşme ile yaptıklarını savunmaktadır(Bozkurt, Kanat ve Bektaş, 2018: 30-34). Bu durum, doğal toplumdan siyasal topluma geçiştir. Siyasal toplumda kişilerin suçlarını yargılama ve cezalandırma yetkisi topluma devredilmiştir(Kapani, 1993: 30-33). Toplum yasaları yapar ve insanlar arasında bir anlaşmazlık ortaya çıktığında bu anlaşmazlıkları yasanın öngördüğü biçimde kavuşturur.

Doğru cevap e) şıkkıdır

Doğal hukuka dayanan insan hakları doktrinin gelişmesinde Jean Jacques Rousseau da önemli rol oynamıştır. Rousseau’da doğa durumunda insan mutludur. Rousseau’ya göre; “Doğanın elindeki insan, altında uyuduğu ağacın meyvesiyle beslenen, yakındaki pınardan suyunu içen, tüm ihtiyaçlarını doğadan karşılayan mutlu insandır. Başkasına, dolayısıyla topluma da ihtiyacı yoktur. Ancak, toprağı işleyecek aracın çıkmasıyla toprağın etrafına çitle çevirip ‘burası benim’ diyen ilk insandan sonra diğerleri de ona katılınca sihir bozulmuş, mutluluk sona ermiştir.” (Akad, Dinçkol ve Bulut, 2014: 146). Rousseau sosyal sözleşme yaklaşımı ile siyasal iktidarların insanlar üzerindeki otoritesini rasyonel bir temele dayandırmıştır. Toplumun varlık nedeni insanların doğa düzeninde sahip olduğu hakların korunmasındır. Bir iktidar bu haklara saygı göstermezse, emretme gücünü kaybeder ve insanlardan kendisine itaat etmelerini isteyemez. Sosyal sözleşmenin bu ilkeleri Fransız ve Amerikan devrimlerinde benimsenecek insan hakları teorisinin temel ilkelerini meydana getirmişlerdir (Göze, 2016; 235).

John Locke, doğal haklara sahip bireyin haklarını korumakla yükümlü bir devlet düşüncesini savunmaktadır.

Doğru cevap b) şıkkıdır

1776’da Amerika’da Temsilciler Meclisi, Virginia Haklar Bildirgesini (Virginia Act of Rights) kabul etmiştir. Bildirge, insanların yaşam ve mülkiyet hakkı garanti altına alınmakta, kişilik ve mutluluklarını kendi iradeleriyle özgürce geliştirebilecekleri belirtilmiştir. Devletin görevi, kişilerin hak ve özgürlüklerini güvence altına almakla ve bunların gerçekleştirilmesi için gerekli ortamı hazırlamakla sınırlı tutulmuştur. Virginia Haklar Bildirisi sonrasında Haziran 1776’da Amerikan Bağımsızlık bildirisi kabul edilmiştir(Kapani, 1993:43-45).

Doğru cevap e) şıkkıdır

25 Nisan 1945 tarihinde başlayan San Francisco Konferansı 25 Haziran 1945 tarihine kadar sürmüş ve BM Şartı kabul edilmiştir. 26 Haziran 1945 tarihinde kabul edilen BM Şartı 24 Ekim 1945 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Doğru cevap b) şıkkıdır

Tablo 1.3’ten

Güvenlik Konseyi (SC)

İnsan haklarının kitlesel boyutlarda ihlallerinin dünya barışını tehdit etmesini önlemek amacıyla, yaptırımlara karar verme yetkisine sahiptir.

Doğru cevap a) şıkkıdır

İnsan hakları

İnsan hakları, olması gereken hukuktur. Yani ideal olan ve ulaşılması gerekendir. Böylece devletten önce var olan ve doğal hukuktan kaynaklanan insan hakları, eğer anayasada kendine yer bulur ve güvence altına alınır ise temel hak adını almış olur.

Yasal sınırlama

Yasal sınırlama ise; anayasada öngörülmüş alan içinde yasama organının yaptığı kanun ile temel
hak ve özgürlüğün kullanımının daraltılmasıdır.

Savaş-Seferberlik-Olağanüstü hâller

Temel hak ve özgürlüklerin kısmen ya da tamamen durdurulması için üç hâl öngörülmüştür. Bu hâller; savaş, seferberlik veya olağanüstü hâllerdir. Bu üç durumda da kısmen veya tamamen durdurma, uluslararası hukuktan doğan yükümlülüklere, ölçülülük ilkesine aykırı olamayacaktır. Yani ulaşılmak istenen amaç ile durdurma için alınan tedbir arasında bir ölçü bulunmak zorundadır.

Negatif haklar

Bu haklara devlet mümkün olduğu kadar az müdahale etmelidir. Dolayısıyla bu haklara koruyucu haklar da denmektedir.

24

Anayasamızın 24. maddesi gereğince de herkes vicdan, dini inanç ve kanaat özgürlüğüne sahiptir.

18

Anayasa’nın 18. maddesinde belirtilen “hiç kimse zorla çalıştırılamaz” hükmüne aykırı olarak ve ikinci fıkrasında belirtilen istisnalara uygun olmayan ve zorla çalıştırmayı içeren bir kanun hükmü, açıkça anayasanın sözüne yani metnine aykırı olmuş olacaktır.

Orantılılık

Orantılılık ilkesi, devletin temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırmak amacıyla aldığı tedbirin bireye verilen zarar ile toplumun menfaati arasındaki dengeyi ifade etmektedir.

15

15. maddede temel hak ve özgürlüklerin savaş, seferberlik veya olağanüstü hâllerde tamamen ya da kısmen durdurulabileceğini belirtirken bile ölçülü davranılması gerektiğini ifade etmiştir. 15. madde kapsamında uyulması gereken tek ilke ölçülülük ilkesi değildir. Uluslararası hukuktan doğan yükümlülükler de ihlal edilmemelidir. Madde gereğince sayılan hâllerde temel hak ve özgürlüklerin tamamen durdurulması bile söz konusu olsa, mutlaka ölçü dikkate alınmalı, orantı korunmalıdır.

68

Temel Hak ve Özgürlüklerle ilgili olan Türklerin Kamu Hakları başlıklı 68. madde şu şekildedir: Madde 68- “Her Türk hür doğar, hür yaşar. Hürriyet, başkasına zarar vermeyecek her şeyi yapabilmektir. Tabii haklardan olan hürriyetin herkes için sınırı, başkalarının hürriyeti sınırıdır. Bu sınırı ancak kanun çizer.”

1982

1982 Anayasası öze dokunmama ilkesine yer vermemiştir. Bu ilkenin yerine demokratik toplum gereklerine uygunluk kriterini Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi dikkate alınarak getirilmiştir.

Günün koşulları gereği 1982 Anayasası kendisini otoritenin bulunduğu tarafta konumlandırmıştı.

Günün koşulları gereği 1982 Anayasası kendisini özgürlüklerin bulunduğu tarafta konumlandırmıştı.