İNSAN DAVRANIŞI VE SOSYAL ÇEVRE II - Deneme Sınavı - 16

Mağdurların başlarına gelen olayları nefret suçu olarak nitelendirirken, temel olarak altı özelliğe dikkat ettikleri görülmüştür. Bu özellikler sırasıyla: 1) Failin olay sırasındaki açık ifadeleri veya üçüncü bir taraftan -örneğin polisten- alınan kesin bilgiler 2) LGBT’lerin buluşma noktalarına yakın bir yerde olması 3) Diğer bağlamsal ipuçları 4) Mağdurun kendi çıkarımları ve önsezileri 5) Eski eşin intikamı ve 6) Cinsel ilişkiyle tuzağa düşürülme. 

Tüm maddelerde verilen bilgiler doğrudur. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

İnsani yoksulluk kavramı, UNDP tarafından, gelire bağlı olarak belirlenen yoksulluk sınırları yeterli olmadığı için geliştirilmiştir. Buna göre, insanın, insana yaraşır bir hayat sürmesi için sadece temel ihtiyaçlarının karşılanması yeterli değildir. İnsanların temel ihtiyaçlarının yanı sıra sosyal ve kültürel birtakım imkânlara da sahip olması gerekir. Ortalama hayat süresi, kamusal ve özel kaynaklara erişim gibi ölçütlere göre belirlenen insani yoksulluk, bir yandan bir insan hakkı olan gelişme hakkı ile öte yandan yoksunluk ve dışlanma kavramları ile yakından ilişkilidir. Topgül’ün (2013) belirttiği üzere, UNDP insani yoksulluğu belirlerken şu üç veriyi dikkate almaktadır: Sağlıklı içme suyuna ulaşamayan nüfus yüzdesi; temel sağlık imkânlarından yoksun olan nüfus yüzdesi; 5 yaşın altında olan ve yeterli beslenemeyen nüfus yüzdesi. Doğru Cevap C'dir.

Lewis’e göre yoksulluk ile yoksulluk kültürü aynı şey değildir; yoksulluk kültürü, yoksulluğa ait kendi norm ve değerleri olan farklı bir alt kültürdür. Lewis yoksulluk kültüründen söz edebilmek için şu koşulların gerekli olduğunu belirtir (Kayaoğlu, 2009):
• Ücretli emeğin olduğu, üretimin kâr için gerçekleştiği ve süreğen bir biçimde yüksek düzeyde işsizliğin ve niteliksiz emek için ücretlerin düşük olduğu bir nakit ekonomisinin mevcut olması.
• Toplumun, gönüllülük temelinde ya da hükümetler aracılığıyla düşük-gelirli nüfusun sosyal, politik ve ekonomik örgütlenmesini sağlamakta başarısız kalması.
• Klan ve tek yanlı-akrabalık sisteminden farklı olarak iki-yanlı akrabalık sisteminin
mevcut olması.
• Egemen sınıfın, tutumluluğu ve zenginlik ve mülkiyet birikimini ödüllendiren,
yukarıya doğru hareketlilik olasılığını vurgulayan ve alt ekonomik statüyü bireyin
kişisel yetersizliği ve aşağılık olmasıyla açıklayan bir değerler dizisini öne sürmesi.

Doğru Cevap C'dir.

Kent yoksulluğu, çeşitli grupların sınıfaltı ya da sınıfdışı olarak tanımlanmasına neden olmuştur. Sınıfdışı ya da sınıfaltı yanda verilen insan grupları dışında, evsiz, dilenci, alkol ya da madde bağımlısı olanları ve sokaktaki suçluları ifade etmek için de kullanılmaktadır. Bu durumun toplumun yoksulları ahlâki evrenin de dışına atan (Bauman, 1999), yoksulları “herşeyi yapabilir” insanlar olarak gören kalıpyargı ile ilişkisi vardır. Doğru Cevap E'dir.

Kamusal-alan özel alan ayrımı nedeniyle kamusal alandan dışlanan kadınların siyasal katılımın da dışına itilmesi; kadınların hapsoldukları özel alanda örgütlenmeden, yoksullukla baş etme stratejileri geliştirmek zorunda kalmalarına neden olmaktadır. 80’li yıllardan itibaren birçok alanda rasyonalizasyona gidilmesi dünyanın hemen her bölgesinde çok sayıda kadının vasıfsız işçi olarak çalıştığı işyerlerinin kapanmasına neden olmuştur. Eve iş verilmesi, formel işsizliğin yanı sıra güvencesiz koşullarda, evde ve düşük ücretlerle
çalışan kadınların sayısını artırmıştır. Bekâr kadınların emeği daha ucuz olduğu için formel sektörde iş bulabilirken, çocuklu evli kadınlar ve yaşlı kadınlar evde çalışmak zorunda kalmıştır (Kümbetoğlu, 2002). Doğru Cevap A'dır.

Sakatlığın tıbbi modeli, çok genel olarak, sakatlığın tıbbı ilgilendiren bir patoloji olarak görülmesini ve tamamen bireysel bir olgu şeklinde sınırlandırılmasını ifade eder.  Daha önceleri ahlâki ya da din temsiller üzerinden anlamlandırılan sakatlık, modern dönemde bireysel bir patoloji olarak görülmeye başlandı. Bir patoloji olarak görüldüğü için de iyileştirilmesi/onarılması/ tedavi edilmesi gereken bir olgu, dolayısıyla 19. yüzyılda ortaya çıkan bir meslek ve kurum olarak tıbbın teşhis ve tedavi nesnesi hâline geldi. Doğru cevap B seçeneğidir.

Sakatlığın sosyal modeli, sakatlığı politik mücadele konusu hâline getiren sakat hareketinin gündeme sokmuş olduğu bir sakatlık yaklaşımıdır. Sakat hareketi sakat kişilerin maruz kaldıkları baskı ve dışlamaya karşı çıkmış, sakatlığa yeni yaklaşım geliştirmiştir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Tıbbileştirme: Tıbbileştirme, tıbbi olmayan veya sosyal bir konunun tıbbi bir problem, hastalık ve tedavi edilmesi gereken bir durum olarak tanımlanmasıdır. Bir başka deyişle tıbbileştirme, bir konu, problem ya da durumun, tıbbi terimler ve tıbbi dil ile tıbbi çerçeve içinde, tıbbi müdahale ile tedavi edilecek bir durum olarak ifade edilmesidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Sakatlığın tıbbileştirilerek dışlanmasının toplumsal tarihî genelde kapitalist üretim ilişkilerinin ortaya çıkmasıyla açıklanır. Bu alandaki öncü kuramcı Finkelstien kapitalizm öncesinde sakat kişilerin üretim sürecine büyük ölçüde katıldıklarını, talihsiz olarak görülseler bile toplumdan dışlanmadıklarını belirtir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Sakatlığın “patolojik” dolayısıyla “anormal” olarak görülüp tıbbileştirilmesi, zorunlu olarak bir “normal” kategorisinin tanımlanmasını gerektirir. Sanılanın aksine, insan beden ve davranışlarına atfedilen “normal” ve ona bağlı olarak “anormal” terimleri sosyal dünyanın kendisinde olan değil, toplumların inşa ettiği ve doğallaştırdığı kategorilendirme sıfatlarıdır. Normal: Kabaca, modern toplumlarda bireylerin duygu, düşünce, davranış, beden görünümleri ve işlevlerini standardize ederek denetleyen ideolojik bir kavram olarak tanımlanabilir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Sakatlık: Yeti yitimleri olan insanları dikkate almayan ya da çok az dikkate alan ve dolayısıyla ana akım toplumsal faaliyetlerden dışlayan, çağdaş bir toplumsal düzenin yol açtığı dezavantajlar veya faaliyet kısıtlamasıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yeti Yitimi: Bir uzvun tamamının ya da bir parçasının olmaması ya
da kusurlu bir uzva, organizmaya ya da beden mekanizmasına sahip
olmak. Doğru cevap C seçeneğidir.

Erişilebilirlik: En yalın hâliyle erişilebilirlik; herkesin tüm hak ve hizmetlerden eşit koşullarda, bağımsız bir şekilde faydalanabilmesinin, yaşamın tüm alanlarına tam ve etkin katılabilmesinin stratejik ve vazgeçilmez enstrümanıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Mit: Sakat kişiler bakımevleri, rehabilitasyon merkezleri gibi koruyucu ortamlarda sakatlığı olan diğer kişilerle birlikte yaşamalıdır.
Gerçek: Sakat kişiler, kendi seçtikleri toplumsal ortamda, mümkün olduğu kadar bağımsız yaşama hakkına sahiptir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Mit: Sakat kişiler, toplumu tüketirler.
Gerçek: Herkesin, kişi olmaya içkin bir değeri vardır. Sakat kişiler, toplumun, topluma katkı yapan üyeleridir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Sosyal dışlanma, ilk kez 1960’larda Fransa’da dile getirilmeye başlanmış; 1970’lerde dünya literatürüne oradan da Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankasının gündemine girmiştir. 1974’te, Fransa’da bir bakan olan Rene Lenoir, Fransa toplumunun onda birinin toplumdan dışlandığını belirterek; dışlanan kimseleri zihinsel ve fiziksel engelliler, intihara eğilimli insanlar, yalnız ebeveynler, istismara maruz kalmış çocuklar, bağımlılar. vb olarak tanımlamıştır. Bu gruba 1980’lerde işsizler ve yoksullar da eklenmiş; böylece sosyal dışlanma kavramı eşitsizlik, adaletsizlik ve yoksulluk çerçevesinde açıklanmaya başlanmıştır. Doğru Cevap A'dır.

Abrahamson’a (Akt. Şahin, 2010: 74) göre ise yoksullukla sosyal dışlanma farklıdır ve bu fark, farklı zamanlarda ortaya çıkmalarından kaynaklanmaktadır. Yoksulluk, sanayileşme ile ilgili iktisadi ve klasik bir olgudur; buna karşılık sosyal dışlanma post modern bir olgu olup bütünleşmenin karşıtıdır. Yoksulluk, burjuva sınıfının karşısındaki işçi sınıfı ile ilgili iken, sosyal dışlanma post endüstriyel dönemde orta sınıftan kopan ve sayıca az olan kesimi ifade eder. Doğru Cevap C'dir.

Eğitim Hizmetlerinden Dışlanma
Eğitim bir insan hakkı olmanın yanı sıra toplumsal bütünleşmenin en önemli araçlarından birisidir. Bu açıdan bakıldığında dışlanmışların ya hiç eğitim almadığı yahut okullarını erken terk etmek zorunda kaldıkları görülür. Örneğin öğretmen okullarına verilen desteğin çekilmesi, eğitimin özelleştirilmesi ve kız çocuklarına yönelik ayrımcı tutumlar dünyanın pek çok bölgesinde insanların eğitim hizmetlerinden yararlanamaması anlamına gelmektedir. Doğru Cevap E'dir.

İnsani yoksulluk kavramı, UNDP tarafından, gelire bağlı olarak belirlenen yoksulluk sınırları yeterli olmadığı için geliştirilmiştir. Buna göre, insanın, insana yaraşır bir hayat sürmesi için sadece temel ihtiyaçlarının karşılanması yeterli değildir. İnsanların temel ihtiyaçlarının yanı sıra sosyal ve kültürel birtakım imkânlara da sahip olması gerekir. Ortalama hayat süresi, kamusal ve özel kaynaklara erişim gibi ölçütlere göre belirlenen insani yoksulluk, bir yandan bir insan hakkı olan gelişme hakkı ile öte yandan yoksunluk ve dışlanma kavramları ile yakından ilişkilidir. Topgül’ün (2013) belirttiği üzere, UNDP insani
yoksulluğu belirlerken şu üç veriyi dikkate almaktadır: Sağlıklı içme suyuna ulaşamayan nüfus yüzdesi; temel sağlık imkânlarından yoksun olan nüfus yüzdesi; 5 yaşın altında olan ve yeterli beslenemeyen nüfus yüzdesi. Doğru Cevap B'dir.

Günlük 1 doların altında gelire sahip olmak açlık sınırı; 2 dolar ile geçinmek ise yoksulluk sınırı olarak belirlenmektedir. Mutlak yoksulluk tanım ve ölçümü ekonomik verilerle belirlendiği ve Amerikan para birimi üzerinden yapıldığı için pek çok bakımdan sorunlu olsa da “açlık” meselesini içerdiği için önemlidir. Mutlak yoksulluk daha çok “azgelişmiş” ülkelerin yaşadığı yoksulluğu ifade eder ancak ülkelerin koşullarını, toplumsal dayanışma ağlarını dikkate almaz ve yoksul kitleleri tek bir bütün olarak değerlendirir. Yoksulların homojen bir kitle olarak değerlendirilmesi, geçici yoksullarla, sürekli yoksulların ve yoksulluk çizgisinin altına düşme riskini taşıyanların aralarındaki farklılıkların görmezden gelinmesiyle sonuçlanır. Ayrıca, ekonomik bir kesinlikle yoksulluğu belirlemek, bu mutlak sınırın altında kimse yoksa yoksulluk da yoktur sonucunu da beraberinde getirir ki, bu varsayım ne iktisadi olarak ne de herhangi bir sosyal bilim alanı açısından geçerlidir. Daha da önemlisi mutlak yoksulluk yaklaşımı, yoksulları ve onların özneliğini dikkate almaz (Şenses, 2001). Doğru Cevap B'dir.