İNSAN DAVRANIŞI VE SOSYAL ÇEVRE II - Deneme Sınavı - 14

Anderson (1991) da milleti varsayılan, olduğu düşünülen hayali topluluklar olarak kavramsallaştırmaktadır. Bu tanımdan yola çıkarsak, millet olabilmek için o milleti oluşturan kişilerin tamamıyla aynı etnik kökenden gelmesi, aynı dine mensup olması ya da aynı dili konuşmaları gerekmez. Millet olgusunun kendisinin psikolojik mekanizmaları, işleyişi ve süreçleri içerdiği görülmektedir. Diğer bir deyişle psikolojik açıdan millet sadece ortak geçmiş, ırk, dil, toprak, ekonomi ya da tarih birliğine indirgenemeyecek veya sadece bu faktörler bakımınan tanımlanamayacak bir olgudur.

Milliyet kavramı bir millete mensup olmayı ifade etmektedir.

Sosyal psikolojide, Sosyal Kimlik Kuramının (Tajfel, 1978; Turner, 1999) ortaya çıkışıyla beraber, millet dâhil bütün grup kimlikleri ve gruplar arasındaki ilişkiler, sosyal psikolojik mekanizma ve süreçlerinin anlaşılması bakımından üzerinde çalışılması gereken önemli konular haline gelmiştir. Sosyal kimlik yaklaşımı, millet olgusunun ve bu olguyla ilişkili önyargılar, ayrımcılık, milletler arası çatışmalı ilişkiler, savaşlar, milletler arası iş birliği gibi konuların sosyal psikoloji disiplini içinde çalışılması için kuramsal bir temel sağlamıştır.

Sosyal Kimlik Yaklaşımında benliğin tanımlanması bakımından kapsayıcılıklarına göre sosyal kategorizasyonlar;
Birey < Grup Temelli Kategorizasyon (Milliyet, Din, Cinsiyet) < En Kapsayıcı Sosyal Kategorizasyon (İnsan). Örneğin “hepimiz insanız” şeklindeki kategorizasyon, grup temelli kategorizasyondan daha kapsayıcı (soyut) bir kategorizasyondur. Sosyal Kimlik Kuramı’na göre bireyler kendilerini çok çeşitli gruplarda kategorize edebilirler. Örneğin bir insan hem erkek, hem baba, hem mühendis, hem de voleybolcu olabilir. Milli kimliklerimiz ile ilgili ilgili duygularımız ve davranışlarımız oldukça karmaşıktır.

Millet ve milliyetçilik konuları sosyal kimlik ve sosyal inşa yaklaşımlarınca farklı şekillerde ele alınmaktadır. İki yaklaşım arasındaki en büyük fark sosyal grupların gerçekliğiyle ilgili kuramsal yaklaşımlarıdır. Sosyal kimlik yaklaşımına göre millet gibi sosyal gruplar sosyal dünyadaki gerçek bölünmelerin zihinde temsil edilmesidir. Sosyal kimlik yaklaşımı grupları değişmez, sabit bir olgu olarak ele almamaktadır fakat grup, dinamik sosyal dünya da onu algılayandan bağımsız olarak var olmaya devam etmektedir. Ancak sosyal inşacı yaklaşım, millet dâhil bütün sosyal kategorizasyonların insanların kendisi tarafından söylemler ve gündelik yaşam pratikleriyle inşa edildiğini iddia eder. Bu yaklaşıma göre dil ve sembollerle üretilen kategorizasyonlar dışında, sosyal dünyada gerçek bölünmeler mevcut değildir. Onun öyle olduğunu söyleyerek bölünmeleri bizler yaratmaktayız. Örneğin sosyal kimlik yaklaşımına göre sosyal dünya Türkler, İngilizler, Araplar şeklinde bölünmüş olduğu ve bizler de kendimizi bu sosyal kategorilerin içine yerleştirdiğimiz için farklı sosyal kimliklerde oluşumuzla ilgili konuşmalar yapmaktayız. Oysa sosyal inşa yaklaşımına göre, insanlar Türklüğü, Arağlığı ya da İngilizliği ya da genel olarak milliyet kategorisini konuşarak üretirler, ve sonra sanki millet eksenindeki bu bölünme sanki sosyal gerçekliğin gerçekten kendisiymiş gibi davranırlar.

İngiliz sosyal psikolog Michael Billig’in (1996) gündelik hayatta maruz kaldığımız semboller ve söylemler yoluyla farkına varmaksızın millet olmayla ilgili ideolojinin kazanılması, sürdürülmesi ve yeniden üretilmesi anlamında kullandığı terim banal milliyetçiliktir.

Kendimizi içinde tanımladığımız gruplar sosyal psikolojide iç grup, üyesi olmadığımız diğer grup ise dış grup olarak adlandırılmaktadır. Dış grup; “Onlar”, içgrupla karşılaştırılan ve ortak bir kimliğe sahip olduğu düşünülen diğer bir grup insanı ifade etmektedir.

Zenofobi (yabancı düşmanlığı), yabancı korkusu-nefreti anlamında olup, kişinin yabancılardan ya da bir şekilde kendisinden farklı olan insanlardan korkmasına ve nefret etmesi durumuna verilen addır.

İç grup yanlılığı denince pek çok kişinin aklına dış gruba karşı olumsuz tutumlar veya ayrımcı davranışlar gelebilir. Ancak iç grubu kayırma, ille de dış gruba olumsuz bir tutum beslenmesini gerektirmez. Brewer (1999) iç grup yanlılığının mensup olunan gruba beslenen sevgi, hoşgörü gibi duygularla ilişkili olabileceğini ve bunun dış gruba yönelik duygu ve davranışla ilgisi olmayabileceğini, bu ikisinin birbirinden bağımsız görülebileceğini belirtmektedir. İç grup yanlılığı, iç grup üyelerini daha olumlu görme ve davranışsal boyutta kayırma, üyesi olunan grubu daha olumlu kalıpyargılarla değerlendirme ile ilişkili görünmektedir (Brewer, 1999). Bu durumda, örneğin, mensup olduğumuz milli grubu, yani milletimizi tanımlarken daha olumlu sıfatlar kullanırız. Diyelim ki kendimizi Türk olarak tanımlıyorsak, Türkleri hoşgörülü, misafirperver, sıcakkanlı olarak değerlendirme eğilimindeyizdir. Milli kimliğimizi paylaştığımız diğer kişileri kayırıcı davranışlarda da bulunabiliriz. Örneğin, yurtdışında göçmen olarak yaşayan Türkler, açtıkları işyerlerinde diğer milletlerdense Türkleri çalıştırmayı tercih edebilirler.

Sosyal kimlik yaklaşımına göre, grup kalıpyargılar, normlar ve değerler grup içeriklerini oluşturur ve bu içerikler her grubu birbirinden ayırır.

Millet kavramının ortaya çıkışı 17. ve 18. yüzyıllardaki İngiliz ve Fransız devrimleriyle olmuştur. Doğru cevap B'dir.

İnsanların kendi benliklerine bir referans noktası oluşturabilmek için, kendilerini yönlendirdikleri ayrı bir psikolojik mekanizmadır. Bir kişinin ait olduğu sosyal kategori veya grup, kişinin benlik tanımlaması için bir temel sağlamaktadır. Benliğin, bilişsel olarak bir grubun üyesi olarak tanımlanması ise, -o gruba yüklenilen duygular ve değerlerle birlikte- sosyal kimlik olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

İç grup yanlılığı çerçevesinde ele alınması gereken kavramlardan biri de etnosentrizmdir. Etnosentrizm, ya da etnik merkezcilik, bir aşirete, kabileye, boya ve benzeri etnik gruba bağlılık ile tarif edilen, bir kimsenin kendi kültürünü temel olarak alması ve kendi kültürünü diğer kültürlerden üstün tutması ile tarif edilen duygu ve inanışlar olarak tanımlanmaktadır (Sumner, 1906). Etnosentrik insanlar ait oldukları etnik kökeni diğer bütün etnik gruplardan daha iyi görme eğilimindedirler. Etnosentrik düşünüş tarzına sahip insanlar her millette görülebilir (Brewer ve Yuki, 2007). Doğru cevap E'dir.

Zenofobi, yabancı korkusu-nefreti anlamında olup, kişinin yabancılardan ya da bir şekilde kendisinden farklı olan insanlardan korkmasına ve nefret etmesi durumuna verilen addır. Sosyal kimliğimizin önemi arttıkça diğer gruplardan gelen tehditlere karşı daha sert tepki veririz. Doğru cevap D'dir.

Milli semboller gündelik hayat pratiklerinin içine gizlenmiştir. Örneğin banknotlar, demir paralar, pullar, günlük gazete logoları hep millet olduğumuzu ve milliyetçilik ideolojisini sembolize etmektedir ama çoğu zaman bunların ayırdına varamayız. Millet temeline dayalı kategorik ayrımlar ve milli kimliklerimiz hergün maruz kaldığımız ya da uyguladığımız alışkanlıklarımızla, birbirimizle konuşmalarımızla yeniden ve yeniden üretilmektedir. Böylelikle içinde yaşanılan ortam milli ortama dönüşmektedir. Bu süreç o kadar doğal ve sıradan bir şekilde yaşanır ki dikkat bile çekmez. Milli semboller göze çarpmadan kendilerini gösterir, millet farkına varmadan fark edilir. Yani milli bayramlarda ve resmi törenlerde söylenen marşlar, asılan bayraklardan ziyade, hepimizin zaman zaman gittiğimiz devlet dairelerindeki ufak göze batmayan semboller, bir gazete haberinde geçen küçük bir cümle gibi dikkatimizi bile çekmeyen durumlar aracılığıyla milliyetçilik ideolojisini kazanır ve sürdürürüz. Hergün yeniden üretilen ve millet olduğumuzu bilinç altına işleyen ve bizlerin de farkında olmadan sürdürdüğümüz bu ideolojik yapılanmaya banal milliyetçilik adı verilmektedir. Doğru cevap A'dır.

Milli semboller gündelik hayat pratiklerinin içine gizlenmiştir. Örneğin banknotlar, demir paralar, pullar, günlük gazete logoları hep millet olduğumuzu ve milliyetçilik ideolojisini sembolize etmektedir ama çoğu zaman bunların ayırdına varamayız. Millet temeline dayalı kategorik ayrımlar ve milli kimliklerimiz hergün maruz kaldığımız ya da uyguladığımız alışkanlıklarımızla, birbirimizle konuşmalarımızla yeniden ve yeniden üretilmektedir. Böylelikle içinde yaşanılan ortam milli ortama dönüşmektedir. Bu süreç o kadar doğal ve sıradan bir şekilde yaşanır ki dikkat bile çekmez. Milli semboller göze çarpmadan kendilerini gösterir, millet farkına varmadan fark edilir. Yani milli bayramlarda ve resmi törenlerde söylenen marşlar, asılan bayraklardan ziyade, hepimizin zaman zaman gittiğimiz devlet dairelerindeki ufak göze batmayan semboller, bir gazete haberinde geçen küçük bir cümle gibi dikkatimizi bile çekmeyen durumlar aracılığıyla milliyetçilik ideolojisini kazanır ve sürdürürüz. Her gün yeniden üretilen ve millet olduğumuzu bilinç altına işleyen ve bizlerin de farkında olmadan sürdürdüğümüz bu ideolojik yapılanmaya banal milliyetçilik adı verilmektedir. Marşlar dikkat çeken, gizli olmayan, her biryinbilinçli olarak farkında olduğu sembollerdendir. Doğru cevap B'dir.

Grup İçerikleri, bir grubu diğerinden ayırt etmemize yarayan kalıp yargı, norm ve değerlerdir. Doğru cevap C'dir.

Çok sayıda insanın savaş veya çeşitli sebeplerle ülkelerini terk edip başka ülkelere göç ettiği günümüz koşullarında göçmen topluluklularına yönelik düşmanca yaklaşımlar ve olumsuz davranışlar hem göçmen gruplar hem de ev sahipliği yapan gruplar açısından yıkıcı sonuçlara yol açabilmektedir. Çeşitli sebeplerle yoğun göç alan Fransa gibi ülkelerde özellikle zenofobi (yabancı korkusu) ve etnik şiddet gibi olumsuz durumlar gözlenebilmekte, bu da siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel yapıları olumsuz etkileyebilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Grup İçerikleri, bir grubu diğerinden ayırt etmemize yarayan kalıp yargı, norm ve değerlerdir. Doğru A'dır.

İç grup yanlılığı denince pek çok kişinin aklına dış gruba karşı olumsuz tutumlar veya ayrımcı davranışlar gelebilir. Ancak iç grubu kayırma, ille de dış gruba olumsuz bir tutum beslenmesini gerektirmez. Brewer (1999) iç grup yanlılığının mensup olunan gruba beslenen sevgi, hoşgörü gibi duygularla ilişkili olabileceğini ve bunun dış gruba yönelik duygu ve davranışla ilgisi olmayabileceğini, bu ikisinin birbirinden bağımsız görülebileceğini belirtmektedir. İç grup yanlılığı, iç grup üyelerini daha olumlu görme ve davranışsal boyutta kayırma, üyesi olunan grubu daha olumlu kalıp yargılarla değerlendirme ile ilişkili görünmektedir (Brewer, 1999). Bu durumda, örneğin, mensup olduğumuz milli grubu, yani milletimizi tanımlarken daha olumlu sıfatlar kullanırız. Diyelim ki kendimizi Türk olarak tanımlıyorsak, Türkleri hoşgörülü, misafirperver, sıcakkanlı olarak değerlendirme eğilimindeyizdir. Milli kimliğimizi paylaştığımız diğer kişileri kayırıcı davranışlarda da bulunabiliriz. Örneğin, yurtdışında göçmen olarak yaşayan Türkler, açtıkları işyerlerinde diğer milletlerdense Türkleri çalıştırmayı tercih edebilirler. Doğru cevap D'dir.