İNSAN DAVRANIŞI VE SOSYAL ÇEVRE II - Deneme Sınavı - 13

Modern Hukuk: Modern hukuk sistemi, birbirini hiç tanımayan, soyut bir ‘toplum’ kavramı içinde bir arada duran, farklı bireysel ve tarihsel özellikleri olan insanları, kendilerinin dışında bir kurallar sistemiyle birbirine bağlayan bir yapıdır (Göregenli, 2012a) Doğru cevap C'dir.

Dezavantajlı Grup, toplum içerisinde bireylerin kendi kendilerine yetebilmelerini sağlayan ve toplumun çoğunluğunun ulaşabildiği eğitim, sağlık, istihdam, sermaye veya sosyal destek gibi kaynaklara ulaşamayan gruplar dezavantajlı olarak nitelendirilir. Genellikle toplumda din, dil, ırk veya cinsel yönelim gibi özellikler açısından çoğunluktan farklı olan azınlık gruplar (sakatlar, eşcinseller, göçmenler…) dezavantajlı bir konumdadır. Doğru cevap D'dir.

Ayrımcılığın oluşmasında etkili olan diğer bir faktör ise kalıpyargılardır (stereotipler). Önyargı, sıklıkla kalıpyargıyla karıştırılır. Önyargı ve kalıpyargı birbirinden farklı, ama birbirini tamamlayan iki kavramdır. Her ikisi de bireylerin, diğer bireyler veya gruplara ilişkin bilgileri kategorilendirdikleri sürecin bir parçasıdırlar. Kalıp yargılar, belirli bir objeye ya da gruba ilişkin bilgi boşluklarını dolduran, böylece onlar hakkında karar vermeyi kolaylaştıran, önceden oluşturulmuş birtakım izlenimler, atıflar bütünü olarak zihnimizde oluşturduğumuz imgelerdir. Bu imgeler tıpkı dış dünyadaki objelerin gerçek özellikleri gibi rol oynarlar. Özellikle yeni olgu, obje ya da grup ile karşılaştığımızda, onlarla ilgili bilgimiz bu tür imgeler ışığında biçimlenir. Böylece kalıpyargılarımız yoluyla, yeni olguyu/grubu gerçekte olduğu gibi ya da gerçek özellikleriyle değil, zihnimizdeki şemalarla algılarız. Örneğin, her kadının “duygusal” olduğunu, bütün Türklerin “yardımsever” olduğunu, Arapların “temiz” olmadığını düşünmemize neden olan, bu gruplarla ilgili kalıp yargılardır. Örneklerden de anlaşıldığı gibi, kalıp yargılar her zaman olumsuz olmayabilir. Doğru cevap B'dir.

Adil dünya inancı kuramını geliştiren Lerner (1977) insanların, belirli biçimlerde davranırlarsa istediklerini elde edebileceklerine ya da olumsuz durumlardan kaçınabileceklerine ilişkin bir yanılsamaya sahip olduklarını ve bu yanılsamayı sürdürmek için dünyanın adil bir yer olduğunu düşünmeye ihtiyaç duyduklarını ortaya koymuştur. Bireyler bu ihtiyaçlarının bir uzantısı olarak, çevrelerindeki ayrımcılık yaşantılarını değerlendirirken genellikle ayrımcılığın mağdurunun başına gelenleri hak ettiğini düşünme eğilimindedirler. Bir tür yanılsama olarak değerlendirilebilecek olan bu inanç, bireylerin yaşamın katı gerçekliğiyle başa çıkmalarına ve dünyayı öngörülebilir, adil ve düzenli bir yer olarak anlamlandırmalarına imkân tanımaktadır. Aksi halde eylemlerin bilinmez veya öngörülemez sonuçları olacağını düşünmek, birçoğumuzu neredeyse hareketsiz kılabilir. Çünkü hiçbir davranışın sonucu veya yararı tahmin edilemez olacaktır. Lerner’a göre bu inanç ‘temel’dir; çünkü insanların yaşamlarını sürdürebilmek için güven duygusuna ve ne yaptığını bilmeye ihtiyacı vardır. Doğru cevap A'dır.

Karakter özellikleri tanımlama, belirli bir toplum tarafından kabul edilemez görülen ve aşırı derecede olumsuz olarak değerlendirilen karakter özelliklerinin kullanımı aracılığıyla yapılır. “Saldırgan”, “aptal” ya da “parazit” gibi etiketlerin kullanımı bu tür gayrimeşrulaştırmayı örnekler. Doğru cevap B'dir.

Toplumun dışına atma, bir insanı nitelerken, onu, önemli toplumsal normları ihlâl ettikleri düşünülen gruplar içine dâhil ederek tanımlamak anlamına gelir. Örneğin, “katiller”, “hırsızlar”, “caniler” ya da “deliler” gibi gruplar oluşturulur ve ayrımcılığa uğrayan insanlar bu gruplar içinde tanımlanır. Doğru cevap C'dir.

Sistemin meşrulaştırılması: Yaygın sosyal, politik, ekonomik, cinsel ya da legal koşulların sadece var olduklarından dolayı kabul edildiği, açıklandığı ve meşrulaştırıldığı psikolojik süreçlere tekabül eder (Jost ve Banaji, 1994). Doğru cevap C'dir.

Adından da anlaşılacağı gibi olumlu ayrımcılık, ayrımcılığın toplumsal alanda gruplar arasında yarattığı eşitsizliği bir anlamda dengelemek için kavramsallaştırılan ve uygulamaya konulan pratiklerdir. Diğer bir ifadeyle olumlu ayrımcılık, ayrımcılığa yol açan dezavantajlılığın ortadan kaldırılmasına hizmet etmektedir. Örneğin, kamusal alanda erkeklerin olduğu kadar kadınların da iş imkânlarından faydalanabilmesi için işverenlerin eşit sayıda kadın ve erkek çalışan almaları; bir iş yerinde farklı dini veya kültürel gruplara mensup olan çalışanların özel günlerinin gözetilmesi ve o günlerde kendilerine izin verilmesi; yaşlıların veya engellilerin kısıtlı hareket kapasiteleri düşünülerek, farklı mekanlarda sırada bekletilmemeleri veya kendilerine özel yer verilmesi gibi bir çok pratik olumlu ayrımcılık olarak nitelendirilebilir. Doğru cevap E'dir.

Nefret suçu, bir kişi ya da gruba, ait olduğu kimliği, inancı, politik görüşü, cinsiyeti ya da cinsel yönelimi gibi nedenlerle, farklı biçimlerde zarar verme amacıyla saldırılması sonucunda oluşan suçlar genel olarak nefret suçları olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesini ilan edilmiştir. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi altı ana başlıktan oluşmaktadır: Birinci başlık eşitlik, özgürlük ve insanlık şerefi üzerinedir. İkinci başlık güvenlik ve bireylerin yasalar önünde eşit olması vb. haklar üzerinde durmaktadır. Üçüncü başlık kişiler arası ilişkilerle ilgilidir. Aile kurma ve taşınma özgürlüğü gibi. Dördüncü başlık kamu hizmetlerinden eşit faydalanma ile ilgilidir. Beşinci başlık ekonomik ve sosyal haklarla ilgilidir. Altıncı başlık ise uluslararası yasalar, toplumsal haklarla ilgilidir. Doğru cevap D'dir.

Millet kavramının ortaya çıkışı 17. ve 18. yüzyıllardaki İngiliz ve Fransız devrimleriyle olmuştur.

Genel olarak millet, ortak dili, ortak geçmişi, ortak gelenek ve görenekleri, ortak toprak parçasını, ortak inanışları, ortak ekonomik ve siyasi yapıyı paylaşan bireylerden oluşan sosyal bir örgütlenme biçimi
olarak tanımlanabilir. Doğru cevap E'dir.

İnsanların kendilerinin kim olduğuna ilişkin fikirleri sadece kişisel kimliklerini (kişisel niteliklerini, tutum ve değerlerini) değil, aynı zamanda üyesi oldukları gruplardan gelen sosyal kimliklerini de kapsamaktadır. Örneğin Ayşe kendini “zeki”, “çalışkan”, “başarılı” olarak tanımlarken kişisel özelliklerini belirtmekte, öte yandan kendisini bir “kadın”, bir “Türk”, bir “doktor” olarak tanımlarken de dâhil olduğu sosyal gruplardan gelen sosyal kimliklerine vurgu yapmaktadır. Doğru cevap C'dir.

En Kapsayıcı Sosyal Kategorizasyona örnek insan verilebilir. Doğru cevap B'dir.

İç grup yanlılığı, iç grup üyelerini daha olumlu görme ve davranışsal
boyutta kayırma, üyesi olunan grubu daha olumlu kalıpyargılarla değerlendirme ile ilişkili görünmektedir. Bu durumda, örneğin, mensup olduğumuz milli grubu, yani milletimizi tanımlarken daha olumlu sıfatlar kullanırız. Diyelim ki kendimizi Türkolarak tanımlıyorsak, Türkleri hoşgörülü, misafirperver, sıcakkanlı olarak değerlendirme eğilimindeyizdir. Doğru cevap C'dir.

Etnosentrizm, ya da etnik merkezcilik, bir aşirete, kabileye, boya ve benzeri etnik gruba bağlılık ile tarif edilen, bir kimsenin kendi kültürünü temel olarak alması ve kendi kültürünü diğer kültürlerden üstün tutması ile tarif edilen duygu ve inanışlar olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Zenofobi, yabancı korkusu-nefreti anlamında olup, kişinin yabancılardan ya da bir şekilde kendisinden farklı olan insanlardan korkmasına ve nefret etmesi durumuna verilen addır. Doğru cevap B'dir.

Her grubun işleyişini düzenleyen, grup üyelerinin nasıl davranacağını belirleyen, bazıları yazılı bazıları yazısız çeşitli kurallar vardır. Bu kurallara norm adı verilir. Normlar, büyük veya küçük çaplı bütün gruplarda bulunur. Grup normuna uymamak, gruptan dışlanma, ayıplanma, cezalandırılma gibi bazı sonuçları beraberinde getirebilir. Doğru cevap A'dır.

Araştırmacılara göre milliyetçilik, iç grup yanlılığı ve dış grup grup düşmanlığının bir arada görüldüğü bir ideolojidir. Öte taraftan vatanseverlikte sadece iç grup yanlılığı bulunmakta, fakat dış grup düşmanlığı görülmemektedir. Doğru cevap E'dir.

Milliyetçiliğin bilinç altına işlemesi, bir okulda asılı bayrak, tarihi bir
şahsiyetin büstü, marşlar, bir gazete manşeti, televizyon dizileri, milli takım karşılaşmaları gibi sembol ve söylemler aracılığıyla olmaktadır. Milli semboller gündelik hayat pratiklerinin içine gizlenmiştir. Örneğin banknotlar, demir paralar, pullar, günlük gazete logoları hep millet olduğumuzu ve milliyetçilik ideolojisini sembolize etmektedir ama çoğu
zaman bunların ayırdına varamayız. Doğru cevap D'dir.