İNSAN DAVRANIŞI VE SOSYAL ÇEVRE II - Deneme Sınavı - 11

İnsanlararası ilişkilerde de temel anlamıyla ayrımcılık, bir kişinin bir diğerini kendisinden ayırması ve bu ayrımın karşısındaki kişiye olumsuz tavır ve davranışlarda bulunmasına yol açmasıdır. Ayrımcılık kavramı, esas ve yaygın olarak, insanlar arasındaki eşitlik fikrinin ihlâline dayanmaktadır. Hukuki ve insani olarak üzerinde bir söz birliği bulunduğu varsayılan bu ilke, tüm insanların doğuştan eşit olduğudur. Dünyada insan diye soyut bir varlık yerine; etnisiteleri, cinsiyetleri, cinsel yönelimleri, “ırk”ları, dinleri, fiziksel görünüşleri, sağlık düzeyleri vb. her türden özellikleri bakımından “farklı” insanlar vardır. Ayrımcılık da bu eşitliksizci tanımlama sisteminin sonucu olarak, insanlararası ilişkide dışlayıcı bir yapı oluşmasına hizmet etmektedir. Farklı insanlar olduğu doğrudur ancak farklı muamele gerekli bir koşul değil, ayrımcılığın koşuludur.

Doğru yanıt C'dir.

Ahlâki dışlama kavramı temelde, bir toplumda çoğunluk tarafından dışlanmış veya damgalanmış olan insanların “insani niteliklerden veya
erdemlerden” yoksun olarak değerlendirilmesini ve böylece kendilerine yöneltilen her türlü vahşi ve zalim davranışların meşrulaştırılmasını içermektedir. Ahlâki dışlamanın farklı biçimlerinden birisi, Siyasi etiketlerin kullanılması, bir insanı nitelerken, onu, “Naziler”, “faşistler”, “komünistler” ya da “emperyalistler” gibi gayrimeşrulaştırılan, toplum tarafından tümüyle kabul edilemez olduğu düşünülen siyasi grupların içinde sınıflandırmayı içerir. Bu grupların, toplumun var olan temel değerlerini tehdit ettikleri, dolayısıyla toplum düzenine yönelik bir tehdit oldukları düşünülür.

Doğru yanıt B'dir.

Allport (1954), özcü inançların ayrımcılıkla olan ilişkisini, önyargılı kişilik yapısıyla açıklamaktadır. Allport, önyargılı kişiliğin adeta canlı bir portresini çizer: Önyargılı kişiler, insan gruplarını katı bir tutum içinde algılamaya eğilimlidir; grupları oluşturan bireylerin özelliklerini çift kutuplu (dikotomik) ve hoşgörüsüz olarak, değişime karşı duran bir tavırla değerlendirirler. Önyargılı zihnin bu bileşenleri genel bir bilişsel stil oluşturur
ve özcü inançlardan beslenirler. Örneğin, “Romanların Roman oldukları için tembel ve aylak insanlar oldukları” yönündeki özcü inançların ırkçılığın temelini oluşturdukları söylenebilir. 

Doğru yanıt B'dir.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır.

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır.

Sorunun doğru yanıtı B şıkkıdır.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. Değerler, insanların kendilerinin ve diğerlerinin davranışlarını, tutumlarını yargılamakta kullandıkları standartlar ve davranışları belli bir amaca yönlendiren inançlar olarak tanımlanmaktadır.

Sorunun doğru yanıtı C şıkkıdır. Zenofobi (Yabancı Düşmanlığı): Yabancı korkusu-nefreti anlamında olup, kişinin yabancılardan ya da bir şekilde kendisinden farklı olan insanlardan korkmasına ve nefret etmesi durumuna verilen addır.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. Grup içerikleri, bir grubu diğerinden ayırt etmemize yarayan kalıpyargı, norm ve değerlerdir.

Sorunun doğru yanıtı A şıkkıdır.

Sorunun doğru yanıtı D şıkkıdır. Sosyal kimlik yaklaşımı, millet olgusunun ve bu olguyla ilişkili önyargılar, ayrımcılık, milletler arası çatışmalı ilişkiler, savaşlar, milletler arası iş birliği gibi konuların sosyal psikoloji disiplini içinde çalışılması için kuramsal bir temel sağlamıştır.

Sorunun doğru yanıtı C şıkkıdır. milliyetçiliğin diğer milletlere karşı düşmanca bir içerik kazanıp kazanmayacağı, o milletler arasındaki tarihi, sosyal, ekonomik ve politik ilişkilerin niteliğiyle, yani sosyal bağlamla şekillenir. Örneğin Amerikan milliyetçiliği Fransızlara karşı düşmanca tutum ve davranışı gerektirmezken, Ruslara karşı düşmanlık beslemeyi gerektirebilir. Böyle bir kavramsallaştırma, milliyetçilikle vatanseverlik arasında ayrım yapmayı da anlamsızlaştırmaktadır.

Sorunun doğru yanıtı E şıkkıdır.

Cinsiyetçi söylem var olan erkek egemen toplumu mutlaklaştıran; kadın ve erkek arasındaki eşitsizliği doğallaştıran, meşrulaştıran, pekiştiren ve yeniden üreten, ayrımcılığa dayalı söylem biçimidir

Ekonomik şiddet; kadının para harcamasının kısıtlanması, çalışmasına izin verilmemesi, zorla çalıştırılması, ekonomik konulardaki kararların erkek tarafından tek başına alınması, kadının parasının elinden alınması, iş yerinde olay yaratmak suretiyle kadının işten atılmasına neden olunması, kadının iş bulmasını kolaylaştırıcı becerilerinin geliştirilmesinin engellenmesi, ev ihtiyaçlarını karşılayacak maddi kaynaktan yoksun bırakılması, engelli kadını zorla dilendirme gibi birini kontrol etmek ya da cezalandırmak amacıyla ekonomik olarak sınırlamak için yapılan her türlü eylemdir.”

Psikolojik şiddet; bağırmak, korkutmak, küfür etmek, tehdit etmek, hakaret etmek, eve kapatmak, küçük düşürmek, lakap takmak, kadının nasıl giyineceği, nereye gideceği, kimlerle görüşeceği konusunda baskı yapmak, öfkesini çocuklardan çıkarmak, çocuklarını göstermemekle tehdit etmek, silah göstermek gibi eylemleri kapsamaktadır.

Fiziksel şiddet; başkasının vücut bütünlüğüne zarar veren, ona acı çektiren her türlü saldırı olarak tanımlanmaktadır. Bireyin fiziksel olarak zarar görmesine neden olan her türlü eylemi kapsayan fiziksel şiddet, sağlıksız koşullarda yaşamaya mecbur bırakmadan…namus cinayetine kadar uzanmaktadır.

Cinsel şiddet; birini istemediği yerde, zamanda veya şekilde cinsel ilişkiye zorlamak; kişinin rızası olmaksızın cinsel nitelikli eylemlerde bulunmak; cinselliği bir tehdit, sindirme ve kontrol etme aracı olarak kullanmaktır. Dünya Sağlık Örgütü tarafından cinsel şiddet ‘cinsel eylem gerçekleştirmek amacıyla girişim, istenmeyen cinsel içerikli konuşmalar, birini cinsel amaçlı kullanmak, mağdur ve fail arasındaki ilişkinin niteliğine bakmaksızın, ev ya da iş ortamında kişinin cinselliğine yönelik zorlayıcı yaptırımlar’ olarak tanımlamıştır.

Psikolojik şiddet; bağırmak, korkutmak, küfür etmek, tehdit etmek, hakaret etmek, eve kapatmak, küçük düşürmek, lakap takmak, kadının nasıl giyineceği, nereye gideceği, kimlerle görüşeceği konusunda baskı yapmak, öfkesini çocuklardan çıkarmak, çocuklarını göstermemekle tehdit etmek, silah göstermek gibi eylemleri kapsamaktadır.

Ekonomik şiddet; kadının para harcamasının kısıtlanması, çalışmasına izin verilmemesi, zorla çalıştırılması, ekonomik konulardaki kararların erkek tarafından tek başına alınması, kadının parasının elinden alınması, iş yerinde olay yaratmak suretiyle kadının işten atılmasına neden olunması, kadının iş bulmasını kolaylaştırıcı becerilerinin geliştirilmesinin engellenmesi, ev ihtiyaçlarını karşılayacak maddi kaynaktan yoksun bırakılması, engelli kadını zorla dilendirme gibi birini kontrol etmek ya da cezalandırmak amacıyla ekonomik olarak sınırlamak için yapılan her türlü eylemdir.” (T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, 2016).

İnsanlar, sosyal dünyaya ait bilgileri düzenlerken kendi ait oldukları gruplara olumlu kalıp yargılarla yaklaşma ve toplumsal düzeyde çeşitli sosyal eylemleri açıklarken, kendi gruplarını meşrulaştırma eğilimindedirler. Tajfel’in (1982) iç grup yanlılığı olarak tanımladığı bu durum, bireylerin sıklıkla ait oldukları grubun çıkarlarını ve statüsünü koruma eğilimlerini ifade etmektedir. Bu süreçte iç grup üyelerinin birbirlerinin özelliklerini benzer algılamalarından da söz edilebilir. Stereotipleme, iç grup yanlılığını arttırmakla birlikte dış grup ayrımcılığını da belirgin bir şekilde arttırmaktadır. Doğru yanıt D'dir.

Karakter özellikleri tanımlama, belirli bir toplum tarafından kabul edilemez görülen ve aşırı derecede olumsuz olarak değerlendirilen karakter özelliklerinin kullanımı aracılığıyla yapılır. “Saldırgan”, “aptal” ya da “parazit” gibi etiketlerin kullanımı bu tür gayrimeşrulaştırmaya örneklerdir.

Sistemin meşrulaştırılması kuramı, dezavantajlı grupların yoksunlukları ve olumsuz koşulları nedeniyle insanlar tarafından genellikle hor görüldüğünü vurgulamaktadır. Dezavantajlı grupların üyelerinin, sistemi meşrulaştırmaya ve gruplararası hiyerarşiyi sürdürmeye hizmet eden ideolojileri, mitleri ve inançları bilinçli ya da bilinçli olmayan bir şekilde onayladıkları görülmüştür.  Örneğin, kadınlar erkek egemen ideolojinin cinsiyetçi kalıpyargılarını içselleştirebilmektedir. Dezavantajlı gruplar, yaşadıkları hayatın olumlu bir yönü olduğuna ilişkin yaygın inançlara sahiptir: “Paran çoksa derdin çok” gibi. Bu bakımdan  Sosyal ve ekonomik hiyerarşinin üretilmesi ve sürdürülmesinin büyük ölçüde, yüksek ve düşük statülü gruplar arasındaki ortaklığa ve iş birliğine dayalı olduğu söylenebilir. Doğru yanıt C'dir.

Olumlu Ayrımcılık: Dezavantajlı grupların haklarını gerçekleştirmeleri ve toplumsal kaynaklara ulaşabilmek bakımından diğer gruplarla denk bir konuma gelmesi için desteklenmelerini veya güçlendirilmelerini ifade etmektedir. Diğer bir ifadeyle olumlu ayrımcılık, ayrımcılığa yol açan
dezavantajlılığın ortadan kaldırılmasına hizmet etmektedir. Örneğin, kamusal alanda erkeklerin olduğu kadar kadınların da iş imkânlarından faydalanabilmesi için işverenlerin eşit sayıda kadın ve erkek çalışan almaları; bir iş yerinde farklı dini veya kültürel gruplara mensup olan çalışanların özel günlerinin gözetilmesi ve o günlerde kendilerine izin verilmesi; yaşlıların veya engellilerin kısıtlı hareket kapasiteleri düşünülerek, farklı mekanlarda sırada bekletilmemeleri veya kendilerine özel yer verilmesi gibi bir çok pratik olumlu ayrımcılık olarak nitelendirilebilir. Doğru yanıt B'dir.