İNSAN DAVRANIŞI VE SOSYAL ÇEVRE I

Genetik Teoriye göre ise yaşlanma genlerde kodlanmıştır ve büyüme, gelişme gibi dönemler gibi yaşlılık da yaşam döngüsünün bir parçasıdır.

Yaşlılıkla birlikte kalp küçülür ve kalpteki yağ oranı artar. Kalp kasları iplikleşir ve kurumaya baslar. Damarlardaki kan akısı zorlaşır ve oksijenin kalp duvarlarından emilimi azalmaya baslar. Kalp kapakçıklarının esnekliği ve etkinliği de azalır. Bütün bu sebeplere bağlı olarak kalbin ritmi azalır ve ritim düzensizleşmeye baslar. Ayrıca yaş ilerledikçe kalp damarları da sertleşmeye ve daralmaya baslar. Bunun sonucunda kalp krizi riski, kan akısında yavaşlama ve böbrek rahatsızlıkları gibi sorunlar ortaya çıkabilir.

Toplam nüfusun %4’ünün yaşlı bireylerden (65 +) oluştuğu toplumlar genç toplum, bu oranın %4 ve %7 aralığında olduğu toplumlar olgun toplum, %7 ve %10 aralığındaki toplumlar ise yaşlı toplum olarak nitelendirilmektedir. Yaşlı bireylerin toplam nüfus içindeki oranının %10’u geçtiği toplumlar ise çok yaşlı toplum olarak nitelendirilmektedir. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre 2013 yılında Türkiye nüfusunun %7,7’sini yaşlı nüfus (65+) oluşturmaktadır.

Kohlberg’in ahlak gelişim kuramına göre çocuklar 14 yaşında son dönem olan gelenek sonrası ahlaki gelişim dönemini tamamlarlar ancak, her bireyin son döneme geçmesi mümkün olmamaktadır. Bu kurama göre yaşlı bireylerin 3. dönem olan gelenek sonrası ahlaki gelişim döneminde olmaları beklenir. Bu dönem 5. Asama olan “Sosyal Sözleşme Eğilimi” ve 6. Asama olan “Evrensel Ahlak İlkeleri Eğilimi” aşamalarını kapsar. D ve E şıkları birer düzey ismi değillerdir.

Yaşlı bireyleri intihara sürükleyen birçok neden bulunmaktadır. Bunlar arasında en çok öne çıkanlar ölüm, yas ve ayrılıklar, fiziksel rahatsızlıklar ve hastalıklar, özerkliğin ve bağımsızlığın kaybedilmesi, kendini yararsız ve işlevi olmayan bir birey olarak görmek, sosyal izolasyon, yalnızlık ve depresyon olarak sıralanabilir. Özellikle yaşlılıkta ortaya çıkan umutsuzluk duygusu, yaşlıları intihara sürükleyebilmektedir. Hiç bitmeyecekmiş gibi yaşanılan yaşam, yaşlılığın gelmesiyle çıkmaza girebilmekte, hayattan beklentisi kalmayan, kendisini ölüme karsı çaresiz gören birey, yaşamını kendi sonlandırmayı tercih edebilmektedir.

Modernleşme Kuramı ise yaşlılığı tarihsel ekonomik, sosyal, kültürel ve teknolojik gelişmeler ışığında ele alır. Avcı-toplayıcı toplumlarda yaşlı bireylerin işlevselliği asgari düzeydedir. Tarım toplumlarıyla birlikte değeri artan yaşlılar, sanayi toplumlarıyla birlikte kazandığı statüyü tekrar kaybetmiştir. Teknoloji çağında ise yaşlı bireyler teknolojiye ayak uydurabildiği derecede topluma katkıda bulunabilirler. Teknolojik gelişmelere ayak uy-duramayan yaşlı bireylerin güvenlik, sevgi, saygı, ait olma, benimsenme ihtiyaçları tehdit altına girer ve durum yaşlı bireylerde bunalım, huzursuzluk, öz güven kaybı ve depresyon gibi sorunlara yol açabilir.

Yaşlılıkta ses gücünü kaybedebilir ve ses aralığı daralabilir. Bu durum çoğu zaman gırtlak kıkırdaklarının esnekliğini yitirmesinden ve bu kıkırdakların sertleşmesinden kaynaklanır. Şarkı söyleme ve toplum içerisinden yüksek sesle konuşma becerileri daha önce kayba uğrarken günlük konuşma becerileri ise daha yavaş gerileme gösterir. Konuşma hızı giderek düşer, kelimeler ve cümleler arasındaki duraklamalar artar.

Evrensel ahlak ilkeleri eğilimi aşamasına göre ise evrensel ahlak ilkeleri kanun ve yasaların üzerinde tutulur. Bireyler kendine özel ahlak ilkelerini oluştururlar. Gelişmiş demokratik ülkelerde bu evrensel ahlak ilkeleri genellikle yasalarla uyumludur. Ülkemizde yaşlı bireylerin din ve maneviyat yönlerinin güçlü olduğunu düşünürsek, dinî öğretilerin ve dinî kuralların yaşlı bireylerin ahlaki ilkelerini belirlemede büyük etkisi olduğu söylenebilir. Ülkemizde yaşlı bireylerin ahlak ilkeleri bireyin kendisine özel olmaktan ziyade dini kurallar tarafından belirlendikleri anlaşılmaktadır.

Vücudun yaşlanma sürecine senesans adı verilir.

Geriatri, Yaşlılık döneminde ortaya çıkan hastalıklarla ilgilenen, yaşlılıktan kaynaklanan hastalıkların koruyucu, tedavi ve rehabilite edici yönleriyle ilgilenen tıp dalıdır.

Aşınma teorisine göre insan vücudu bir makinaya benzer bir mekanizmaya sahiptir ve organlar kullanıldıkça zamanla aşınmaya uğrar. Bu durum da organların, dokuların ve vücudun yaşlanmasına sebep olur.

Yaşlılıkla birlikte kalp ve damar sisteminde görülen değişiklikler şu şekilde sıralanabilir: Yaşlılıkla birlikte kalp küçülür ve kalpteki yağ oranı artar. Kalp kasları iplikleşir ve kurumaya başlar. Kalp kapakçıklarının esnekliği ve etkinliği de azalır. Bütün sebeplere bağlı olarak kalbin ritmi azalır ve ritm düzensizleşmeye başlar. Ayrıca kalp damarları da sertleşmeye ve daralmaya başlar.

Yaşlı kadınlarda hem dünyada hem de Türkiye’de sıklıkla görülen kanser türü meme kanseridir.

Yaşlı bireyleri intihara sürükleyen birçok neden bulunmaktadır. Bunlar arasında en çok öne çıkanlar ölüm, yas, ayrılıklar, fiziksel rahatsızlıklar ve hastalıklar, özerkliğin ve bağımsızlığın kaybedilmesi, kendini yararsız ve işlevi olmayan bir birey olarak görmek, sosyal izolasyon, yalnızlık ve depresyon olarak sıralanabilir.

Matematik problemleri çözerken belleğimizdeki çarpım tablosu bilgisini kullanmak “çalışma belleği” türüne örnek verilebilir.

Yaşlılık döneminde kimliğine ve kendine uygun yaşayan bireyler ego/benlik bütünlüğü duygusuna sahip olurlar. Geçmişleriyle ilgili değerlendirmelerde bulunduklarında olumlu duygulara sahip olurlar. Bu tip bireyler genellikle hoşgörülü ve huzurlu yaşlılardır. Ölümü kabullenmişlerdir ve ölüm onlar için korkulacak bir olgu değildir. Yaşamlarındaki kalan zamanlarını aileleri ve özel uğraşları ile mutlu geçirme çabası içindedirler.

Modernleşme kuramı, yaşlılığı tarihsel ekonomik, sosyal, kültürel ve teknolojik gelişmeler ışığında ele alır.

Toplam nüfusunun %4’ünün yaşlı bireylerden oluştuğu toplumlar genç toplumdur.