İNSAN DAVRANIŞI VE SOSYAL ÇEVRE I

Bütün bu özellikler yetişkin bir bireyde olması beklenen özelliklerdir.

IV hariç hepsi yetişkinlik döneminin genel gelişim özelliklerini ifade etmektedir.  Düşük gelire uyum sağlamak yaşlılık dönemi için bir ödevdir.

Boş Yuva Sendromu’nun ağırlığını yitirmesinin nedeni ailelerin yaşam biçimlerinde ortaya çıkan ilişkilerdir. Torunların aile yaşamına katılması ile evde farklı ilişkilerin görüldüğü bir yaşam oluşmuştur. Son yıllarda literatürde “boş yuva dönemi olarak adlandırılan bu dönemin üçüncü nesil olan torunların ve yeni aile üyelerinin (evlilikler ile) aileye katılması ile “dolu yuva dönemi” ya da “sandviç dönem” olarak adlandırılmaya başlandığı görülmektedir.

Birçok insanın orta yaş aşamasını yaşamın en iyi, olgun dönemi olarak görmesine rağmen bu pembe tablo daha çok, orta ve üst sosyoekonomik düzeydeki aileler için geçerlidir. Ekonomik geliri düşük olanlar için durum oldukça farklıdır. Sosyoekonomik düzeyi düşük aileler için is olanakları azdır. Özellikle son on yıl içinde endüstriyel is alanlarının küçülmesi ya da kapanması teknolojik çalışma alanlarının gelişmesi bu kişilerin aleyhine olmuştur. Ayrıca çalışan sınıf ve yoksul kadınlar hem ev islerini yürütür hem de çalışma yaşamına girer ve yapılan isler kadın için doyum sağlayıcı değildir. Çalışan sınıftaki erkekler ki fiziksel güce dayanan işlerde çalışırlar, orta yaşa otuzlarında girerler, tıbbi bakım hizmetlerinden çok fazla yararlanamazlar ve emeklilik sonrası gibi bir yaşam beklentileri yoktur. Bu kişiler için özellikle kalp hastalıkları sonucu ölüm oranı yüksektir. Ekonomik gelirleri düşük olan bu erkek ve kadın grupları için yaşam sürecini yeniden değerlendirmek, yeni planlar yapmak ve hayaller kurmak gerçekçi değildir. Bunların sonucu olarak denilebilir ki orta yaş krizi fiilen sosyokültürel bir yapılanmayı gösterir ve genellikle orta ve üst sosyoekonomik düzeye sahip kişiler için geçerlidir.

Orta yetişkinlik döneminde, artık kişinin kendi varlığına ve dünyaya anlam katma çabası sonlanmış görülür. İnanmayı seçtiği veya kendisine uyumlu gördüğü herhangi bir ruhsal veya dinî inanışı benimsemiş olan yetişkin, artık bu inanç sistemi ve toplumu içinde daha aktif rol oynamaya baslar. Bu durum aslında Erikson’un üretkenlik tanımı ile de uyumludur. Kişi artık kendi anlamlandırdığı ve inandığı şeylerin diğer nesillere rehber olması ve aktarılması için bir çaba içine girer.

Orta yasam döngüsünde, diğer yaşam döngülerine göre gelir en üst düzeydedir.

Orta yaş dönemindeki erkeklerde genel olarak iş ve evlilik yaşamı ile ilgili sorunlar; kadınlarda ise sağlık, aile, ölümler ve evlilik ile ilgili sorunlar ön plana çıkmaktadır.

Diğer seçenekler orta yetişkinlik dönemi tinsel gelişim özellikleridir.

Akademik araştırmalar 40 yaş üstü yetişkinlerin %10 ile 26’sının orta yaş krizi yaşadığını göstermektedir (Phillips, 2009). Bu nedenle aslında orta yaş krizi yerine orta yaş geçiş dönemi ifadesi daha doğru olacaktır.

Erikson’un psikososyal gelişim kuramı insan gelişimini anlamak için faydalı bir çerçeve sunsa da yetişkinlik dönemini açıklamak bağlamında eksik kaldığı düşünülmektedir. Robert Peck, yetişkinlik döneminde kişinin, Erikson’un belirlediği yaşam krizlerinden daha fazlasını yaşadığını düşünmektedir. Orta yetişkinlik ve geç yetişkinlik hayatına özgü zorluk ve sıkıntılar için Peck 7 aşamalı bir yetişkin gelişimi teorisi oluşturmuştur.

Genç yetişkinlikte kişi, bazı hayallerine sahip olmakla birlikte daha pragmatik düşünme başlar.Cinsellik ve aşk duyguları bu dönemdeki en baskın duygulardır.Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

Bu dönemde kişi artık nelerden kaçtığını ve neden kaçtığını sorgulamaktadır. Geriye dönük olarak kişi, hayatı ile ilgili neleri istediğini ve hedeflediğini bu yaşta elde ettiklerine bakarak karşılaştırmalar yapar. Bu dönemde artık ilk defa genç ve yaşlı arasındaki ayrım fark edilmeye başlanır. Bu dönem orta yetişkinlik olarak adlandırılmaktadır. Doğru yanıt “B” seçeneğidir.

Yetişkinlik dönemlerinin kesin yaş aralıkları yoktur. Kişiden kişiye göre bu yaş aralığı değişime uğradığı gibi toplumsal ve küresel olarak değişen yaşam standartları da keskin yaş sınırlarının çizilmesini engellemektedir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir.

Soruda verilen örnek olay Schai'nin yetişkinlikteki bilişsel dönem evrelerinden sorumluluk evresiyle açıklanabilir. Bu evre genç yetişkinlikte başlar ve orta yetişkinliğe kadar devam edebilir. Bilişsel becerileri gelişmiş olan bir genç yetişkin kendi davranışlarını da gözlemleme becerisine sahiptir ve bu şekilde bağımsızlık kazanarak sosyal sorumluluk alacağı bu evreye ulaşır. Bu evrede artık kurulan bir aile vardır. Eş ve çocuklara yönelen ilgi ile sosyal sorumluluklar ön plana çıkmaya başlar. Ayrıca iş yaşamında da daha fazla sorumluluk alınması gerekmektedir. Doğru yanıt “D” seçeneğidir.

Erikson’a göre genç kriz olan ‘yakınlığa insanlar kendilerine bir kimlik oluşturduktan sonra psikososyal bir karşı izolasyon’ krizi ile karşılaşırlar. Bu kriz döneminde kişi diğer insanlarla yakın ilişkiler kurma çabasındadır. İyi arkadaşlık ilişkileri kurmak ve romantik anlamda bir partner bulmak önemlidir. Doğru yanıt “E” seçeneğidir.

Orta yetişkinlik dönemi 35-45 yaş aralığından başlayan ve 60’lı yaşlara kadar uzanan gelişimsel dönemi kapsamaktadır. Bu dönemlerin yaş aralığı kişiden kişiye veya toplumsal kabullere göre değişebilir. Ortalama yaşam beklentisinin giderek artması ile yetişkinlik dönemlerinin de süresi değişmektedir. Doğru yanıt “A” seçeneğidir.

Orta yetişkinlik döneminde kişinin boyu kısalmaya başlar. Kaslar güçsüzleşmeye başladığı için omurgadaki kemikler birbirine yaklaşır. Bu durum hem sırt ve bel ağrılarına hem de boyda kısalmaya yol açar. Bu kısalma yetişkinlikten yaşlılığa doğru artış gösterir. Doğru yanıt “B” seçeneğidir.

Orta yetişkinlik döneminde bilişsel olarak yaşanan değişimler genel olarak kişinin bilişsel eylemleri için kullandığı kaynakların azalmaya başlaması ile ilgilidir. Bilişsel kaynaklardaki azalma hafıza konusunda da kendini gösterebilir. Doğru yanıt “C” seçeneğidir.

Sosyal ve fiziksel açıdan kişinin orta yaş döneminde uyum sağlayabilmesi için yapması gereken değişimlerden biri de insan ilişkilerinde cinsellikten ziyade sosyalliğin ön plana alınmasıdır. Kişi artık stresle başa çıkmada kendine destek olacak arkadaş ve partnerleri, cinsel olarak yakınlık ve rekabet göstermesi gerekenlerden daha çok önemsemeye başlar. Doğru yanıt “D” seçeneğidir.

Orta yetişkinlik döneminde, artık kişinin kendi varlığına ve dünyaya anlam katma çabası sonlanmış görülür. İnanmayı seçtiği veya kendisine uyumlu gördüğü herhangi bir ruhsal veya dinî inanışı benimsemiş olan yetişkin, artık bu inanç sistemi ve toplumu içinde daha aktif rol oynamaya başlar. Doğru yanıt “E” seçeneğidir.