İNSAN DAVRANIŞI VE SOSYAL ÇEVRE I

İnsanlar yaşamlar boyunca gelişmeye devam ederler. Her bir gelişim dönemi belirli yaş aralığında belirli gelişim özelliklerinin öne çıkmasını ifade eder. Gençlik dönemi, ergenlikten sonra yetişkinliğe geçiş dönemidir.

Bir gencin yetişkin olarak kabul edilmesi, yetişkin sorumlulukları taşımasına, yaşına ait sorumlulukları yerine getirmesine, zekasına ve çevresindeki bireylere bağlıdır. İlk seçenekteki çok erken yaşta anne baba olması, bireyin yetişkin olduğunu gösteren bir ibare değildir.

Diş çıkarma, gelişim dönemindeki gelişim ödevlerinin evrensel nitelik taşıyan boyutuna girmekte olup, diğer seçeneklerdeki cevaplar ise toplumdan topluma ve kültürden kültüre değişiklikler gösterebilen durumlardır.

Birçok bireyin yetişkinliğe geçiş kimlik örüntüsünde temel değişimlerin sergilendiği bir dönemdir tanımı, kimlik arayışı başlığını tanımlamaktadır.

kas gücü,tepki zamanı, duyusal keskinlik ve kalp etkinliği, 25-30 yaş arasında en üst düzeyde iken otuzlu yılların ortasında zayıflamaya başlar ve gitgide gücü azalır. Çene altında sarkmalar ve göbek oluşumu ilk defa bu dönemde görülmeye başlar.

Obezite sorununa genetik, leptin hormonu, metabolizma hızı ve çevresel faktörler neden olmaktadır. Bol miktarda yiyeceğe ulaşım (özellikle yağ oranı yüksek), minimum enerji tüketimi gerektiren araç-gereç kullanımı ve azalan fiziksel etkinlikler obezitede rol oynamaktadır. Obezite olgusunda  sosyo-kültürel faktörler de etkili olmaktadır. Dar gelirli kesimdeki kadınlarda yüksek gelir kesimindeki kadınlara oranla daha fazla obezite görülmektedir.

Warner Schaie genç yetişkinin yeni bilgiler kazanma yetkinliğini 4 evrede ele alır. Bunlar; kazanma evresi, sorumluluk evresi, yönetici evresi ve yeniden uyum sağlama evresidir.

Bireyin sözcük dağarcığı ve genel bilgi düzeyi gibi kapasiteleri birikimli zekânın göstergeleridir. Araştırmalar, akıcı zekânın ilk yetişkinlikten itibaren başlayarak yaşla birlikte yaşam boyunca azaldığını gösterir. Buna karşılık, birikimli zekânın azalmak yerine, yaşam boyunca genişlemeye devam ederek yaşla geliştiği görülür. Dolayısıyla genç yetişkinlikte akışkan zekâ, kristalize zekâdan öndedir.
Yaşlılarda ise bunun tersi olarak birikimli (kristalize) zekâ daha öndedir.

Orta Yetişkinlik (40 ila 65 yaş arası): insanların biyolojik kapasitelerinin azalma
ama toplumsal sorumluluklarının artma eğiliminde olduğu dönemdir.

Bir mesleğe başlama ve emekliliğe kadar geçen süreye “mesleki döngü” adı verilir.

Erikson’un Kuramına göre altıncı aşama olarak bilinen genç yetişkinliği içeren dönem “Yalıtılmışlığa karşı yakınlık” tır.

Levinson’ın Yaşam Yapısı Kuramı’na göre ön yetişkinlik dönemini kapsayan yaş aralığı doğumdan 22 yaşa kadar olan aralıktır.

Üniversitede okumakta olan gençler sene kaybetmediklerinde 21 yaşlarında üniversiteyi bitirmiş veya bitirmek üzeredirler. Yüksek öğrenim göremeyen genç erkekler ise askerlik hizmetini yerine getirirler. Bu yaşlardan sonra üniversiteli gençler için askerliğini yapma, okul dışındaki gençler için iş bulma gibi görevler için zamana ihtiyaç vardır. Ek olarak lisansüstü eğitim, iş bulma ya da iş kurmadaki gecikmeler gencin hayata atılmasını, ekonomik bağımsızlığını kazanmasını, evliliğini ve yetişkin rolleri kazanmasını ertelemesine yol açmaktadır. Bu duruma uzamış gençlik denilir.

Gould’un Dönüşüm Kuramı’na göre bireye özerkliğin yerleştiği ve bireyin amaçlarını gerçekleştirmeye başladığı evre 22-28 yaşları kapsayan ikinci evredir.

Sternberg’e göre aşk üç temel boyutu olan bir üçgen gibi düşünülmektedir. Bunlar: Tutku, yakınlık ve bağlılıktır.

Bir mesleğe başlama ve emekliliğe kadar geçen süreye “mesleki döngü” adı verilir.

Meslek seçimi ve gelişimi karmaşık bir süreçtir. Fiziksel, psikolojik, sosyo-kültürel (kişilerarası ilişkiler) ve ekonomik özellikler meslek seçimini etkileyen faktörlerdendir. Meslek seçimi bir anda gerçekleşmez. Çocukluktan itibaren devam eden bir süreci içerir. Bu süreçte yer alan evreler şunlardır:
- Fantezi Evresi: Çocuk yaklaşık 11 yaşına kadar fantezi evresini yaşar. İstediği meslekler kendi ilgi ve becerisine dayalı değildir.
- Deneme Evresi: 11-17 yaş arası deneme evresi yaşanır. İlgilerine, becerilerine ve kapasitesine göre değerlendirme yapar ve amaçlarını belirler. Artık daha gerçek- çidir. Meslek seçiminde “birey içi ve “birey dışı” etkenler rol oynar. İlgi, değer ve yetenekler “birey içi” etkenler, çalışma koşulları, mesleğe hazırlanma süreci, gelir “birey dışı” etkenler arasında yer alır.
- Gerçekçi Evre (17-23 yaş): Genç bu dönemde meslek seçimi için gerekli bilgileri alarak hazırlanmaya başlar.
- Tamamlama Evresi (21-24 yaş): Eğitim tamamlanır, iş yaşamı başlar.
- Sabit ve Tutarlı (25-35 Yaş): Özgün ve uygun kariyere karar verilir.
- Pekiştirme (35 yaş ve sonrası): Kariyerde yükselme aşamasına gelir.

Bir mesleğe başlama ve emekliliğe kadar geçen süreye “mesleki döngü” adı verilir. Bunlar:
- Seçim ve başlama
- Uyum
- Devam
- Emeklilik aşamalarıdır.

Sözsüz iletişim kendi içinde dört grupta ele alınabilir. Bunlar:
- Yüz ve beden
- Bedensel temas
- Mekân kullanımı
- Araç kullanımı