İNSAN DAVRANIŞI VE SOSYAL ÇEVRE I

Erikson’un kuramına göre anal dönemini kapsayan ikinci aşama “özerklik ya da utanç ve kararsızlık”dır. Erikson’un gelişim dönemlerini; oral-duyum dönemi (güven ya da güvensizlik), anal dönemi (özerklik ya da utanç ve kararsızlık), cinseldevinsel dönemi (girişim ya da suçluluk), gizillik dönemi (beceri ya da aşağılık duygusu), erinlik ve ergenlik dönemi (ego kimliği ya da rol kargaşası), genç yetişkinlik dönemi (yakın ilişkiler ya da soyutlanma), yetişkinlik dönemi (üretkenlik ya da kısırlık) ve olgunluk dönemi (ego bütünleşimi ya da umutsuzluk) olarak sınıflanmaktadır. Ona göre kişilik, bu sekiz dönemin tümünde gelişimini sürdürür ve bir dönemde olumsuz yaşanan denge, sonraki bir dönemde olumlu bir yöne çevrilebilir.

Erikson’un kuramına göre dördüncü dönem “beceriye karşı aşağılık duygusu”dur.

Vygotsky, öğrenmenin tek başına yapılan bir etkinlik olmadığını, çocuğun diğer insanlarla karşılıklı ilişkileri içinde ona aktarıldığını, çocuğun bunu bağımsız olarak oluşturmadığını söyler. İnsan sosyal olarak oluşturulan bir fenomendir. Çünkü çocuğun kullandığı dilin, kavramların, olguların, araç-gereçlerin tarihî ve kültürel bir karakteri vardır (Ergün ve Özsüer, 2006).

Erikson’a göre bu dönem üretkenlik ya da durgunluk dönemidir.

Ahlak gelişimine, bilişsel gelişim paralelinde eğilen ilk kuramcı, John Dewey olmuştur. Dewey, genel eğitim süreci gibi, ahlak eğitiminin de çocuğun farklı değerler ve bu değerlere ilişkin kararlarda, aktif akıl yürütmesi ile oluşabileceğini vurgulamıştır.

Günümüz psikolojisinde ahlak konusunda en etkili teori, Jean Piaget’nin teorisi olmuştur. Piaget, ahlaki duygu ve düşüncenin çeşitli yaş dönemleriyle birlikte belirlendiğini ve ahlaki gelişmenin çocuktaki genel düşünce gelişmesiyle paralel gittiğini ileri süren bir teori ortaya atmıştır (Ahmetoglu, 2009).

Freud, ahlak ve kişilik gelişimini, duygusal-güdüsel bir süreç olarak ele almış ve id-egosuperego ilişkilerindeki denge kavramına bağlamıştır. Ahlak gelişimi için en önemli devrenin üç, dört yaşlarına rastlayan odipal devre olduğunu ve bunun da beş yaşında sonuçlandığını öne sürmüştür. Freud’a göre çocuklar, önce kötü kavramını öğrenirler ve bu iki yaş civarında oluşmaya başlar. Altı yaşına kadar ise tam olarak kazanılır.

Ahlakın çocuğun vicdan gelişimine bağlı olarak geliştiğini düşünen Freud’un Psikanalitik Kuramı, bireyin gelişiminde ahlak gelişimini ele alan ilk kuram olmuştur. Ahlak gelişimi alanında literatürde yer alan bilgiler çoğunlukla Piaget, Kohlberg ve daha sonra geliştirilen kuramlara dayanmaktadır (Çam ve ark. 2012).

Erikson’un kuramına göre olgunluk dönemini kapsayan sekizinci aşama “benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk”dur.

Günümüz psikolojisinde ahlak konusunda en etkili teori, Jean Piaget’nin teorisi olmuştur. Piaget, ahlaki duygu ve düşüncenin çeşitli yaş dönemleriyle birlikte belirlendiğini ve ahlaki gelişmenin çocuktaki genel düşünce gelişmesiyle paralel gittiğini ileri süren bir teori ortaya atmıştır (Ahmetoglu, 2009). Dışa bağımlı aşama (10 yas ve altı): Çocuklar, bu dönemde, kuralların tanrı, polis ya da anne-babalar gibi güçlü otoriteler tarafından konulduğuna inanırlar

Gelişim dönemlerine göre 6-11 yaş orta çocukluk olarak isimlendirilmektedir.

Bireyin söz konusu davranışın gerektirdiği ön bilgiye, beceriye, ilgiye, tutuma ve sağlığa sahip olmasına hazırbulunuşluk adı verilmektedir.

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesi’ne göre 0-18 yaş arasındaki bi­reyler çocuk olarak kabul edilmektedir.

İlk çocukluk ya da okul öncesi dönem olarak adlandırılan 2–6 yaş döneminin gelişim görevlerinden biri kendi başına giyinmeyi öğrenmedir.

İki ayağını kullanarak merdiven inebilme, daha düzgün bir şekilde koşma, tek ayakla sekebilime, üç tekerlekli bisikleti daha hızlı sürebilme ve bisikleti daha düzgün yönlendirebilme 4-5 yaş grubunun kaba motor gelişim becerileridir.

Orta çocukluk döneminde büyüme ağrılarının nedeni, kemik ve iskelet sistemindeki gelişmenin, kas sisteminden daha ilerde olmasıdır.

Dans ederken ve ekiplerini destekleme esnasında daha hızlı ve doğru hareketler sergileme; ebeleme ve top oyunlarında rakip takımın oyuncularını oyala­mak için ileri, geri ve yana doğru başarılı hareketler sergileme, orta çocukluk döneminin hangi bedensel büyüme gelişim özelliklerinden çeviklik /atiklik özelliği ile ilgilidir.

Paget’in bilişselgelişim kuramına göre, görünümü değişse bile bir maddenin niceliğini muhafaza ettiğinin anlaşılması korunum kavramıyla açıklanabilir.

Erikson’a göre beceri ya da aşağılık duygusu gizillik döneminin özelliğidir?

Cümlede numaralandırılmış yerlere Bilişsel- Davranışçı-Sosyal Öğrenme-Psikanalitik

 kuramları gelmelidir.