İNSAN DAVRANIŞI VE SOSYAL ÇEVRE I - Deneme Sınavı - 13

İnsan gelişimi bazı bölümlere ayrılarak incelenmektedir. Bu dönemlerde bazı gelişim özellikleri öne çıkmaktadır. Bu dönemler; sırasıyla bebeklik, çocukluk, ergenlik, gençlik, yetişkinlik ve yaşlılık dönemleri olarak ayrılmaktadır. Gençlik dönemi güncel literatürde yetişkinlik döneminin bir parçası olarak görülmekte ve “genç yetişkinlik” olarak da bahsedilmektedir.

Güncel bilimsel çalışmalarda  gençlik döneminin, ergenlik döneminin bitmesi ile başladığı Kabul edilmektedir. Ergenlik döneminin yaklaşık olarak 18-19 yaşlarında bittiği ifade edilmektedir.

Tüm maddeler gençlik döneminin de dahil olduğu yetişkinlik döneminde bireyin karşılaştığı gelişim ödevlerini ifade etmektedir.

Arnett, gençlik dönemini ifade eden beş özellik belirler.
- Kimlik Arayışı: Birçok birey için yetişkinliğe geçiş kimlik örüntüsünde temel değişimlerin sergilendiği bir dönemdir.
- Kararsızlık: Gençlik dönemi ciddi değişimlerin yoğun yaşandığı bir dönemdir. Bu dönemde aynı zamanda evlilik, iş ve eğitim konularında sık kararsızlıklar gözlemlenir.
- Öze Dönüklük: Yetişkinliğe geçiş sürecinde bireyler başkalarına karşı görev ve sorumluklarını göz ardı edebilmekte ve yaşamlarına sekil vermede bağımsız olmayı tercih etmektedirler.
- Kararsız Duygular: Genç yetişkinlik sürecinde birçok birey kendisini ne ergen ne de tam bir yetişkin olarak hissetmektedir.
- Bireylerin Yaşamlarını Değiştirme Fırsatını Yakalayabildikleri Olasılıklar Dönemi: Gençlik döneminde iki türlü olasılık söz konusudur.
(1) Birçok genç yetişkin gelecekleri hakkında olumlu düşünmektedir, (2) bir önceki dönemde zorlanan genç yetişkinler içinde bulundukları dönemde yaşamlarını olumlu yönde geliştirebilecekleri olanaklar yakalamaktadır.

Evli olmak, askerliğini yapmış olmak, ekonomik bağımsızlığını kazanmış olmak, ebeveynden ayrı yaşamak, bir iş veya meslek sahibi olmak, üniversiteden mezun olmak veya seçimde oy kullanmak Kulaksızoğlu’na göre Türkiye’de, başkaları tarafından “yetişkin bir kişi” olarak değerlendirilmeyi sağlayan ölçütlerdir. Toplumumuzda, “sünnet edilme” çocukluk döneminde gerçekleştirilmektedir ve yetişkinliğin değil daha çok dini inancın bir ölçütü olarak görülmektedir.

Erikson’a göre bu dönem yalıtılmışlığa karşı yakınlık dönemidir.

Levinson insanların yaşam yapılarının, birbiriyle çakışan, (her birinin uzunluğu 20 ila 30 yıl arasında değişen) dört dönemde biçimlendiğini ileri sürer: 1. Ön Yetişkinlik (doğumdan 22 yasa kadar): Doğumdan ergenliğin sonuna kadarki oluşum dönemi. 2. Erken Yetişkinlik (17 ila 45 yas arası): Levinson’a göre 17 ve 33 yasları arasındaki bireyler ergenliğin ötesine geçerek, zorunlu bir yasam yapısı oluşturma çabası içine girmektedir. Bu bireyler yetişkinliğe geçiş aşamasında ask ve is alanında birçok olanaklar keşfederek bir yasam yapısı kurma çabasındadır. Bu süreçte de önemli bir değişim ve istikrarsızlık yaşanmaktadır. İnsanların yaşamlarını önemli ölçüde etkileyecek seçimler yaptıkları ve insanların en büyük enerjiyi sergileyecekleri ve birçok şeyi tecrübe edecekleri dönemdir. 3. Orta Yetişkinlik (40 ila 65 yas arası): insanların biyolojik kapasitelerinin azalma ama toplumsal sorumluluklarının artma eğiliminde olduğu dönemdir. 4. Geç Yetişkinlik (60 yas ve ötesi): Yasamın son dönemidir.

Gould’un dönüşüm kuramında genç yetişkinlikle ilgili dört evreden bahsedilir. Bu evrelerde bireyin sosyal yapısında bazı dönüşümler baslar, birey özerklik kazanır ve amaçlarını gerçekleştirmeye baslar. Artık kendi ayaklarının üstünde durması gerektiğini bilir. Gençlik dönemini içine alan bu evreler: Birinci Evre (16-22 Yaş): Bireyin anne-babasından ayrıldığı görülür. Ayrıca kişi kimliğini güçlendirir. İkinci Evre (22-28 Yaş): Bireye özerklik yerleşir ve birey amaçlarını gerçekleştirmeye baslar. Üçüncü Evre (28-34 Yaş): Bu evre bir geçiş evresidir. Birey amaçlarını, evliliğini yeniden gözden geçirir; değerlendirir.

Sözsüz iletişim, yüz ve beden, bedensel temas, mekan kullanımı, araç kullanımı grupları içinde ele alınır. Resim ve müzik,  bu gruplardan birisi olmadığı gibi sözsüz olmaları veya bir iletişim aracı olmaları zorunlu değildir.

3,5 metreden 7,5 metreye uzanan mesafeler “genel alan” olarak isimlendirilir ve iletişimin zorlaşmadığı en uzak alanı tanımlar.  Öğretmenlerin ve halka hitap edenlerin dinleyicileriyle aralarına 3,5 ile 5,5 metre arasında bir mesafe bırakması uygun görülür. Daha yakın türlerden olan arkadaşlık, iş ilişkisi gibi ilişki türleri için bu mesafe çok fazladır.

İnsanlar yaşamlar boyunca gelişmeye devam ederler. Her bir gelişim dönemi belirli yaş aralığında belirli gelişim özelliklerinin öne çıkmasını ifade eder. Gençlik dönemi, ergenlikten sonra yetişkinliğe geçiş dönemidir.

Bir gencin yetişkin olarak kabul edilmesi, yetişkin sorumlulukları taşımasına, yaşına ait sorumlulukları yerine getirmesine, zekasına ve çevresindeki bireylere bağlıdır. İlk seçenekteki çok erken yaşta anne baba olması, bireyin yetişkin olduğunu gösteren bir ibare değildir.

Diş çıkarma, gelişim dönemindeki gelişim ödevlerinin evrensel nitelik taşıyan boyutuna girmekte olup, diğer seçeneklerdeki cevaplar ise toplumdan topluma ve kültürden kültüre değişiklikler gösterebilen durumlardır.

Birçok bireyin yetişkinliğe geçiş kimlik örüntüsünde temel değişimlerin sergilendiği bir dönemdir tanımı, kimlik arayışı başlığını tanımlamaktadır.

kas gücü,tepki zamanı, duyusal keskinlik ve kalp etkinliği, 25-30 yaş arasında en üst düzeyde iken otuzlu yılların ortasında zayıflamaya başlar ve gitgide gücü azalır. Çene altında sarkmalar ve göbek oluşumu ilk defa bu dönemde görülmeye başlar.

Obezite sorununa genetik, leptin hormonu, metabolizma hızı ve çevresel faktörler neden olmaktadır. Bol miktarda yiyeceğe ulaşım (özellikle yağ oranı yüksek), minimum enerji tüketimi gerektiren araç-gereç kullanımı ve azalan fiziksel etkinlikler obezitede rol oynamaktadır. Obezite olgusunda  sosyo-kültürel faktörler de etkili olmaktadır. Dar gelirli kesimdeki kadınlarda yüksek gelir kesimindeki kadınlara oranla daha fazla obezite görülmektedir.

Warner Schaie genç yetişkinin yeni bilgiler kazanma yetkinliğini 4 evrede ele alır. Bunlar; kazanma evresi, sorumluluk evresi, yönetici evresi ve yeniden uyum sağlama evresidir.

Bireyin sözcük dağarcığı ve genel bilgi düzeyi gibi kapasiteleri birikimli zekânın göstergeleridir. Araştırmalar, akıcı zekânın ilk yetişkinlikten itibaren başlayarak yaşla birlikte yaşam boyunca azaldığını gösterir. Buna karşılık, birikimli zekânın azalmak yerine, yaşam boyunca genişlemeye devam ederek yaşla geliştiği görülür. Dolayısıyla genç yetişkinlikte akışkan zekâ, kristalize zekâdan öndedir.
Yaşlılarda ise bunun tersi olarak birikimli (kristalize) zekâ daha öndedir.

Orta Yetişkinlik (40 ila 65 yaş arası): insanların biyolojik kapasitelerinin azalma
ama toplumsal sorumluluklarının artma eğiliminde olduğu dönemdir.

Bir mesleğe başlama ve emekliliğe kadar geçen süreye “mesleki döngü” adı verilir.