İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ

Hücre sıvılarında bulunan bu maddeler başlıca sodyum (Na+), potasyum (K+), Kalsiyum (Ca++), Magnezyum (Mg+), Klor (Cl-), Bikarbonat (HCO3-), amino asitler, kreatinin, adenozin tri- fosfat (ATP), glikoz, protein ve üredir. Doğru cevap A'dır.

Hiponatremi, serum sodyum düzeyinin normalden düşük olmasıdır. Doğru cevap C'dir.

Bedende sıvı elektrolit dengesini bozan temel durumlar; yaşın ilerlemesi, sağlıksız beslenme, yeteri kadar sıvı ya da elektrolit almama, gereğinden fazla sıvı tüketme ya da elektrolit alma, sağlıksız yaşam, dengesiz beslenme ve hastalıklardır. Doğru cevap C'dir.

Elektrolitlerin bedende birçok fonksiyonu bulunmaktadır. Elektrolitler bedende başlıca sıvıların ozmolaritesinin sağlanmasında, asit-baz dengesinin düzenlemesinde, su hacminin dengelen- mesinde, hücresel fonksiyonlarda, kas kasılmasında, hücrelerin haberleşmesinde ve uyarılmasında görev alırlar. Doğru cevap B'dir.

Böbreğin ortasındaki çukur bölge hilum adını alır ve damarlar, sinirler, üreter böbreğe buradan giriş, çıkış yaparlar. Doğru cevap D'dir.

Böbrek tübülleri, süzülen kanın pelvise doğru taşındığı ve bu arada süzülmüş ama atılması istenmeyen maddelerin geri alındığı bölgelerdir. Doğru cevap A'dır.

Filtrasyona etki eden bu kuvvetler; glomerular kapiller hidrostatik basınç, glomerular kapiller onkotik basınç, Bowman kapsülü hidrostatik basınç, Bowman kapsülü onkotik basınçtır. Doğru cevap C'dir.

Bedende su ihtiyacı ortaya çıktığı zaman susama hissi ortaya çıkar. Beyindeki susma merkezî uyarılır.Bedene bir yandan içeceklerle su alınırken bedende aynı zamanda su kaybını en aza indirir. Hipofiz arka lobundan salgılanan Antidiüretik hormon (ADH), distal tübüllerde ve toplayıcı kanallarda suyun geri emilimini artırır. Doğru cevap A'dır.

Mesane, boyun ve gövde olmak üzere iki kısımdan oluşan düz kas yapısında, bir rezervuar gibi görev görerek idrarı biriktiren organdır. Doğru cevap B'dir.

İç ortam koşullarının değişmez (sabit) kalması durumuna homeostasiz denir. Değişen iç ve dış koşullara rağmen bedende homeostasiz yani devamlılık sağlanırsa vücudun fizyolojik yani normal koşullarda olması mümkündür. Vücuttaki birçok organ ve doku homeostazisi sağlamak için çalışır. Bu konuda en önemli iki organ akciğerler ve böbreklerdir. Akciğerler oksijen ve karbondiok- sit değişimini sağlarken böbrekler vücut sıvıları- nın hacmini ve içindeki minerallerin miktarlarını dengede tutmaya yardımcı olur. Böbrekler önce plazmayı tamamen nefron denilen yapıların glo- merüllerinden süzerler ve sonra vücut için gerekli maddeleri tübüllerden geri emerler. Böylece vücut için gerekli olmayan maddelerin ve suyun bir kıs- mı idrarla atılır. Doğru seçenek C'dir.

Bu değerler ortalama olarak 2000/2500 arasında değişmektedir. Doğru seçenek A'dır.

Böbrekler, boşaltım sisteminin en önemli organıdır; su, tuz ve elektrolit dengesini ayarlar. Daha öncede belirtildiği gibi beden fonksiyonlarının yerine getirilebilmesi için bedene alınan su ve elektrolit miktarlarının atılan miktarlarla denge içerisinde olması gerekir. Zaman zaman günde birkaç kez idrara çıkarken zaman zaman bu sayı artmakta ya da azalmaktadır. Yine bedenden atılan idrarın yoğunluğu, rengi ve miktarı da değişkenlik gösterir. Basitçe, gün içerisinde fazla miktarda su içmişseniz o gün daha çok idrar yapmanız normaldir. Benzer şekilde aşırı miktarda tuzlu beslenmişseniz o gün fazla su içmeniz de normaldir. Bedene fazla tuz alımı da böbreklerde normalden daha fazla tuz atılımına sebep olur. Bu ihtiyaç ve düzenlemelerin hepsinde önemli olan bedenin ve bedenin en küçük yapıtaşı olan hücrelerin sıvı ve elektrolit dengesini koru- maktır. Böbrekler en önemli görevlerinden biri olan su ve elektrolit dengesini sağlama görevini yerine getirirken öncelikle plazmayı süzerler bir anlamda filtre ederler. Süzme işleminden sonra bu süzmüş oldukları sıvıdan bazı maddeleri bedenin ihtiyacına göre tekrar geri alırlarken ihtiyaç olmayan atık maddeleri hızla bedenden uzaklaştırırlar. Yanlış ifadenin bulunduğu seçenek E'dir.

Böbreklerin diğer bir önemli fonksiyonu da zararlı kimyasal maddeleri ve metabolik atıkları bedenimizden uzaklaştırmaktır. Vücudumuzda metabolizma sonucu üretilen maddelerin (üre, kreatinin, billuribin, ürik asit gibi), yiyeceklerle vücuda alınmış istenmeyen maddelerin (tarım ilaci, böcek ilacı gibi) ve de hastalıklar sırasında kullan- dığımız çeşitli ilaçların (penisilin vb.) vücut- tan atılmasını sağlar. Vücut sıvılarındaki iyonların (ör. Na+, K+) mik- tarlarının normal sınırlarda tutulmasını sağla- yarak kan basıncı düzenlenmesini sağlarlar. Hipoksi (oksijen yetersizliği) durumlarında böbrekler eritropoietin hormonunun sentezinde görev alır. Bu hormon eritrosit yapımını uyaran en önemli moleküldür. Kalsiyum ve fosfat metabolizmasında görev alan D vitaminin yapımında görev alır. Uzun süreli açlık durumlarında glikoneojenez yoluyla glikoz yapımını arttırır. Vücutta oluşan asidik ve bazik moleküllerin atılımını ve geri emilimini sağlayarak asit- baz dengesinin korunmasına akciğerlerle birlikte yardımcı olurlar. Doğru seçenek D'dir.

Böbreğe giren renal arter, giderek incelen ve çatallanan dallara ayrılarak böbreğin fonksiyonel yapıları olan nefronlara kanı ulaştırır. Renal arter ilk olarak interlober arterlere bölünerek piramitler arasında uzanır. İnterlober arterler yatay olarak uzanan arkut arterlere bölünür. Doğru seçenek B'dir.

Böbrek fonksiyonlarını izlemek için klinikte en sık kullanılan yöntem klirens testidir. Klirens, bir dakikada bir maddeden temizlenen plazma miktarı demektir. Yani, bir kimyasal maddenin plazmadan süzülme hızı, böbreklerin molekülleri temizleme hızıdır. Böbreğin etkinliğini gösteren önemli bir bulgudur. Her maddenin kendine ait bir klirens değeri vardır. Doğru seçenek A'dır.

Filtrasyon hızı starling kuvvetleri adı verdiğimiz hidrostatik ve onkotik basınçların etkisi altın- da gerçekleşir. Filtrasyon glomerular kapillerden Bowman boşluğuna sıvının itilmesi ile olduğu için bu iki bölgedeki basınçlar arasındaki fark net filtrasyon basıncını verir. Net 10 mmHg’lık basınçla plazma Bowman boşluğuna süzülürek geçer.

Tübüller, geriemilim (reabsorbsiyon) ve salg- lanmanın (sekresyon) olduğu nefron kısımlarıdır. Glomerüler filtrasyon, proteinler ve proteinlere bağlı maddeler dışında seçici değildir, plazmada bulunan maddelerin çoğu filtre edilir. Tübüler geri emilim ise seçici bir işlemdir. Glomerülar filtrat böbrek tübüllerine girdiği zaman tübülün farklı kısımları boyunca bazı maddeler seçici olarak kana geri emilir, bazıları ise kandan tübüllümenine salgılanır. Glukoz ve amino asitler gibi bazı maddelerin tamama yakını geri emilir, idrarla atılma hızları sıfırdır. Sodyum, klorür ve bikarbonat iyonlarıda çok yüksek geri emilime sahiptir ama geri emilim ve atılma hızları vücudun ihtiyaçlarına göre değişir.

Vücuda fazla yararı olmayan üre ve kreatinin gibi yıkım ürünleri tübüllerden az emilir ve çoğu atılır. Geriemilim ve salgılanma işlemleri basit difüzyon, ozmoz, kolaylaştırılmış difüzyon ve aktif taşınma şekilleri ile gerçekleşir. Taşınma işlemi tübül epitel hücresinin lüminal ve bazolateral kısmındaki çeşitli taşıyıcılar, kanallar ve enerji kullanan pompalar ile olur.  Doğru seçenek E'dir.

Distal Tübül ve toplayıcı kanallar boyunca filtre olan su ve maddelerin %10’u geri emilir. Bu emilim vücudun ihtiyacına göre olur. Vücudun ihtiyacı yoksa su ve maddeler geriemilmeden idrar olarak atılır. Daha önce ki tübül bölgelerinde genellikle ozmoz kurallarına göre kitle hâlinde büyük miktarda geri emilimler yapılırken tübüllerin son bölgesinde yani distal tübül ve toplayıcı kanallarda hormonlara bağlı madde ve su geri emilimi mevcuttur. Az miktarda ama tamamen vücudun su ve madde ihtiyacı doğrultusunda salınan hormonlar aracılığıyla geriemilim yapılır. Dolayısıyla büyük hacimde sulu idrar ya da az hacimli konsantre idrar çıkarılmasının ince ayarı bu bölgelerde yapılır. Doğru seçenek D'dir.

Yukarıdaki ifadelerden yalnızca A seçeneğindeki verilen bilgiler üreterlerle ilgilidir. Doğru seçenek A'dır.