İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ

Solunuma katılan organlar göğüs boşluğunun dışında ve içinde olmalarına göre sınıflandırılırlar. Burun, yutak (farinks) ve gırtlak (larinks) göğüs boşluğumuzun üstünde olduklarından üst solunum yollarını ama soluk borusu (trake), bronşlar ve akciğerler göğüs boşluğumuzun içinde olduklarından alt solunum yollarını oluştururlar.

Solunum sistemi beş kısma ayrılarak incelenebilir:

Yutağın görevleri şu şekilde sıralanabilir:

Göğsün yaklaşık ortasında ve yüreğin arkasında soluk borusu iki dala ayrılır. Bu dallara birincil (primer) bronş denir. Sağlı sollu bu birincil bronşların her biri bir akciğere girer. Bunlarla beraber aynı noktadan kan damarları ve sinirler de akciğerlere giriş ve çıkış yapar. Sağ taraftaki bronş soldakine göre biraz daha geniştir. Bronşlar yapı olarak soluk borusuna benzerler. İç yüzeylerini siliyalı epitel doku kaplar ve siliyalar buruna doğru dalgalanarak sistemin içini süpürerek temizlerler. Otonom sinir sisteminin sempatik dalı düz kasları gevşeterek solunum yollarının genişlemesini, parasempatik sistem daralmasını sağlar. Akciğere girdikten sonra birincil bronşlar dallanır ve ikincil (sekonder) bronşları oluşturur. Bunlar yaklaşık 8 dala daha ayrılabilir. İkincil bronşlar da dallanır ve bronşcukları oluşturur. Bunlarda dallanarak ve çapları küçülüp dal sayısı artarak son (terminal) bronşcukları oluştururlar. Burun boşluğundan son bronşcuklara kadar olan bölgede gaz değişimi olmaz, sadece hava giriş ve çıkışını sağlarlar. Son bronşcuklar dallanmaya devam ederek solunum bronşcuklarına dönüşürler. Bunlar da dallanarak, küçülerek ve sayıları artarak alveol kanalları haline gelirler. Alveol kanallarının ucunda alveol keseler vardır. Soluk borusunu bir ağacın gövdesine, iki tane bronşu ağacın ana dallarına, bronşcukları, alveol kanalları ağacın gittikçe artan ama küçülen dallarına ve alveol keseyi ağacın yapraklarına benzeterek bu sisteme solunum ağacı denir. Solunum bronşçuğundan alveollere kadar olan bölge gaz alışverişinin olduğu bölgedir ve bu bölge bir üzüm salkımına benzetilir

Göğüs kafesinin içi ile diyaframın üstünü saran, onlara yapışık ve seroz yapıda parietal denen bir zar vardır. Akciğerlerin dışını saran ve seroz yapıda bir de viseral zar vardır. Parietal ve viseral zarların ikisine birden plevra zarı denir.

Herhangi bir nedenle plevra boşluğunu atmosfer havası girecek olursa, boşluktaki negatif basınç pozitif hale gelir. Pozitif olmuş plevra sıvı basıncı akciğerleri kapanmaya zorlar ve soluk alıp verme zorlaşır. Bu hastalığa pnömotoraks denir.

Atmosfer havasının solunum yollarından geçerek alveollere kadar girmesine soluk alma denir. Soluk verme havanın zıt yönde hareket etmesidir. Bir kere soluk alma ile bir kere soluk verme birlikte bir solunum döngüsü (soluma) oluşturur. Bebekler dakikada ortalama 40 kez solur. Beden boyutuna ve yaşa bağlı olarak çocuklar dakikada 20 ile 40 kere solur. Yetişkinler normal durumda yine beden yapısı ve yaşa bağlı olarak dakikada 12 ile 20 arasında solurlar.

Bir dakika içinde havadan kana geçen O2 ile kandan havaya çıkan CO2 miktarı şu etkenlere bağlıdır:

Aort, şah damarı ve medullada bulunan ve kandaki CO2 miktarını algılayan kemoreseptörler vardır. Bedendeki karbondioksit düzeyi normalin üstüne çıkarsa, kemoreseptörler çalışarak bilgiyi solunum merkezine taşırlar. Fazla karbondioksitten kurtulmak için solunum hızlanır. Artmış CO2 ve karbondioksitin çözünmesiyle oluşan hidrojen miktarı (pH) solunum hızını etkileyen en güçlü uyaranlardır.

Hapşırma, soluk verme kaslarının istem dışı güçlüce kasılarak solunum yollarındaki havayı ağız ve burundan hızlıca dışarı atılmasıdır. Hapşırmanın nedeni burun mukoza tabakasının yabancı uyaran tarafından uyarılması olabilir. Hapşırma da solunum sistemine koruyuculuk yapar.

Akciğerlere hava alınması ve tekrar dışarı atılması. Bu olaya genellikle dış solunum denir. Doğru seçenek B'dir.

Söz konusu edilenlerin herbiri üst solunum yollarındadır. Doğru seçenek D'dir.

Burnun görevleri kısaca şunladır:

1. Havanın geçişini sağlamak
2. Giren havayı temizlemek
3. Giren havayı ısıtmak

4. Giren havayı nemlendirmek

5. Konuşmaya yardım etmek

Doğru seçenek E'dir.

Söz edilen yapıların herbiri alt solunum yoluyla ilgilidir. Doğru seçenek C'dir.

Solunum alveollerine hava giriş ve çıkışını sağlayanlar şunlardır:

1. burun
2. yutak
3. gırtlak

4. soluk borusu
5. bronşlar
6. bronşçuklar
7. son bronşçuklar
8. solunum bronşçuğu

9. alveol kanal

Doğru seçenek D'dir.

Akciğerlerimiz, diyaframın üstünden köprücük kemiklerinin üstüne kadar uzanan, kaburgaların oluşturduğu göğüs boşluğu içine sağlı sollu yerleşmiş iki adet olarak işlev gören organlarımızdır. Doğru seçenek B'dir.

Gırtlağın alt ucundan başlayıp yüreğin önünden aşağıya göğüsün orta kısmına kadar inen yaklaşık 10 cm kadar içi boş bir borudur. Yapı olarak dış- tan içe doğru bağ doku, düz kas ve kıkırdaktan yapılmıştır. Kıkırdak doku kaslar arasına yerleşmiştir ve soluk borusunun ana çatısını oluşturur. Yaklaşık 15-20 tane üst üste dizilmiş kıkırdak vardır. Doğru seçenek A'dır.

Soluk hızı yaşlılarda daha yavaştır.

Hapşırma: Soluk verme kaslarının istem dışı güçlüce kasılarak solunum yollarındaki havayı ağız ve burundan hızlıca dışarı atmaktır. Hapşırmanın nedeni burun mukoza tabakasının yabancı uyaran tarafından uyarılması olabilir. Hapşırma da solu- num sistemine koruyuculuk yapar. Doğru seçenek B'dir.

Burun ile solunum bronşcukları arasındaki bölgede gaz (O2 ve CO2 ) değişimi olmadığı için bu bölgeye anatomik ölü alan denir.