İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ

Mukoza tabakası: sindirim kanalı lümenini saran en dış tabakadır. Doğru cevap A' dır.

Tonik kasılmalar sfinkter denen kapılarda olur ve devamlı kasılarak bu kapıların devamlı kapalı tutulmasını sağlarlar. Bu kapılar (sfinkterler) yemek borusu başlangıcında, mide girişi ve çıkışında, ince ile kalın bağırsakların birleştiği yerde ve anüste vardır. Bu kapıların açılması ancak gerektiğinde sinir sistemi ve hormonlar sayesinde olur. Doğru cevap B' dir.

Sekretin hormonu: Onikiparmak bağırsağı içindeki asit ve yağ düzeyi artarsa üretimi artar. Sekretin; midenin asit salgısını baskılar, mide boşalmasını yavaşlatır ve karaciğer ile pankreastan bikarbonat salgısını artırır. Doğru cevap D' dir.

Ağız boşluğumuza açılan ve yardımcı organ olan 3 çift bez vardır (Şekil 5.4):
1. Kulak altı (parotid) bezi: Kulak mememizin hemen alt tarafında olan en büyük bezdir.
2. Dilaltı (sublingual) bezi
3. Çene altı (submandibular) bezi. Doğru cevap D' dir.

Yemek borusu (özofagus) ortalama 22 cm uzunluğundadır ve 4 tabakası vardır (Şekil 5.2). Yutağın alt tarafından başlayıp diyaframı geçerek mideye kadar uzanır ve soluk borusunun arkasında bulunur. Başlangıcında, çok iyi kapanan yemek borusu üst sfinkteri vardır. Her zaman kapalı durur ve sindirim sistemi içine hava kaçmasını engeller. Mideye bağlanan alt ucunda bulunan yemek borusu alt sfinkteri mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasını (reflüyü) engeller.

Mide (gaster) ve bağırsaklar (intestinum) yapı ve işlev açısından birbirine benzediğinden çoğu zaman gastrointestinal (GI) sistem diye anılır. Doğru cevap E' dir.

İnce bağırsaklar yaklaşık 6-9 metre uzunluğunda ve karın boşluğunda kıvrılmış olarak durur. Sindirim sistemimizin en uzun parçasıdır. Üç bölüme ayrılır, ilki 25 cm uzunluğunda ve C harfine benzeyen onikiparmak bağırsağı (düodenum)dır. Bu pek kıvrım yapmaz. Burada mideden gelen içerik, karaciğerden gelen öd salgısı, pankreastan gelen salgılar ve ince bağırsağın kendi salgıları birbirine karışır. Bağırsaklarda yapılan kimyasal sindirimin ve emilimin en çok olduğu bölge burasıdır. Orta bölgeye boş bağırsak (jejunum) denir ve kıvrımları açılırsa yaklaşık 2.5 m kadardır. Son kısım 3.5 m kadar olan kıvrım bağırsak (ileum) en uzunudur ve kalın bağırsağa bağlanır. İnce bağırsak da yapı olarak 4 tabakadan oluşur. Doğru cevap E' dir.

Plikalar, viluslar ve mikroviluslar birlikte ince bağırsak yüzey alanını yaklaşık 600 kat artırırlar. Doğru cevap B' dir.

Omurganın önünde ve midenin altındadır. Baş tarafı onikiparmak bağırsağınca çevrelenmiştir.
Ortalama 13 cm ve 50 gram kadardır. Bir balığa benzetilebilir. Langerhans adacıkları denen, pankreasın yüzde birini ancak oluşturan endokrin bezler vardır. Bu bezler pankreas içine dağılmış noktalar hâlindedir. Langerhans adacıkları insülin, glukagon ve somastostatin hormonlarını üretir ve doğrudan kan dolaşımına verir. Doğru cevap B' dir.

Midenin ürettiği asit en azından üç iş yapar. 1. Et türü besinlerin bağ dokusunu yumuşatır 2. Besinlerle mideye gelebilecek zararlı organizmaları öldürür. 3. Pepsin enzimini oluşturarak kimyasal sindirime yardım eder.

Karaciğerin görevidir

1. Safra tuzları yapmak 2. Pigmentleri yapmak (biliverdin ve bilirubin gibi) 3. Amino asit ve protein yapmak (albümin, globulin, pıhtılaşma proteinleri ve heparin) 4. Hormon yapmak (anjiyotensinojen ve D vitamini aktivasyonu) 5. Amino asitler enerji için yakılırsa eğer, arta kalanı üre yapmak. 6. Yağ ve kolestrol metabolizması yapmak 7. Karbonhidrat metabolizması yapmak ve depo etmek (glikojen gibi) 8. İyon (Cu, Fe gibi) ve vitamin (A, D, E, K ve B12 gibi) depo etmek 9. Kan depo etmek 10. Steriod yapılı hormonları yıkmak 11. Bazı toksin ve ilaçları yıkmaktır.

Karın boşluğundaki organlarımızı dıştan kaplayan ve onları diğer organlarımıza bağlayan zarsı yapıya periton denir.

Kalın bağırsakların hepsine birden çoğu zaman sadece kolon da denir. Kolonun yapısı da 4 tabakalıdır ama mukoza tabakasının yüzey artırma eğilimi yoktur. Segmentasyon, peristaltik ve bazen de ters yönlü peristaltik hareketler yapabilir. Kitle hareketi şeklinde belirli bir bölgenin toptan kasılması da vardır ve kolonun içini boşaltmaya yarar. Beslenmeye başlar başlamaz sindirim sisteminin tamamında ama özellikle kolonda peristaltik hareketler başlar ve kolon içini boşaltmaya yarar. Bu reflekse gastrokolik refleks denir. Yani, yemek yedikten hemen sonra gelişen dışkılama isteği normal bir fizyolojik olaydır. Bu nedenden bebekler daha beslenmeye başlar başlamaz dışkılarlar.

Solunum sistemi organıdır

Kimyasal sindirimin tamamına yakını ince bağırsakların başlangıcında olur. Kimyasal sindirim de yavaş ve uzun sürer. İnce bağırsakta olacak kimyasal sindirime zaman tanımak için mide içeriği bağırsağa yavaş yavaş geçmelidir.

Pankreasın ürettiği enzimlerin başında tripsinojen gelir. onikiparmak bağırsağına gönderilen tripsinojen bağırsak mukoza hücrelerinin ürettiği enterokinaz enzimiyle tripsine dönüştürülür. Yine pankreastan gelen (karboksipeptidaz, kemotripsin, elastaz ve fofolipaz gibi) öncü enzimler onikiparmak bağırsağa gelince tripsin tarafından aktifleştirilirler.

Sindirim sisteminde dört türlü kas haraketi vardır. 1. Karıştırıcı (segmentasyon) 2. İlerletici (peristaltik) 3. Kapatıcı (tonik) 4. Kitle (kalın bağırsak)

Midedeki salgı bezlerince üretilen pepsinojen yine midenin ürettiği hidroklorik asit (HCl) tarafından pepsin enzimine dönüştürülür.

Omnivor, hem etçil hem de otçul beslenen canlı anlamına gelir.