İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ

Bedende sentezlenen baş­lıca katekolaminler nöradrenalin, adrenalin ve dopamindir. Katekolaminlerin sentez kaynağı trozin amino asitidir. Trozin amino asitinden çeşitli biyokimyasal reaksiyonlar sonucunda önce dopamin, sonra nöradre­nalin ve en sonra adrenalin sentezlenir. Serotonin, GABA, Glutamat ve Asetilkolin ise Katekolaminler gibi vücutta bulunan nörotransmitterlerdir.

Serotonin, triptofan amino asidinden sentezlenen bir nörotransmitterdir. En az 7 farklı tipte reseptörü olduğu bilinmek­tedir. Açlık, uyku, dikkat ve duygusal du­rumlarda etkilidir. Serotonin düz kasların kasılmasında, insanın kendini iyi hissetmesi emosyonel durumlarda rolü olduğu bilin­mektedir. Yetersizlikleri, obsesif kompalsif bozukluk (OCD), anksiyete (kaygı), duy­gu durum bozuklukları (depresyon), öfkeyi kontrol edememe, hatta intihara meyile yol açabilir. Fakat, bazı beyin bö­lümlerinde GABA yetersizliği epilepsiye yol açabilir.

Refleks olayının gerçekleşmesi için gerekli 5 temel unsur vardır. Bunlar uyarıyı algılayan reseptörler; reseptörlerden aldığı bilgiyi merkezî sinir sistemine ulaştıran afferent nöron; uyarının efferent nörona iletildiği, bir ya da birden fazla sinaps içeren refleks merkezî; uyarıyı merkezden alarak efektör organa ileten efferent nöron ve alınan uyartıya bağlı olarak verilen cevabın gerçekleştiği efektör organ.

Beyin temel anlamda 4 bölgede incelenir. Sereb­rum, diensephalon, beyin sapı ve beyincik. Se­rebrum ve diensephalon birlikte bir yapı olarak ele alındığında bu yapıya önbeyin denir.

Serebrum sağ ve sol yarım kürelere ayrılmıştır ve bunlara serebral hemisfer adı verilir.

Beyin yüzeyini bölen derin sulkuslar, her bir beyin he­misferini, Frontal (Ön), Pariyetal (Yan), Temporal (Şakak) ve Oksipital (Arka) loblar olarak dört lob içine bölerler.

Serebral lob bölgeleri. 1. Frontal Lob: Bi­lişsel süreçlerden ve istemli kas hareketle­rinden sorumlu olan bölgedir. Ayrıca du­yusal işlevlerin de bilince ulaşmasını sağlar. 2. Pariyetal Lob: Özellikle dokunmaya dayalı duyusal bilgileri işler ve değerlen­dirir. 3. Oksipital Lob: Görsel verileri işler ve değerlendirir. 4. Temporal Lob: İşitsel verileri işler ve değerlendirir. Bu dört lob büyük loblardır ve birbirleriyle koordi­neli bir şekilde çalışarak bilinci ortaya çıkarırlar. Duyular açısından önemli olan Pariyetal Lob, Oksipital Lob ve Temporal Lob’un birleştiği bölgelerde, ilişkilendir­me (asosiyasyon) alanları bulunur.

Somatik sinir sistemi ile otonom sinir sistemi ara­sındaki en önemli fark in­nerve ettikleri yapılardır. Otonom sinir sistemi düz kasları, kalp kasını, bezleri, sindirim kanalını innerve ederken somatik sinir siste­mi iskelet kaslarını innerve eder. İskelet kaslarını in­nerve eden somatik sinir­ler kasların kasılmasına yol açar. İskelet kaslarını inhibe eden somatik nöron yok­tur. Kasların gevşemesi mo­tor sinirlerdeki inhibisyona yani kasılma emrinin orta­dan kalkması ile gerçekle­şir. Otonom sinir sistemi etkileri ise baskılayıcı ya da uyarıcı olabilir.

Beyin sapı beynin en alt katmanıdır, çiçeği tutan bir sapa benzetilebilir. Beyin sapı üç bölgeden oluşur: medulla oblongata, pons ve orta beyin (mezensefalon). Beyin sapı âdeta beyin içine girmiş omurilik yapısıdır. Sinyalleri korteks ve omurilik arasında ileten tüm sinir liflerinin yolu beyin sapından geçer.

Uyku esas olarak duyusal sinyallerin beyin korteksine gönderilmediği dolayısıyla kişinin etrafındaki duyu­ları fark etmediği bir durumdur. Hâlbuki uyku sırasında duyu organları çalışmaktadır ve talamusa sinyal gön­dermektedirler fakat uyku sırasında talamus beyin korteksine sinyal göndermediğinden duyular bilincimize yansımamaktadır. Talamus kişinin uyuyor ya da uyanık olması durumuna göre dikkat seviyesini ayarlayarak bilinç durumunu da belirler.

İç kulak yapısına bakıldığında karşımıza odacıklar­dan ve kanallardan oluşan zarsı bir labirent yapı çıkar. İşitme ve denge organları bu labirentte yer alır. İç kulaktaki işitme organı kokleadır (salyangoz). Kokleada skala vestibuli, kok­lear kanal ve skala timpani adı verilen içi sıvı dolu üç boşluk vardır. Pinna kulak kepçesidir ve dış kulakta yer alır. Çekiç, örs ve üzengi ise orta kulaktadır.

Sinir sistemi, Merkezî sinir sitemi (MSS) ve Periferik sinir sistemi (PSS) olarak
iki grup altında incelenir. MSS, beyin ve omurilikten oluşur. Entegrasyon (bütünleştirme) ve komuta (değerlendirme-karar verme) merkezîdir. Doğru cevap B'dir.

Sinir sisteminde iki temel hücre grubu bulunur.
a. Sinir hücreleri (Nöronlar); elektrik sinyalleri
(impuls) ileten, uyarılabilir hücrelerdir.
b. Destek hücreleri (nöroglialar ya da glialar), sinirlerin etrafında ve onları sararak onlara her türlü koruma ve yaşamsal destek sunarlar. Doğru cevap A'dır

Aksonlar ve dendritler bir sinir gövdesinden dışarıya uzanan sinyal iletici uzantılardır. İnsanlarda akson uzunluğu yaklaşık 1 m olabilirken zürafada 5 metreye ulaşabilmektedir. Aksonlar, akson tepeciğinden kaynaklanan eşit çaplı uzun silindirik uzantılardır. Uzun aksonlara sinir lifleri de denir. Genellikle nöron başına yalnızca bir dalsız akson bulunur. Nadiren dallanırlar. Doğru cevap D'dir.

Sinir hücre gövdelerinin sentriyolleri yoktur (bu
nedenle çoğalamazlar, amitotik özellikleri buradan
gelir).Doğru cevap C'dir.

Aksiyon (Eylem) potansiyelleri (AP), toplam 100 mV genlikli (amplitüdlü-voltaj genişliğinde) kısa süreli bir membran potansiyeli dalgalanmasıdır. Aksiyon potansiyelleri sadece kas hücreleri ve nöronlar (uyarılabilen hücreler) tara­fından üretilir. Aksiyon potansiyelleri zar üzerinde ilerlerken güçleri asla azalmaz. Sinirler arasında aksiyon potansiyelleri ana iletişim aracıdır. Bir si­nirin aksonunda oluşan aksiyon potansiyeli dalgası (zarda domino taşı etkisi) sinir impulsu olarak da (uyarı-sinyal-mesaj) adlandırılır. Aksiyon Potansiyeli aşamaları (fazları) dinlenme durumu, depolarizasyon fazı, repolarizasyon fazı, geçici hiperpolarizasyon fazları altında in­celenir. 

Depolarizasyon Fazı Hücreye gelen uyarı sonrasında hücre zarı depolarizasyon durumunda, Na+ kapıları açılarak Na+ geçirgenliği artar. Dinlenim durumu hücre içi negatif membran potansiyeli pozitife doğru kayarak tersine çevrilir.

Aksiyon potansiyelleri oluşumu için eşik değer aşılmalıdır, sadece eşik değere ulaşan depolarizasyon akımları akım şiddeti ne olursa olsun aynı boyutlardaki aksiyon potansiyellerini tetikler, buna ya hep ya da hiç yasası (fenomeni) denir.

Beyin ve omurilikte beyaz madde olarak adlandırılan bölümler, yoğun miyelinli sinir lifi (akson) topluluklarıdır. Doğru cevap A'dır.

Aksiyon Potansiyeli Aşamaları
(Fazları)
1. Dinlenme durumu,
2. Depolarizasyon fazı,
3. Repolarizasyon fazı,
4. Geçici hiperpolarizasyon fazları altında incelenir. Doğru cevap E'dir.

Bir nörondan diğer bir nörona veya bir nörondan bir effektör hücreye bilgi transferine aracılık eden haberleşme istasyonlarına sinap  denir. Doğru cevap D'dir.

Serotonin: Triptofan amino asidinden
sentezlenen bir nörotransmitterdir. Doğru cevap B'dir.

Beyin temel anlamda 4 bölgede incelenir. Serebrum, diensephalon, beyin sapı ve beyincik. Doğru cevap E'dir.

Refleks olayının gerçekleşmesi için gerekli 5 temel unsur vardır. Bunlar uyarıyı algılayan reseptörler; reseptörlerden aldığı bilgiyi merkezî sinir sistemine ulaştıran afferent nöron; uyarının efferent nörona iletildiği, bir ya da birden fazla
sinaps içeren refleks merkezî; uyarıyı merkezden alarak efektör organa ileten efferent nöron ve alınan uyartıya bağlı olarak verilen cevabın gerçekleştiği efektör organ.Doğru cevap E'dir