İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 15

Enerji elde etme mekanizması olan metabolizma sonunda adenosin trifosfat (ATP), karbondioksit (CO2) ve su (H2O) üretilir, ama oksijen (O2) tüketilir.

İnsan metabolizması oksijenle çalışır ve aerobiktir. Metabolizma sonunda üretilen CO2
bedende aside dönüşür.

Solunum sistemi beş kısma ayrılarak incelenebilir.
1. Akciğerlere hava alınması ve tekrar dışarı atılması. Bu olaya genellikle dış solunum denir.
2. Akciğer içindeki havadan kana O2 alınması ve kandaki karbondioksitin akciğer içindeki havaya atılması.
3. Kandaki oksijenin hücrelere kadar götürülmesi ve üretilen karbondioksitin akciğerlere kadar getirilmesi.
4. Kandan hücrelere O2 girişi ve hücreden kana CO2 çıkışı. 2, 3 ve dördüncü basamaklardaki olaylara topluca iç solunum denir.
5. Metabolizma olayları için hücrelerin O2 kullanması ve CO2
üretmesi. Beşinci basamağa çoğu zaman hücresel solunum denir ve metabolik bir olay olduğu için konumuz dışındadır.

Üst solunum yollarını burun, yutak ve gırtlak oluşturur.

Burnun görevleri kısaca şunladır:
1. Havanın geçişini sağlamak
2. Giren havayı temizlemek
3. Giren havayı ısıtmak
4. Giren havayı nemlendirmek
5. Konuşmaya yardım etmek

Yutağın görevlerini şöyle sıralanabilir:
1. solumaya,
2. yutmaya,
3. konuşmaya,
4. beden savunmasına,
5. orta kulağın havalanmasına yardım etmek.

Ayrıca Yutak hem solunum hem de sindirim organı olarak görev yapar. Besinler ile havanın geçtiği ve konuşmaya yardım eden yerdir.

Konuşmamızda görev alan yapılar şunlardır;
a. ağız boşluğu
b. burun boşluğu
c. yutak
d. ses telleri
e. dudaklar
f. yüz kasları
g. dil ve
h. dişler.

Sakin bir soluk verdikten sonra tekrar soluk almadan önce akciğerlerde kalan havanın basıncı yine 760 mm Hg kadardır.

Atmosfer basıncı büyük P harfiyle pay basınçları küçük p harfiyle gösterilir.

Hıçkırma: Diyaframın spazm olarak kasılması ve glotisin spazmatik olarak kapanması güçlü bir soluk alma sesinin çıkmasına neden olur. Sindirim
sistemindeki duyu sinirlerinin uygunsuz olarak
uyarılması hıçkırığa neden olur

Burun deliklerinden giren hava önce burun kılları tarafından süzülerek içindeki yabancı parçacıklar temizlenir. Havayla gelen yabancı cisimler burnun içini kaplayan mukus hücrelerince salgılanan mukus tarafından tutulur. Burnumuzu temizlerken dışarı attığımız sümük, mukus ve içindeki yabancı maddelerden oluşur. Mukus içindeki su burna giren kuru havayı iyice nemlendirir. Burunda bol kan damarı olması giren havanın ısıtılmasını sağlar.

Yukarıdan aşağıya doğru yutağın üç bölgesi vardır.
1. burun (nazofarinks),
2. ağız (orofarinks),
3. gırtlak (larıngofarinks) bölgesidir.

Larinks, ses kutusu olarak da bilinen kısa bir hava yoludur. Yutak ile soluk borusu ara bölgesinde ve boyun omurlarının önünde yer alır.

Ses tellerinin yapısına, birbirine olan yakınlığına ve akciğerlerden dışarı doğru çıkan havanın miktarı ile gücüne bağlı olarak ses oluşur.

Hapşırma; soluk verme kaslarının istem dışı güçlüce kasılarak solunum yollarındaki havayı ağız ve burundan hızlıca dışarı atmaktır. Hapşırmanın
nedeni burun mukoza tabakasının yabancı uyaran tarafından uyarılması olabilir. Hapşırma da solunum sistemine koruyuculuk yapar.

Deniz düzeyinden daha yükseklere çıkıldığında barometrik basınç düşeceği için oksijenin pay basıncı da düşer. Oksijen miktarının düşmesine hipoksi denir. Everest’in tepesine tırmanmış bir bireyde hipoksi oluşur ve hipoksi bedendeki kemoreseptörleri uyaracağından solunum hemen hızlanır. Hızlanmış solunumla bedene alınan oksijen miktarı artırılmaya çalışılır ama bu sefer bedenin ürettiği karbondioksitte dışarıya fazla atılır. Beden karbondioksit düzeyi normalin altına düşmeye
başlar. Karbondioksit düşmesi bedenin asit-baz dengesini bozar. Normalden az karbondioksit kemoreseptörleri uyararak solunumu yavaşlatmaya uğraşır. Sonuçta, azalan oksijen solunumu hızlandırırken normalin altına düşen karbondioksit solunumu yavaşlatacağında, yükseklerde solunum hızını artırarak yeterli oksijen almaya uğraşmak tek başına çözüm olamaz. Dolaşım sistemi, boşaltım sistemi ve solunum sistemi hep birlikte uğraşarak sorunu çözerler.

Fazla karbondioksitten kurtulmak için solunum hızlanır. Artmış CO₂ ve karbondioksitin çözünmesiyle oluşan hidrojen miktarı (pH) solunum hızını etkileyen en güçlü uyaranlardır. Bedende azalan O₂ düzeyi de aynı bölgelerdeki kemoreseptörler tarafından algılanarak solunumun hızını artırırlar. Karbondioksitten sonra gelen en güçlü uyaran oksijen azlığıdır.

Akciğerlerden beden hücrelerimize O₂ ve CO₂ taşınmasında başlıca görev alyuvarlarındır. Alyuvarlar hemoglobine bağlayarak daha çok (%97) O₂ taşır ama az da olsa (%23) CO₂ taşır. Oksijenin azı, karbondioksitin çoğu kanın plazmasıyla taşınır.

Oksijenin solunum zarını geçerek hemoglobine ulaşabilmesi için şuraları geçmesi gerekir:
1. Sürfaktan tabakayı
2. Alveol epitel hücresini
3. Alveol bazal zarını
4. Kılcal bazal zarını
5. Kılcal endotel hücresini
6. Kılcal plazmasını
7. Alyuvar hücre zarını
8. Alyuvar içi sıvıyı

Bir dakika içinde havadan kana geçen O₂ ile kandan havaya çıkan CO₂ miktarı şu etkenlere bağlıdır: