İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 14

Alt solunum yolları soluk borusu ile sağ ve sol bronşlardan oluşur. Bunlar sadece atmosfer hava­sını akciğerlere iletmekle görevlidirler.

Gırtlağın alt ucundan başlayıp yüreğin önünden aşağıya göğüsün orta kısmına kadar inen yaklaşık 10 cm kadar içi boş bir borudur. Yapı olarak dış­tan içe doğru bağ doku, düz kas ve kıkırdaktan ya­pılmıştır. Kıkırdak doku kaslar arasına yerleşmiştir ve soluk borusunun ana çatısını oluşturur. Yaklaşık 15-20 tane üst üste dizilmiş kıkırdak vardır. Bunlar at nalı veya “C” harfine benzerler. Arka tarafları kapanmamıştır. Bu açıklığı, yani ”C” harfinin arka iki ucunu kas doku doldurur (Şekil 6.5). Bir lokmayı yutarken yemek borusunun hemen arka tarafında omurga olduğundan arkaya doğru genişleyemez. Yemek borusu ancak öndeki soluk borusunun içine doğru genişleyebilir. Soluk borusunun arka tarafın­daki düz kas yapı bu genişlemeye yardım eder. Kı­kırdak yapının esas görevi soluk borusunun kendi içine kapanmasını önlemektir. Aksi durumda akci­ğerlere hava gidemez. Bu borunun kısa bir süreli­ğine tıkanması boğularak ölüme neden olur

Soluk borusunu bir ağacın gövdesine, iki tane bronşu ağacın ana dallarına, bronşcukları, alveol kanalları ağacın gittikçe artan ama küçülen dallarına ve alveol keseyi ağacın yaprakları­na benzeterek bu sisteme solunum ağacı denir. Aşağı doğru ters duran bu ağacın yaklaşık 8 milyon dalları ve 300 milyon yaprakları (alveolleri) olabilir. Sadece yapraklarının (alveol­lerin)yüzey alanı 70 m2 kadar olabilir.

Akciğere girdikten sonra birincil bronşlar dalla­nır ve ikincil (sekonder) bronşları oluşturur. Bun­lar yaklaşık 8 dala daha ayrılabilir. İkincil bronşlar da dallanır ve bronşcukları oluşturur. Bunlarda dallanarak ve çapları küçülüp dal sayısı artarak son (terminal) bronşcukları oluştururlar. Burun boşluğundan son bronşcuklara kadar olan bölge­de gaz değişimi olmaz, sadece hava giriş ve çıkışını sağlarlar. Son bronşcuklar dallanmaya devam ede­rek solunum bronşcuklarına dönüşürler. Bunlar­da dallanarak, küçülerek ve sayıları artarak alveol kanalları haline gelirler. Alveol kanal­larının ucunda alveol keseler vardır. Solunum bronşçuğundan alveollere kadar olan bölge gaz alışverişinin ol­duğu bölgedir ve bu bölge bir üzüm salkımına benzetilir. Et­raflarını bolca kılcal kan damarı ağı sarmıştır.165

İki akciğer birbirine değmez çünkü ara­larında mediastinum denen bir boşluk vardır. Me­diastinum alttan diyafram, üstten hiluslar, önden göğüs kemiği (sternum) ile kaburgalarla, arkadan göğüs omurları ve her iki yandan akciğerlerin yan yüzleriyle sınırlanmış bir boşluktur. Mediastinum­da akciğerler hariç, göğüs boşluğuna yerleşmiş bü­tün organlar bulunur. Bu organlar yemek borusu, soluk borusu, en büyük lenf damarları, timus bezi, üst vena kava, alt vena kava, sinirler, aort damarı ve yürekdir. Bu organların hepsi gevşek bağ doku ile birbirine bağlanmış olarak dururlar.

Sakin dinlenirken her bir soluk almada akciğer­lere 500 ml hava girer ve soluk verirken bu hava geri çıkar. Buna soluk hacmi (tidal volum) denir. Normal soluk verdikten (500 ml) sonra zorlayarak soluk vermeye devam edersek eğer, dışarı soluyabi­leceğimiz en fazla hava 1000 - 1200 ml kadardır. Buna soluk verme yedek hacmi denir. Normal bir soluk (500 ml) aldıktan sonra yine zorlamayla faz­ladan alabileceğimiz hava miktarı 2000 ile 3000 ml kadardır. Buna da soluk alma yedek hacmi denir. Kendimizi zorlayarak bir seferde alabileceğimiz ve verebileceğimiz toplam hava miktarı 3200 ile 4700 ml kadardır ve buna yaşam (vital) kapasitesi denir. Ne kadar zorlasak bile akciğerlerde yaklaşık 1200 ml havayı dışarı atamayız. Atamadığımız bu havaya kalan yedek (rezerve) hacim denir.

Akciğerlerden beden hücrelerimize O2 ve CO2 taşınmasında başlıca görev alyuvarla­rındır. Alyuvarlar hemoglobine bağlayarak daha çok (%97) O2 taşır ama az da olsa (%23) CO2 taşır. Oksijenin azı, karbon­dioksitin çoğu kanın plazmasıyla taşınır.

Alveol içindeki oksijen akciğer kılcal kanında bu­lunan alyuvarın içindeki hemoglobine (Hb) bağla­narak taşınır. Oksijenin solunum zarını geçerek he­moglobine ulaşabilmesi için şuraları geçmesi gerekir:

Aort, şah damarı ve medullada bulunan ve kandaki CO2 miktarını algılayan kemore­septörler vardır. Bedendeki karbondioksit düzeyi normalin üstüne çıkarsa, kemoresep­törler çalışarak bilgiyi solunum merkezine taşırlar. Fazla karbondioksitten kurtulmak için solunum hızlanır. Artmış CO2 ve kar­bondioksitin çözünmesiyle oluşan hidrojen miktarı (pH) solunum hızını etkileyen en güçlü uyaranlardır. 174

Hıçkırma: Diyaframın spazm olarak kasılması ve glotisin spazmatik olarak kapanması güçlü bir soluk alma sesinin çıkmasına neden olur. Sindirim sistemindeki duyu sinirlerinin uygunsuz olarak uyarılması hıçkırığa neden olur.

Verilen sıralamalardan C seçeneğindeki sıralama doğru olarak verilmiştir. Doğru cevap C'dir.

Bir çözeltinin içerisindeki su yoğunluğu o çözeltideki katı madde partiküllerin sayısına bağlı olarak değişir. Bir çözeltideki partiküllerin toplam sayısı "osmol" olarak adlandırılır. Doğru cevap B'dir.

Verilenlerden I, II, III numaralı olanlar doğrudur. Doğru cevap D'dir.

Yetişkin bir kişi de böbreklere dakikada 1000-1200 ml kan böbrek arterleri ile gelir. Doğru cevap C'dir.

I ve IV numaralı olanlar doğrudur. Doğru cevap A'dır.

Verilenlerden II, III, IV numaralı olanlar doğrudur. Doğru cevap B'dir.

I, II, III numaralı olanlar doğrudur. Doğru cevap D'dir.

I, III numaralı olanlar doğrudur. Doğru cevap B'dir.

"Anjiotensinojen II" ile ilgilidir. Doğru cevap E'dir.

I, II, IV numaralı olanlar doğrudur. Doğru cevap C'dir.