İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 12

Haploid hücre normal bir beden hücresinin taşıdığı 23 çift (46 adet) kromozomun yarısını (23 tanesini) bulunduran hücredir.

Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Erkekleri kısırlaştırma yöntemlerinden biri vasoktemidir. Testisin skrotumu kesilerek içerdeki vaz deferens kanallara ulaşılır ve kanallardan ufak birer parça kesilerek çıkarılır, kalan uçlar bağlanır.

Doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Progesteronun etkileri olarak:

Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Kişiden kişiye değişse de 75 kg olan bir kişinin bedeninin yaklaşık %50-70’inin sıvı olduğu
düşünülürse bedende yaklaşık 45 litre su bulunur.
Bu 45 litre sıvının %70’i yani yaklaşık 30 litresi
bedende sayıları 70-80 trilyonu bulan hücrelerin
içerisinde bulunur. Hücre içinde bulunan bu sıvılara hücre içi sıvı adı verilir. Hücrelerin dışında
bulunan sıvılara ise hücre dışı sıvısı adı verilir ve
toplam hacmi 13-16 litre arasındadır. Hücre içi
ve dışındaki sıvının içerisinde sadece su bulunmaz aynı zamanda su ile birlikte diğer bazı maddeleri de içermektedir. Suyun dışında kalan bu
maddelerin çoğunluğu suda çözünmüş elektrolitlerdir. Hücre sıvılarında bulunan bu maddeler
başlıca sodyum (Na+), potasyum (K+), Kalsiyum (Ca++), Magnezyum (Mg+), Klor (Cl-), Bikarbonat (HCO3-), amino asitler, kreatinin, adenozin trifosfat (ATP), glikoz, protein ve üredir.

Hipernatremi, serum sodyum düzeyinin
normalden yüksek olması; hiponatremi
serum sodyum seviyesinin normalden
düşük olmasıdır. Yetişkinlerde serumda
normal sodyum değeri yaklaşık 140 mEq/
litredir. Hiperkalemi, serum potasyum
düzeyinin normalden yüksek olması; hipokalemi normalden düşük olmasıdır.
Yetişkinlerde serumda potasyum değeri
yaklaşık 5 mEq/litredir.

Böbreğin bedende birçok özelliği ve fonksiyonu
bulunmaktadır. Bunları kısaca özetlersek;
a. Böbrekler, boşaltım sisteminin en önemli
organıdır; su, tuz ve elektrolit dengesini
ayarlar. Daha öncede belirtildiği gibi beden
fonksiyonlarının yerine getirilebilmesi için
bedene alınan su ve elektrolit miktarlarının
atılan miktarlarla denge içerisinde olması
gerekir. Zaman zaman günde birkaç kez idrara çıkarken zaman zaman bu sayı artmakta ya da azalmaktadır. Yine bedenden atılan idrarın yoğunluğu, rengi ve miktarı da
değişkenlik gösterir. Basitçe, gün içerisinde
fazla miktarda su içmişseniz o gün daha çok
idrar yapmanız normaldir. Benzer şekilde
aşırı miktarda tuzlu beslenmişseniz o gün
fazla su içmeniz de normaldir. Bedene fazla
tuz alımı da böbreklerde normalden daha
fazla tuz atılımına sebep olur. Bu ihtiyaç
ve düzenlemelerin hepsinde önemli olan
bedenin ve bedenin en küçük yapıtaşı olan
hücrelerin sıvı ve elektrolit dengesini korumaktır. Böbrekler en önemli görevlerinden
biri olan su ve elektrolit dengesini sağlama
görevini yerine getirirken öncelikle plazmayı süzerler bir anlamda filtre ederler. Süzme
işleminden sonra bu süzmüş oldukları sıvıdan bazı maddeleri bedenin ihtiyacına göre
tekrar geri alırlarken ihtiyaç olmayan atık
maddeleri hızla bedenden uzaklaştırırlar.
b. Böbreklerin diğer bir önemli fonksiyonu da
zararlı kimyasal maddeleri ve metabolik
atıkları bedenimizden uzaklaştırmaktır.
Vücudumuzda metabolizma sonucu üretilen maddelerin (üre, kreatinin, billuribin, ürik asit gibi), yiyeceklerle vücuda alınmış
istenmeyen maddelerin (tarım ilaci, böcek ilacı gibi) ve de hastalıklar sırasında kullandığımız çeşitli ilaçların (penisilin vb.) vücuttan atılmasını sağlar.
c. Vücut sıvılarındaki iyonların (ör. Na+, K+) miktarlarının normal sınırlarda tutulmasını sağlayarak kan basıncı düzenlenmesini sağlarlar.
d. Hipoksi (oksijen yetersizliği) durumlarında böbrekler eritropoietin hormonunun
sentezinde görev alır. Bu hormon eritrosit
yapımını uyaran en önemli moleküldür.
e. Kalsiyum ve fosfat metabolizmasında görev
alan D vitaminin yapımında görev alır.
f. Uzun süreli açlık durumlarında glikoneojenez yoluyla glikoz yapımını arttırır.
g. Vücutta oluşan asidik ve bazik moleküllerin
atılımını ve geri emilimini sağlayarak asitbaz dengesinin korunmasına akciğerlerle
birlikte yardımcı olurlar.

Nefronlar iki tipdedir. Kortikal (yüzeyel) nefronlar ve jukstamedullar nefronlar. Kortikal nefronlar, korteksde bulunur, henle
kulpları kısadır ve çok az medullaya girer. Nefronların %85’i kortikal nefronlardır. Jukstamedullar nefronlar %15 oranında bulunurlar. Henle kulpları uzundur ve medullanın derinliklerine kadar iner. Kortikal nefronların etrafı peritübüller damar yatağı ile
sarılmıştır. Jukstamedullar nefronların etrafını peritübüler yatağın özelleşmiş bir dalı sarar. Bu damar parçası U şeklini almıştır ve
henle kulbunun etrafında medullanın derinliklerine kadar iner. Bu damara vaza rekta denir. Vaza rekta medulladaki interstisyel
hücreleri ve tübül hücrelerini besleyecek kanı götürür. Çok yavaş akımlıdır, medullanın hiperozmolaritesinin dağılmasını engeller.

Normal şartlar altında idrarda kan ya da
protein varsa bu bir hastalık işaretidir.
Kan hücreleri ve proteinler filtre edilmedikleri için idrarda bulunmaması gerekir

Sağlıklı ve normal beslenen bir kişinin
günde çıkarması gereken zorunlu idrar
hacmi 500 ml’dir. Günde çıkarılan idrar
100 ml’den az ise anüri, 500 ml’den az ise
oligüri, 3000 ml’den fazla ise poliüri olarak tanımlanır

Antidiüretik hormon (ADH): Bedende su
ihtiyacı ortaya çıktığı zaman susama hissi ortaya çıkar. Beyindeki susma merkezî uyarılır.
Bedene bir yandan içeceklerle su alınırken
bedende aynı zamanda su kaybını en aza
indirir. Hipofiz arka lobundan salgılanan
ADH, distal tübüllerde ve toplayıcı kanallarda suyun geri emilimini artırır.

GABA (Gama aminobütirik asit): Beyinde bulunan başlıca inhibitör nörotransmitterdir. Uyku ve hareketin düzenlenmesine katılır. Nöron aktivitesinin kontrol altında tutulması için gereklidir. Yetersizliği felçler, kas titremeleri ve uykusuzlukla bağlantılıdır. Anksiyete, Huntington hastalığı ve epilepsi ile de bağlantılıdır. Bazı anksiyete ilaçlarında çok az da olsa bulunur.

Hücre zarı tüm hücrelerin etrafını saran, hücrelerin içeriğinin dışarıya çıkmasını engelleyen, seçici geçirgen yapısıyla madde giriş ve çıkışına aracılık eden, hücrelerin sınırlarını belirleyen, hücre dışından gelen bazı sinyalleri tanıyarak ilgili yapılara ulaştıran fonksiyonel bir yapıdır. Hücre zarına fonksiyonel özellikler kazandıran hücre zarının yapısıdır. Hücre zarına plazma zarı da denmektedir. Hücre zarının kalınlığı hücreden hücreye değişse de genelde 6-10 nm kalınlığındadır.

Amino asit ve türevi hormonlar: Tirozin amino asitinden köken alan hormonları içerir. Bu hormonlar tiroid bezi hormon­ları (tiroksin ve tiriiyodotronin) ve adrenal medulla hormonları (epinefrin ve nörepi­nefrin) dır. Trozin amino asit türevi hor­monlardan tiroksin ve tiriiyodotronin gerek hücre zarını gerekse çekirdek zarını kolay­lıkla geçebilecek kimyasal yapıya sahiptir. Bu hormonların reseptörleri çekirdekte bu­lunur.

Prolaktin, süt yapımını ve meme bez­lerinin gelişmesini sağlar.

Ön hipofiz hormonlarının hepsi etkilerini baş­ka bezleri etkiyerek gösterirken büyüme hormonu etkisini tüm beden hücreleri üzerinde doğrudan gösterir. Büyüme hormonunun diğer bir adı da ge­lişme hormonudur.

Kortizol inflamasyon durumunda inflamasyonun erken evrelerini baskılar, inflamasyonun ilerleyen aşamalarında ise lizozomal zarları sabitleyerek dokulara ha­sar veren maddelerin salınımını baskılar. Kortizol özellikle T lenfositlerin yapımını baskılayarak bağışıklık sistemini (immun sistem) baskılar. Lökositlerden interlökin-1 salınımını da azaltarak bedende oluşan yük­sek ateşi düşürür. Kortizol kanda eozonofil ve lenfositlerin de sayısını azaltırken eritro­sitlerin yapımını arttırır. Antiinflamatuvar etkisinden dolayı kortizol ve türevi ilaçlar romatoid artrit, astım, alerji tedavisinde ve organ nakillerinde sıklıkla kullanılmaktadır.

İnsülin, pankreas beta hücrelerince üretilen insülin protein yapısında bir hormondur. İnsülin hücrelerde etkisini hücre zarında bulunan insülin reseptörüne bağlanarak gösterir.

Erkek üreme sisteminin varlık amacı sperm üretmek, beslemek ve onu dişiye aktarmaktır. Erkekte bu görevi yerine getiren yapılar birincil üreme organları ve ikincil üreme organları olarak ayrılırlar. Birincil üreme organı erbezleri (testisler), ikincil üreme organları epididim, vaz deferens, se­minal vesikül, fırlatma (ejekülatör) kanalları, pros­tat bezi, bulboüretral bezler ve penisten oluşur.

Sperm hücreleri çoğalırken mi­toz bölünme geçirirler ama aynı zamanda mayoz bölünme de geçirerek kromozom sayılarını yarıya indirip haploid olurlar. Üreme (eşey) hücrelerimiz hariç, bedenimizdeki her bir hücrenin çekirdeğin­de 46 kromozom vardır. Dişilerde 23 çift eş kro­mozomlar vardır. Erkekte ise 22 çift eş kromozom (44 tane) ve bir X artı bir Y vardır. Üreme hücreleri mayoz bölünme geçirdikleri için kromozom sayı­ları yarıya (23 taneye) iner. Dişinin ürettiği bütün yumurta hücreleri 22 + X kromozomu taşır. Ma­yoz bölünmeden sonra erkeğin her bir spermindeki kromozom sayısı 22 + X veya 22 + Y olur. Yani olgunlaşmış bir sperm ya 22 + X kromozomu ya da 22 + Y kromozomu taşır.