İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 5

Havalı kemik: Üst çene (maxilla) ve alın (frontal) kemik gibi içerisinde sinüs adı ve- rilen hava boşlukları bulunan kemiklerdir.

Osteoprogenitör hücre: Periostun iç katında ve Havers kanallarında bulunurlar. Osteoprogenitor hücreleri, olgun kemik hücrelerine farklılaşmaktadırlar. Bu hücreler, kemikler büyürken, kemiklerde zedelenme veya kırık olduğunda tamir etmek için bölünürler.

Osteoprogenitör hücreler, kemikler büyürken, kemiklerde zede- lenme veya kırık olduğunda tamir etmek için bölünürler ve osteoblast hücrelerini oluştururlar.

Oynamaz Eklemler: Kafatası, kalça kemiği, leğen kemiği, üst çene gibi iskeletin hareketsiz kemiklerinde görülür

Hep yada hiç ilkesi: Uyarılabilen hüc- relerde ancak eşik ve eşik üstü uyarılar tek tip aksiyon potansiyeli oluşturabilir. Eşik altı uyaran ise aksiyon potansiyeli oluşturamaz. Buna hep yada hiç yasası denir.

Mutlak duyarsız dönem: Uyarı şiddeti ne kadar yüksek olursa olsun bir kez aksiyon potansiyeli oluş- tuktan sonra ikinci bir aksiyon potansiyelinin asla oluşmadığı dönemdir.

İskeletin görevleri, şu şekilde sıralanabilir: 1. Vücudu destekler, korur ve kasların oluşturduğu kuvvet aracılığıyla hareketi sağlar. Vücudu yerçekimine karşı destekler. 2. Vücudun yumuşak organlarını korur. Kafatasının kaynaşmış kemikleri beyni hasarlara karşı, omurga omuriliği, göğüs kafesi ise kalp ve akciğerleri yaralanmalardan korur. 3. Bazı kemiklerin iliği kan hücrelerini üretir. 4. Kalsiyum ve fosfor gibi mineralleri depolar. B seçeneğinde yer alan ifade iskeletin görevleri arasında yer almamaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Kemiğin eklem bölgesi hariç, tümü, periost denilen kemik zarı ile örtülüdür. Bu zar kemiğin beslenmesi ve onarımını sağlar. Kemiğe tutunan tendon ve kaslar, periost aracılığıyla kemiğe bağlanırlar. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Sesamoit kemikler, Patella (diz kapağı) gibi kas tendon veya liflerinin içinde bulunan kısa kemiklerdir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Osteosit: Kemiğin esas hücreleridir. Gelişimlerini tamamlamış olduklarından sentez yapamazlar. Uzantıları vardır ve bu uzantılar sayesinde birbirleri ile ilişki kurarlar. Osteositlerin kalsiyumun kemiklerden kana verilmesi ve kalsiyum konsantrasyonunu düzenleme gibi önemli metabolik rolleri de vardır. Paratiroid bezden salgılanan parathormon etkisiyle kalsiyum iyonunun kemikten kana geçişinde aktif rol oynar. Hücrelerin ölmesi hâlinde ise matrikste yıkım meydana gelir. Kemikte yıkımı yapan hücreler Osteoklast hücreleridir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Dinlenim zar potansiyelindeki bir hücrenin negatif olan iç kısmının gelen uyaranla birlikte hızla pozitif değerlere doğru kaymasına depolarizasyon denir. Depolarizasyon voltaj kapılı sodyum kanallarından hücre içine hızlı sodyum girişi ile gerçekleşir. Hücre içine artı yük girişi, zar potansiyelini hızla artıya çevirir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Sinir sisteminde iki temel hücre grubu bulunur.

Glia yani nöroglia hücrelerinin çeşitleri ve gö­revleri şunlardır:

Astrositler, nöronlara yaşamsal destek ve bağlantı sağlarlar, nöron­lara çapa atarak onları beslerler, nöron çev­resinin kimyasal ortamını kontrol ederler.

Oligodentrositler, MSS sinir lifleri etrafın­da miyelin oluşturan hücrelerdir. PSS sinir lifleri etrafında miyelin kılıfını ise Schwann hücreleri oluşturur.

Mikroglialar, MSS içinde fagositoz yete­nekleri sayesinde nöronları yabancı orga­nizmalardan korurlar.

Epandimal hücreler, beyin boşlukları iç yüzeyini döşeyen epitel hücrelerdir ve Beyin Omurilik Sıvısını (BOS) salgılarlar.

Bedende sentezlenen baş­lıca katekolaminler nöradrenalin, adrenalin ve dopamindir. Katekolaminlerin sentez kaynağı trozin amino asitidir. Trozin amino asitinden çeşitli biyokimyasal reaksiyonlar sonucunda önce dopamin, sonra nöradre­nalin ve en sonra adrenalin sentezlenir. Serotonin, GABA, Glutamat ve Asetilkolin ise Katekolaminler gibi vücutta bulunan nörotransmitterlerdir.

Serotonin, triptofan amino asidinden sentezlenen bir nörotransmitterdir. En az 7 farklı tipte reseptörü olduğu bilinmek­tedir. Açlık, uyku, dikkat ve duygusal du­rumlarda etkilidir. Serotonin düz kasların kasılmasında, insanın kendini iyi hissetmesi emosyonel durumlarda rolü olduğu bilin­mektedir. Yetersizlikleri, obsesif kompalsif bozukluk (OCD), anksiyete (kaygı), duy­gu durum bozuklukları (depresyon), öfkeyi kontrol edememe, hatta intihara meyile yol açabilir. Fakat, bazı beyin bö­lümlerinde GABA yetersizliği epilepsiye yol açabilir.

Refleks olayının gerçekleşmesi için gerekli 5 temel unsur vardır. Bunlar uyarıyı algılayan reseptörler; reseptörlerden aldığı bilgiyi merkezî sinir sistemine ulaştıran afferent nöron; uyarının efferent nörona iletildiği, bir ya da birden fazla sinaps içeren refleks merkezî; uyarıyı merkezden alarak efektör organa ileten efferent nöron ve alınan uyartıya bağlı olarak verilen cevabın gerçekleştiği efektör organ.

Beyin temel anlamda 4 bölgede incelenir. Sereb­rum, diensephalon, beyin sapı ve beyincik. Se­rebrum ve diensephalon birlikte bir yapı olarak ele alındığında bu yapıya önbeyin denir.

Serebrum sağ ve sol yarım kürelere ayrılmıştır ve bunlara serebral hemisfer adı verilir.

Beyin yüzeyini bölen derin sulkuslar, her bir beyin he­misferini, Frontal (Ön), Pariyetal (Yan), Temporal (Şakak) ve Oksipital (Arka) loblar olarak dört lob içine bölerler.

Serebral lob bölgeleri. 1. Frontal Lob: Bi­lişsel süreçlerden ve istemli kas hareketle­rinden sorumlu olan bölgedir. Ayrıca du­yusal işlevlerin de bilince ulaşmasını sağlar. 2. Pariyetal Lob: Özellikle dokunmaya dayalı duyusal bilgileri işler ve değerlen­dirir. 3. Oksipital Lob: Görsel verileri işler ve değerlendirir. 4. Temporal Lob: İşitsel verileri işler ve değerlendirir. Bu dört lob büyük loblardır ve birbirleriyle koordi­neli bir şekilde çalışarak bilinci ortaya çıkarırlar. Duyular açısından önemli olan Pariyetal Lob, Oksipital Lob ve Temporal Lob’un birleştiği bölgelerde, ilişkilendir­me (asosiyasyon) alanları bulunur.

Somatik sinir sistemi ile otonom sinir sistemi ara­sındaki en önemli fark in­nerve ettikleri yapılardır. Otonom sinir sistemi düz kasları, kalp kasını, bezleri, sindirim kanalını innerve ederken somatik sinir siste­mi iskelet kaslarını innerve eder. İskelet kaslarını in­nerve eden somatik sinir­ler kasların kasılmasına yol açar. İskelet kaslarını inhibe eden somatik nöron yok­tur. Kasların gevşemesi mo­tor sinirlerdeki inhibisyona yani kasılma emrinin orta­dan kalkması ile gerçekle­şir. Otonom sinir sistemi etkileri ise baskılayıcı ya da uyarıcı olabilir.

Beyin sapı beynin en alt katmanıdır, çiçeği tutan bir sapa benzetilebilir. Beyin sapı üç bölgeden oluşur: medulla oblongata, pons ve orta beyin (mezensefalon). Beyin sapı âdeta beyin içine girmiş omurilik yapısıdır. Sinyalleri korteks ve omurilik arasında ileten tüm sinir liflerinin yolu beyin sapından geçer.

Uyku esas olarak duyusal sinyallerin beyin korteksine gönderilmediği dolayısıyla kişinin etrafındaki duyu­ları fark etmediği bir durumdur. Hâlbuki uyku sırasında duyu organları çalışmaktadır ve talamusa sinyal gön­dermektedirler fakat uyku sırasında talamus beyin korteksine sinyal göndermediğinden duyular bilincimize yansımamaktadır. Talamus kişinin uyuyor ya da uyanık olması durumuna göre dikkat seviyesini ayarlayarak bilinç durumunu da belirler.

İç kulak yapısına bakıldığında karşımıza odacıklar­dan ve kanallardan oluşan zarsı bir labirent yapı çıkar. İşitme ve denge organları bu labirentte yer alır. İç kulaktaki işitme organı kokleadır (salyangoz). Kokleada skala vestibuli, kok­lear kanal ve skala timpani adı verilen içi sıvı dolu üç boşluk vardır. Pinna kulak kepçesidir ve dış kulakta yer alır. Çekiç, örs ve üzengi ise orta kulaktadır.