İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 4

Sinir sistemi, Merkezî sinir sitemi (MSS) ve Periferik sinir sistemi (PSS) olarak
iki grup altında incelenir. MSS, beyin ve omurilikten oluşur. Entegrasyon (bütünleştirme) ve komuta (değerlendirme-karar verme) merkezîdir. Doğru cevap B'dir.

Sinir sisteminde iki temel hücre grubu bulunur.
a. Sinir hücreleri (Nöronlar); elektrik sinyalleri
(impuls) ileten, uyarılabilir hücrelerdir.
b. Destek hücreleri (nöroglialar ya da glialar), sinirlerin etrafında ve onları sararak onlara her türlü koruma ve yaşamsal destek sunarlar. Doğru cevap A'dır

Aksonlar ve dendritler bir sinir gövdesinden dışarıya uzanan sinyal iletici uzantılardır. İnsanlarda akson uzunluğu yaklaşık 1 m olabilirken zürafada 5 metreye ulaşabilmektedir. Aksonlar, akson tepeciğinden kaynaklanan eşit çaplı uzun silindirik uzantılardır. Uzun aksonlara sinir lifleri de denir. Genellikle nöron başına yalnızca bir dalsız akson bulunur. Nadiren dallanırlar. Doğru cevap D'dir.

Sinir hücre gövdelerinin sentriyolleri yoktur (bu
nedenle çoğalamazlar, amitotik özellikleri buradan
gelir).Doğru cevap C'dir.

Aksiyon (Eylem) potansiyelleri (AP), toplam 100 mV genlikli (amplitüdlü-voltaj genişliğinde) kısa süreli bir membran potansiyeli dalgalanmasıdır. Aksiyon potansiyelleri sadece kas hücreleri ve nöronlar (uyarılabilen hücreler) tara­fından üretilir. Aksiyon potansiyelleri zar üzerinde ilerlerken güçleri asla azalmaz. Sinirler arasında aksiyon potansiyelleri ana iletişim aracıdır. Bir si­nirin aksonunda oluşan aksiyon potansiyeli dalgası (zarda domino taşı etkisi) sinir impulsu olarak da (uyarı-sinyal-mesaj) adlandırılır. Aksiyon Potansiyeli aşamaları (fazları) dinlenme durumu, depolarizasyon fazı, repolarizasyon fazı, geçici hiperpolarizasyon fazları altında in­celenir. 

Depolarizasyon Fazı Hücreye gelen uyarı sonrasında hücre zarı depolarizasyon durumunda, Na+ kapıları açılarak Na+ geçirgenliği artar. Dinlenim durumu hücre içi negatif membran potansiyeli pozitife doğru kayarak tersine çevrilir.

Aksiyon potansiyelleri oluşumu için eşik değer aşılmalıdır, sadece eşik değere ulaşan depolarizasyon akımları akım şiddeti ne olursa olsun aynı boyutlardaki aksiyon potansiyellerini tetikler, buna ya hep ya da hiç yasası (fenomeni) denir.

Golgi aygıtının görevleri başlıca hücre zarının yapısına katılmak, lipid ve glikoliplerin sentezini yapmak, çeşitli salgıların sentez ve depolanmasını sağlamak ve lizozomların oluşumuna katkıda bu- lunmaktır.

Zarın iç kısmına yerleşik olan ve zarı boylu bo- yunca kat eden proteinlere integral proteindir.

Edoplazmik retikulumun görevi hücre içinde madde dağıtımı, madde taşınımı ve kalsiyum gibi maddelerin depolanma- sından sorumlu olmasıdır. Görev tanımına uygun olarak da endoplazmik retikulumun yapısı tübüler ve düz-yassı veziküllerden oluşmuş bir ağ şeklinde- dir. Granüler endoplazmik retikulumda zarın sitoplazmik tarafına ribozomlar bağlanmıştır. Bu ribozomlarda hücre dışına sentez edilecek proteinler sentezlenmektedir. Teml fonksiyonlarının dışında endoplazmik retikulumun bulunduğu hücre tipi- ne göre de farklı görevleri olabilir. Örneğin midede asit salınımına yardım eder, kloru uzaklaştırır. Böb- reküstü bezinde steroid hormone salgılanmasına katkıda bulunur. Özellikle iskelet kası hücrelerinde kalsiyum deposu olarak görev alır. Bedende oluşan ya da bedene sonradan alınmış olan zehirli ve atık maddelerin yıkılmasına ve uzaklaştırılmasına kat- kıda bulunur. Sindirim sistemi ile ilgili olarak da yağların taşınmasında görev alır.

Hücrelerde enerji üretiminden sorumlu olan mitokondri sitoplazmasının bütün alanlarına yerleşmiştir. Şekilleri yuvarlakrtan çubuk şekline kadar değişkenlik gösteren mitokondrilerin sayısı hücreden hücreye değişkenlik gösterir. Mitokondri sayılarının fazla olma sebeplerinden birisi de mitokondrilerin çoğalabilme özelliğidir. Mitokondrilerin kendine özgü DNA ları vardır. Bu da onların çoğalmalarına yol açar. Sinir ve kas hücrelerinde çok sayıda mitokondri bulunmaktadır. Mitokondri içinde enerji üretmek için gerekli enzimler bulu- nur. Oksijenli solunum sonucu ATP adını verdiğimiz enerji oluşur.

Peroksizomlar lizozomlara benzerlik gösterse de lizozomlardan farklı olarak içlerinde daha çok oksidaz ve katalaz enzimleri içerirler.

Hücrelerin ana komuta merkezi çekirdektir. İn- san bedeninde eritroistler haricinde tüm hücrelerde bulunan çekirdeğin büyüklüğü ve şekli hücreden hücreye değişkenlik gösterir. Çekirdeğin büyüklü- ğü genelde hücre büyüklüğü ile doğru orantılıdır. Çekirdek sayısı genel olarak tüm hücrelerde tektir. Bazı hücrelerde (karaciğer, dev kemik hücreleri gibi) birden fazla çekirdek görülebilir. Çekirdeğin etrafını çekirdek zarı sarar. Bu zar iki katlı bir zar- dır. Bu zarlardan sitoplazmaya bakan yani dış zar endoplazmik retikulum ile bağlantılıdır. Çekirdeğe girip çıkan moleküller bu iki zarlı yapıyı geçmek zorundaddır.

Basit difüzyon herhangi bir protein molekülü- lünün yardımı olmaksızın sadece konsantrasyon farkına bağlı olarak maddelerin seçici geçirgen bir zardan çok yoğun ortamdan daha düşük yoğunluktaki ortama geçişleridir.Örneğin, sodyum iyon kanallarının içi negatif yüklüdür. Sodyum kanalı açıldığında hücre dışında fazla miktarda olan sodyum iyonları konsantrasyon farkına bağlı olarak hücre içine giriş yaparlar.

Pinositoz: Fagositoz daha çok katı mole- küllerin hücre içine alınması iken pinositoz suda çözünmüş çok küçük moleküllerin hücre içine alınmasıdır.

Boşaltım sistemi böbrekler, idrar boruları, sidik torbası ve idrar kanalından oluşmaktadır.

Solunum sistemi burun boşluğu, yutak, gırtlak, soluk borusu, bronşlar ve akciğerlerden oluşmakta- dır. Solunum sisteminin amacı hücre ve dokuların oksijen ihtiyacını karşılamak, metabolizma sonucu oluşan karbondioksiti hücre ve dokulardan uzaklaştırmaktır.

Bedenin ve hücrenin her türlü stres yaratan iç ve dış uyartılara karşı iç ortamlarını sabit tutmalarına Homeostasis (canlı denge, iç denge, kararlı durum) adı verilir.

Dinlenme halinde yetişkin sağlıklı bir kişide normal kan basıncı, büyük tansiyon 100–140 mmHg ve küçük tansiyon 60–90 mmHg arasında olmalıdır.

Fizyoloji hücre, doku, organ ve sistemlerin normal çalışma prensiplerini ve etkileşimlerini inceler.

1665 yılında varlığı ilk kez net biçimde Robet HOOKE tarafından ortaya konan hücre canlının yapısal ve fonksiyonel en küçük yapı taşıdır.

Hücreler genel olarak üç temel kısımdan oluşur. Bu kısımlar Hücre zarı, sitoplazma ve çekirdektir.