İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 17

Kalbin kendisini besleyen kan damarlarına koroner damar denir. Kalbin damarları atardamar, kılcal damar ve toplardamarlardan oluşur. Kalbin sol tarafı büyük dolaşıma kan pompaladığı için sol koroner damarlar daha fazla gelişmiştir. Doğru cevap A'dır.

Sinoatrial düğüm, üst ana toplardamarın sağ kulakçığa bağlandığı yerde bulunur ve yaklaşık bir santim uzunluğu vardır. Kişi dinlenim durumunda iken bir dakikada ortalama 70-80 kere aksiyon potansiyel üretir. Burası kalp atışını başlatan yer olduğu için önder odak (pace maker) olarak bilinir. Doğru cevap B'dir.

Kalbin bir defa kasılması (sistol) ve bir defa gevşemesine (diastol) bir kalp döngüsü denir. Bir tam döngü sırasında 4 ana olay olur:

Kasılmayı başlatan ve yürüten elektriksel olaylar (EKG)

Kalbin çeşitli kısımlarında oluşan kan basıncı değişimleri

Kalpteki kanın hareketiyle oluşan kalp sesleri

Kalbin çeşitli bölgelerinde bulunan kanın o anki hacmidir. Ancak kalbin tepe atımı hep aynı yerde olmaktadır, yeri değişmez. Doğru cevap E'dir.

Kalp debisini etkileyen faktörler; kalp merkezi (kan basıncı), epinefrin, sodyum, potasyum, kalsiyum, beden ısısı, duygusal durumlar, yaş, cinsiyettir. Doğru cevap E'dir.

Damarların adlandırılmaları;
1. Kanı götürdükleri bölgeye göre (boyun, karın gibi),

2. Aldıkları şekle göre (U veya C şeklinde),

3. Bulundukları yere göre (önkol, arka bacak, gibi),

4. Kanı götürdükleri organa göre (koroner, böbrek, gibi) ve

5. Yapısal durumlarına göre (küçük, orta, büyük) yapılır. Doğru cevap D'dir.

Akkan sisteminin başlıca görevleri:

Kan dolaşımından dokular arası boşluğa kaçmış olan protein içerikli sıvıyı tekrar emerek toplamak,

Sindirim sisteminde emilerek dokular arasına geçen yağları alarak kan dolaşımına vermek,

Akyuvar üretmek,

Antikor oluşturmaktır. Doğru cevap C'dir.

Nabız hızını etkileyen durumları kısaca özetlersek kalp hızını etkileyen etkenleri de özetlemiş oluruz:

Yenidoğanların nabzı dakikada 120 – 140 atabilir. Yaşı ilerledikçe normale (70-80) döner.

Kadınlarınki erkeklerden çok az da olsa hızlı olabilir.

Fiziksel olarak küçük bireylerinki iri yapılılara göre biraz yavaş olabilir.

Uykudayken nabız hızı yavaşlar ve 60 kadar olabilir.

Beden aktivitesine göre hız değişir. Yoğun egzersiz yaptığımızda hız 100’ü geçebilir.

Duygusal duruma bağlı olarak nabız hızı azalıp artabilir (üzülme veya heyecanlanma gibi).

Beden ısısı (bazı hastalıklardan dolayı) arttığı zaman nabız hızı artar.

Tiroid bezi, fazla tiroid hormonu salgılarsa nabız hızı artar. Doğru cevap C'dir.

Kalbin sinirsel kontrolünde ana komuta merkezî medulla oblangatadır. Medulla oblangata, serebrum ve hipotalamustan bedenin durumu ile ilgili bilgiler (beden ısısı, duygusal durum, stres vb.) ile aorttan ve karotid arter sinüslerinde bulunan kemoreseptörlerden (kimyasal değişiklikleri) ve baroreseptörlerden (basınç değişikliklerini) gelen bilgileri alır. Doğru cevap A'dır.

Lizozom, kanda ölçülemez. Doğru cevap D'dir.

Tüm kanın %55 (yüzdde ellibeş)’i plazma, %45 (yüzde kırkbeş)’i hücresel kısımdır.

Kemik doku, sürekli olarak yapım ve yıkım olayları devam eden dinamik bir dokudur. Yapım ve yıkım sürecinden kemik hücreleri sorumludur. Kemik dokusunda 4 tip hücre belirlenebilir: 1. Osteoprogenitör hücre: Periostun iç katında ve Havers kanallarında bulunurlar. Osteoprogenitor hücreleri, olgun kemik hücrelerine farklılaşmaktadırlar. Bu hücreler, kemikler büyürken, kemiklerde zedelenme veya kırık olduğunda tamir etmek için bölünürler ve osteoblast hücrelerini oluştururlar. 2. Osteoblast: Kemik matriksin organik maddesini sentezler. Organik madde, osteoblastı çevreledikçe, yüzeydeki aktif osteoblastlar salgı işlevini üstlenir. Hapsolan osteoblastlar, osteositlere dönüşür. Organik madde kalsiyum fosfat gibi minerallerin çökmesi ile 8-10 gün içerisinde kireçli bir hâl alır. 3. Osteosit: Kemiğin esas hücreleridir. Gelişimlerini tamamlamış olduklarından sentez yapamazlar. Uzantıları vardır ve bu uzantılar sayesinde birbirleri ile ilişki kurarlar. Osteositlerin kalsiyumun kemiklerden kana verilmesi ve kalsiyum konsantrasyonunu düzenleme gibi önemli metabolik rolleri de vardır. Paratiroid bezden salgılanan parathormon etkisiyle kalsiyum iyonunun kemikten kana geçişinde aktif rol oynar. Hücrelerin ölmesi hâlinde ise matrikste yıkım meydana gelir. 4. Osteoklast: Kemikte yıkımı yapan hücrelerdir. 20-100 mikrometre çapında, çok büyük, ve 2-50 arası sayıda çekirdeği olan, çok çekirdekli hücrelerdir. Yıkım işlevleri nedeniyle makrofaj türü olarak da kabul edilirler. Normalde kemik yüzeyinin %1’inden az bir bölümünde etkindirler. Osteoklastlar içerdikleri kollagenaz ve diğer proteolitik enzimlerle kemiği eritmektedirler. Eritici enzimlerle yıkılan kemik dokusu, uzantılar aracılığıyla hücre içine alınmaktadır. Parathormon ve kalsitonin yardımı ile kalsiyum metabolizmasında da rol oynar.

ATP’nin yıkılma hızı dinlenme durumundan, aktif kasılmaya geçmiş bir kas lifinde olduğu gibi bir anda, bu kadar çok yükselmez. Kasılmanın başlangıcında kas lifi içinde bulunan çok küçük miktardaki depolanmış ATP, sadece birkaç kasılma için yeterli olur. Bu nedenle kas lifi kasılmaya devam edecekse, ATP moleküllerini kasılma sırasındaki yıkılma hızına uygun bir şekilde metabolizma ile üretmelidir. Kas lifi üç şekilde ATP üretebilir: 1. Kreatin fosfat depolarından: Kreatinfosfat (CP), kreatin ve fosfata parçalanarak, fosfatını ADP’ye verir. Bu şekilde ATP üretimi çabuk olmasına rağmen kasılmayı ancak saniyelerle sürdürebilir. CP + ADP C + ATP 2. Mitokondride oksijenli solunum: Orta şiddetteki kas aktivitesinde kas kasılması için kullanılan ATP’nin çoğu oksijenli solunumdan sağlanır. Glukoz, hücre içinde önce piruvata, ortamda yeterli oksijen varlığında, mitokondride su ve karbondioksite kadar indirgenir ve net 38 ATP elde edilir.3. Sitoplazmada oksijensiz solunum: Halter kaldırma, 100 m koşu, atletizm gibi hızlı kas aktivitesi gerektiren durumlarda enerji, oksijensiz solunum ile sağlanır. Ancak bu sayede en fazla 1 dk kas kasılması sürdürülebilir. Bu yolla hücre içinde oluşan piruvat mitokondriye gitmez ve laktik asite indirgenir ve net 2 ATP kazanılır. Reaksiyon çok hızlıdır (Şekil 2.13).