İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 14

Sinir hücreleri (Nöronlar); elektrik sinyalleri (impuls) ileten, uyarılabilir hücrelerdir.

Unipolar: tek bir uzantısı olan nörondur. Gövdeden tek bir uzantı çıkar. Bu uzantının bir ucu, dendrit ile başlar; diğer iki ucu akson ile sonlanır.

Aksiyon Potansiyeli Aşamaları (Fazları) 1. Dinlenme durumu, 2. Depolarizasyon fazı, 3. Repolarizasyon fazı, 4. Geçici hiperpolarizasyon fazları altında incelenir.

Bedende yukarıda sayılan nörotansmitterlerin dışında somatostatin, enkefalin, endorfin, P maddesi, nitrik oksit, kalsitonin, nöropeptid Y, kolesistokinin gibi çok sayıda nörotransmitter ya da nöron fonksiyonlarını düzenleyici haberci moleküller görev almaktadır.

Beyin temel anlamda 4 bölgede incelenir. Serebrum, diensephalon, beyin sapı ve beyincik.

Omurilik Segmentleri Seviyesi; omurilik seviyesi, motor hareketler hiyerarşisinin en düşük seviyesidir.

Genel duyu reseptörleri tüm bedene yayılmışken özel duyuların reseptörleri kafada bulunan göz, kulak, burun, dil gibi organların yapısında bulunur.

Hücreler yapılarına, şekillerine ve fonksiyonlarına göre farklı şekillerde sınıflandırılmaktadır. Bulundukları doku ve organların yapısına göre, kan damarı içinde bulunan hücrelerde olduğu gibi yuvarlak, yassı, ipliksi, iğsi, prizmatik, küp ya da farklı bir biçimde olabilirler. Bazen de fonksiyonlarına göre hücrelerin şekilleri ortaya çıkar. Örneğin hareketsiz olan ve döllenme için bekleyen yumurtanın şekli yuvarlak iken; döllemeyi gerçekleştirecek sperm hücrelerinin şekilleri harekete uygun olarak iğ şeklinde ve kamçılıdır.

Hücreden hücreye değişse de genel olarak bir hücre zarında % 50-55 protein, % 40-45 lipid (% 25 fosfolipid, % 13 kolesterol, % 4 diğer lipidler) ve % 2-10 karbonhidratlar bulunur. Hücre zarının kalınlığı hücreden hücreye değişse de genelde 6-10 nm kalınlığındadır.  Diğer özellikler ise hücre zarı ile ilgilidir.

Ribozom Protein sentezinin yapıldığı organeldir. Sitoplazmada serbest ya da endoplazmik retikuluma bağlı olarak bulunur.

Endoplazmik Retikulum : Hemen hemen tüm canlı hücrelerde endoplazmik retikulum bulunur. Endoplazmik retikulumun görevi hücre içinde madde dağıtımı, madde taşınımı ve kalsiyum gibi maddelerin depolanmasından sorumlu olmasıdır.

Sitoplazma : Hücre zarı ile çekirdek arasında kalan akıcı yoğun sıvıya sitoplazma adı verilir. Sitoplazma hücre içinde yüksek düzeyde organize olmuş fiziksel yapılar olan organeller ve bunların içinde bulunduğu sıvı kısımdan oluşur.

Golgi Aygıtı Mikroskopla incelendiğinde birbirine dizilmiş kese yığılması şeklinde görülmektedir. Golgi aygıtı endoplazmik retikulumla sıkı bir ilişki içerisindedir. Salgı yapan hücrelerde özellikle gelişmiştir. Golgi aygıtının görevleri başlıca hücre zarının yapısına katılmak, lipid ve glikoliplerin sentezini yapmak, çeşitli salgıların sentez ve depolanmasını sağlamak ve lizozomların oluşumuna katkıda bulunmaktır.

Lizozom Lizozom sitoplazmada bulunan yoğun bir matrikse sahip zarla çevrili bir organeldir.

Mitokondri Hücrelerde enerji üretiminden sorumlu olan mitokondri sitoplazmasının bütün alanlarına yerleşmiştir. Şekilleri yuvarlakrtan çubuk şekline kadar değişkenlik gösteren mitokondrilerin sayısı hücreden hücreye değişkenlik gösterir. Mitokondri sayılarının fazla olma sebeplerinden birisi de mitokondrilerin çoğalabilme özelliğidir. Mitokondrilerin kendine özgü DNA ları vardır. Bu da onların çoğalmalarına yol açar. Sinir ve kas hücrelerinde çok sayıda mitokondri bulunmaktadır. Mitokondri içinde enerji üretmek için gerekli enzimler bulunur. Oksijenli solunum sonucu ATP adını verdiğimiz enerji oluşur.

Mitoz bölünme: Mitoz bölünme sırasında bir hücre aynı genetik özelliklere sahip iki hücre oluşturmak üzere bir kez bölünür. Mitozun temel amacı, hücre sayısını arttırmak, yaralanan ve yaşlanan hücrelerin yerine yeni hücreler meydana getirmektir. Diğer seçenekler mayoz bölünme özellikleridir.

Mayoz bölünme eşeyli üreyen canlıların üreme hücrelerinde görülür. Mayoz bölünme erkek veya dişi üreme hücrelerinin oluşumunda etkili olan özel bir bölünme şeklidir. Mayoz bölünme sonucu oluşan yavru hücrelerin kromozom sayıları ana hücreden farklı olarak ana hücrenin yarısı kadardır. Diğer seçenekler mitoz bölünmeyi ifade etmektedir.

İnsan iskelet sistemi kemikler, kıkırdak ve bağ dokudan oluşur. İskelet, vücut ağırlığının % 20’sini meydana getirir. Bedenimizdeki canlı kemikler, diğer dokularda olduğu gibi oksijen kullanırlar ve metabolizmaları sonucunda artık ürünler üretirler. Kemik, besin maddelerini tüketen, kan desteğine ihtiyaç duyan ve mekanik stres ile şeklini değiştiren aktif dokular içerir. Kemikleri inceleyen bilim dalına osteoloji denir. Kemikler, iskelet olarak isimlendirilen sağlam bir çatı oluşturur. Yenidoğan iskeletinde yaklaşık 270, erişkinde ise 206 kemik bulunmaktadır.

Sistemlerin de bir araya gelmesiyle canlı bedeni oluşur. İnsan bedenini oluşturan temel sistemler sinir sistemi, dolaşım sistemi, solunum sistemi, boşaltım sistemi, sindirim sistemi, hareket sistemi, üreme sistemi ve endokrin (hormonal) sistemdir.

Doğrudan hücre zarı kullanılarak hücre içine madde alımına ENDOSİTOZ denir. Endositoz olayı kendi arasında 3 farklı başlıkta ele alınır. Fagositoz , Pinositoz ve Reseptör bağımlı endositoz bunlara örnektir. Doğrudan hücre zarı kullanılarak hücre dışına madde atımına EKSOSİTOZ adı verilir.

Tüm kan hücrelerinin oluşumu anlamına gelen hematopoez, kırmızı kemik iliğinde gerçekleşir. Beş yaşına kadar bütün kemiklerde kan hücreleri üretilir. Bebeklerde kırmızı ilik, tüm kemik boşluklarında bulunurken, yaş alma ile birlikte yağ depolamak üzere büyük ölçüde sarı kemik iliğine dönüşür. Yirmi yaşından sonra kırmızı ilik kafatası, kaburga, göğüs kemiği, köprücük kemiği, omurga ve leğen kemiği ile sınırlıdır. Yaş arttıkça bu kemiklerde de üretim düşer.

Uzun bir kemiğin eklemlerinin bulunduğu bölgeye epifiz, iki epifiz arası bölgeye ise diyafiz adı verilir. Epifiz bölgesi kemiğin oluşumunda rol oynar. Epifiz kısmının dışı ince sert kemikle örtülü olup, içi süngerimsi kemik dokusundan yapılmıştır. Diyafiz bölümü ise sert kemik dokusundan oluşur. Kemik iliği diyafizin ortasındadır. Diyafizdeki, kemik iliği boşluğu ve süngerimsi kemikteki boşlukların etrafı ince bir bağ dokusuyla çevrilidir. Bu yapı endosteum adını alır ve osteojenik aktiviteye (kemik oluşturabilme) sahiptir. Diyafiz ve epifiz arası kıkırdak yapılı kısım, metafizdir. Burası metabolizmanın en hızlı olduğu kısımdır. Metafiz bölgesindeki hücreler, kemiklerin uzunlamasına büyümesinde rol oynar.

Sesamoit kemik: Patella (diz kapağı) gibi kas tendon veya liflerinin içinde bulunan kısa kemiklerdir.

Yassı kemik: Sternum (göğüs kemiği) gibi uzunluk ve genişliği kalınlığından fazla olan kemiklerdir.