İNSAN BEDEN YAPISI VE FİZYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 13

Organik Bölüm: Bu yapının büyük bölümünü kollajen lifleri (Tip I), protein ve glikozaminoglikanlar oluşturur. Kemik dokuda lifler paralel ve belirli aralıklarla yerleşmiş olup, aralarında hidroksiapatit kristalleri bulunur. Hidroksiapatit kristalleri dokuya sertlik vermektedir.

İnorganik Bölüm: Kemiğin %50’sini oluşturmaktadır, inorganik maddeler kemiğe sertlik verirler. Kalsiyum, sodyum, fosfor, sitrat, flor, magnezyum gibi maddeler inorganik bölümü oluştururlar. Kalsiyum ve fosfor hidroksiapatit kristalleri formundadır. Hidroksiapatit kristalleri kollajen liflerinin aralarına yerleşmiştir.

Kemik dokusunda 4 tip hücre belirlenebilir:

1. Osteoprogenitör hücre: Periostun iç katında ve Havers kanallarında bulunurlar. Osteoprogenitor hücreleri, olgun kemik hücrelerine farklılaşmaktadırlar. Bu hücreler, kemikler büyürken, kemiklerde zedelenme veya kırık olduğunda tamir etmek için bölünürler ve osteoblast hücrelerini oluştururlar.

2. Osteoblast: Kemik matriksin organik maddesini sentezler. Organik madde, osteoblastı çevreledikçe, yüzeydeki aktif osteoblastlar salgı işlevini üstlenir. Hapsolan osteoblastlar, osteositlere dönüşür. Organik madde kalsiyum fosfat gibi minerallerin çökmesi ile 8-10 gün içerisinde kireçli bir hâl alır.

3. Osteosit: Kemiğin esas hücreleridir. Gelişimlerini tamamlamış olduklarından sentez yapamazlar. Uzantıları vardır ve bu uzantılar sayesinde birbirleri ile ilişki kurarlar. Osteositlerin kalsiyumun kemiklerden kana verilmesi ve kalsiyum konsantrasyonunu düzenleme gibi önemli metabolik rolleri
de vardır. Paratiroid bezden salgılanan parathormon etkisiyle kalsiyum iyonunun kemikten kana geçişinde aktif rol oynar. Hücrelerin ölmesi hâlinde ise matrikste yıkım meydana gelir.

4. Osteoklast: Kemikte yıkımı yapan hücrelerdir. 20-100 mikrometre çapında, çok büyük, ve 2-50 arası sayıda çekirdeği olan, çok çekirdekli hücrelerdir. Yıkım işlevleri nedeniyle makrofaj türü olarak da kabul edilirler.

Osteomyelit: Kemik dokusunun iltihaplanmasına osteomiyelit denir. Travmadan sonra kemik dokusunun dışarısıyla irtibatlandığı açık yaralanmalarda, kırıklarda veya vücutta yer alan mikrobik bir odaktan, özellikle deride oluşmuş enfeksiyonlarından sonra görülebilir. Mikroorganizmalar en çok kemiğin orta kısımlarında yerleşirler. Osteomiyelit denen hastalık başlangıç ve seyrine göre akut veya kronik olabilir.

Vücudumuzda bulunan tüm hücreler bir elektriksel potansiyele sahiptir. Ancak sadece sinir ve kas hücreleri uyarılabilirdir. Yani, gelen uyarıyı algılayıp, zarındaki elektriksel özelliğini değiştirerek uyarıyı iletebilirler. Bu iletim, aksiyon potansiyeli ile olur. Aksiyon potansiyellerinin yayılması ile sinir sisteminde haberleşme yani sinir hücreleri arasındaki iletişim gerçekleşir. Kas hücrelerinde ise kasılmayı başlatır.

Vücudumuzda bulunan kaslar hızlı ve yavaş kasların bir karışımından oluşur. Yavaş kaslarda, yavaş kas lifleri çoğunlukta iken hızlı kaslarda ise hızlı lifler fazladır. Bir kas lifinin hızlı veya yavaş olmasını belirleyen faktör, miyozin başının ATPaz enziminin çalışma hızıdır.

Yavaş lifler (tip I): Metabolizmaları için oksijenli solunum önemli olduğu için gelişmiş damar sistemi vardır ve kanlanma fazladır. Oksijenli solunum mitokondride gerçekleştiği için mitokondri sayısı fazladır. Kasta oksijen bağlayan miyoglobin miktarı fazladır. Bu nedenlerle kırmızı renkli görülürler. Sarkoplazmik retikulumun kalsiyum pompalama hızı yavaştır.

Hızlı lifler (tip II): Sarkoplazmik retikulum gelişmiştir, çünkü kasılma için gerekli kalsiyumu sağlar. Hızlı lifler, hızlı enerji sağlamak için oksijensiz solunumu kullandığı için glikolitik enzim miktarı fazladır. Daha az mitokondri ve kan akımı içerir. Miyoglobin miktarı da az olduğu için beyaz renkli görülürler.

Düz kas tipleri: Düz kaslar, çok çeşitli organlarda bulunduğu ve kasılma işlevleri çok farklı faktörlerle etkilenebildiği için gruplamak oldukça zordur. Bu nedenle düz kasları çok genel olarak 2 grup altında toplamak mümkündür. Bunlar:

1. Çok birimli düz kaslar: (iris kasları, piloerektör kaslar vb)
2. Tek birimli düz kaslar (viseral kaslar): (mide, bağırsak, üreter, damarlar gibi)

Hemoglobin akciğerlerden oksijeni vücuttaki dokulara ve organlara taşıyan kırmızı kan hücreleri içindeki bir proteindir. Doğru cevap B seçeneğinde verilmiştir.

Hücre zarlarının dışa bakan yüzeylerinde proteinlere bağlı şeker moleküllerine glikoprotein adı verilir. Doğru cevap D seçeneğinde verilmiştir.

Endoplazmik retikulumunun görevi hücre içinde madde dağıtımı, madde taşınımı ve kalsiyum gibi maddelerin depolanmasından sorumlu olmasıdır. Doğru cevap C seçeneğinde verilmiştir.

Ribozom, protein sentezinin yapıldığı organeldir. Sitoplazmada serbest ya da endoplazmik retikuluma bağlı olarak bulunur. Temel görevi hücrenin yapısına katılan proteinleri sentezlemektir. Proteinlerin yapıtaşı aminoasitlerdir. Aminositler ribozomlrda biraraya getirilerek proteinler sentezlenir. A seçeneği ise Ribozom değil, Lizozoma ait bir özellik olduğundan cevap A seçeneğidir.

Hücrelerin ana komuta merkezi çekirdektir. İnsan bedeninde eritroistler haricinde tüm hücrelerde bulunan çekirdeğin büyüklüğü ve şekli hücreden hücreye değişkenlik gösterir. Doğru cevap D seçeneğinde verilmiştir.

Basit difüzyon herhangi bir protein molekülülünün yardımı olmaksızın sadece konsantrasyon farkına bağlı olarak maddelerin seçici geçirgen bir zardan çok yoğun ortamdan daha düşük yoğunluktaki ortama geçişleridir. Doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.

Fagositoz, bakteri, hücre veya doku atıklarının hücre içine alınması adeta yutulmasıdır. Doğru cevap E seçeneğinde verilmiştir.

Bir hücrenin bölündükten sonra tekrar bölününceye kadarki geçen süreye hücre döngüsü adı verilir. Doğru cevap B seçeneğinde verilmiştir.

Tüm sistemler arası organizasyonu sağlayan temel sistem sinir sistemidir. Doğru cevap C seçeneğinde verilmiştir.

Sindirim sistemi ağız, tükürük bezleri, yutak, yemek borusu, mide, ince ve kalın bağırsaklar, karaciğer, safra kesesi ve pankreastan oluşur. Doğru cevap A seçeneğinde verilmiştir.

Gevşeme ise şu şekilde gerçekleşmektedir: İskelet kasında kasılma için enerjiye ihtiyaç olduğu gibi gevşeme için de enerjiye gerek vardır. 

1. Sinaptik aralığa salınan asetilkolin, asetilkolinesteraz enzimi ile yıkılır. 

2. Miyozin başına bir ATP bağlanır ve aktin ile miyozinin bağlantısı kesilir. 

3. Kalsiyum, troponin C’ den ayrılır. 

4. Fazla kalsiyum, sarkoplazmik retikuluma özel kalsiyum pompaları ile geri pompalanır ve burada depo edilir. 

5. Gevşeme olayı gerçekleşmiş olur.

Doğru cevap A'dır.

Hep yada hiç ilkesi: Uyarılabilen hücrelerde ancak eşik ve eşik üstü uyarılar tek tip aksiyon potansiyeli oluşturabilir. Eşik altı uyaran ise aksiyon potansiyeli oluşturamaz. Buna hep yada hiç yasası denir. Doğru cevap C'dir.

Kasılma sırasında, kas boyunda bir kısalma meydana geliyorsa, yani bir yük belirli mesafeye taşınıyorsa, bu tür kasılmaya izotonik kasılma denir. Örneğin, yerde duran bir çantayı kaldırmak. Bir kas boyunu değiştirmeden, sadece gerimini arttırıyor ise bu kasılmaya izometrik kasılma denir. Çok ağır bir cismi kaldırmaya çalışıp kaldıramadığımızda ya da İki elin karşı karşıya getirilerek ittirilmesi ile yaptığımız kasılma izometrik kasılmaya örnek olarak verilebilir. Kasın boyunu uzatarak kasılmasına ise eksentrik kasılma denir. Bir ağırlığı yere koyarken kol kaslarımız uzayarak kasılır. Merdiven inerken yine bacak kaslarımız uzayarak kasılır. Otomobil direksiyonu kullanmada yine eksantrik kasılmaya örnektir. Doğru cevap C'dir.

Sinir sistemi gerek iç gerekse dış ortamda meydana gelen değişikliklere ani cevap verebilmek üzere organize olmuş bir sistemdir.

Sinir sistemi, Merkezî sinir sitemi (MSS) ve Periferik sinir sistemi (PSS) olarak iki grup altında incelenir.