İNSAN ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ

İnsan vücuduna belirli bir biçim veren ve ona hareket ederek yer değiştirme olanağı sağlayan sistem, hareket sistemidir. Bu sistem üç kısımdan oluşur: İskelet, eklem ve kaslar. Kemik ve eklemler, kendi başlarına hareket edemezler, ancak sabit bir şekil ve kaslar için tutunma noktası sağlarlar. Kemiklere tutunan kaslar ise insan hareketini yaptıran asıl unsurlardır.

Histolojik olarak, sıkı kemik dokusu içinde damar ve sinirlerin bulunduğu Havers
kanallarının çevresinde dairesel dizilmiş kemik hücreleri (osteositler) yer alır.

Sesamoid kemikler (ossa sesamoidea); Vücudun birçok yerinde, değişebilen
sayılarda olmak üzere, özellikle kasların kemiklerle tutunma bölgelerine yakın
ya da kasların kemiklere tutunmasında aracılık eden “tendon” içlerinde bulunabilen kemiklerdir. Her insanda bulunan diz kapağı (patella), sesamoid kemiklere bir örnektir.

Erişkin bir insanda 206 kemik bulunur. Kıkırdakların tümüyle kemikleşmemesi
nedeniyle, erişkinlik öncesinde kemik sayısı daha fazladır. Örneğin yeni doğan
çocuklarda 270, 14 yaşında ise 256 kemik vardır.

Serbest olarak hareket edebilen alt taraf kemiklerinden uyluk kemiği (os femoris), vücudun en uzun, en kalın ve en sağlam kemiğidir.

Eklem yüzleri arasında, eklem boşluğu (cavitas articularis) ve bu boşluğu dolduran “synovia” adı verilen sıvı bulunur.

Kafa kemikleri arasında bulunan dikiş şeklindeki eklemlere “sutura” denir.

İskelet kaslarında iki Z çizgisi arasında kalan kısma “sarkomer” adı verilir ve bu anatomik yapı, kasılma işini yapan en küçük birimdir. Bir kas lifi, birden fazla sarkomerden oluşmaktadır.

Her bir kas lifi, “endomysium” adı verilen bağ dokusu aracılığıyla sarılmış olarak bulur.

Kasları harekete geçiren sinirsel uyarılar, “motor uç plak”, ya da “nöromuskuler kavşak” adı verilen özelleşmiş bir yapı aracılığıyla kas hücresine aktarılır.

Kaslar; a) yapışma ve tutunma yerlerine göre (örneğin m. brachialis, m. pectoralis major), b) şekillerine göre (örn., iki başlı olan m. biceps brachii, üç başlı olan m. triceps brachii, iki karınlı olan m. digastricus), c) yaptırdıkları hareketlere göre (örn., m. şexor digitorum profundus, m. extensor digitorum, m. adductor pollicis), adlandırılabilirler.

Kayma hareketleri (glisement) Açısal hareketler Bükme (Şexio) Açma (extentio) Yaklaştırma (adductio) Uzaklaştırma (abductio) Dönme (Rotasyon) hareketleri içe dönme (supinatio) Dışa dönme (pronatio) Konik haret (Circumductio) Kol ve önkol arasında Kol ve önkol arasında Kol ya da bacak ile gövde arasında Kol ya da bacak ile gövde arasında Elin dışyana doğru dönmesi Elin içyana doğru dönmesi Kol ve bacağın konik olarak dairesel dönmesi olarak belirlenir.

İskeleti oluşturan kemikler arasındaki bağlantılara eklem (articulatio; junctura) denir. Eklemler yapı ve hareket özelliklerine göre; a) oynamaz (hareketsiz) eklemler (articulationes fibrosae; synarthrosis) b) yarı-oynar eklemler (articulationes cartilaginea; amphiarthrosis) oynar eklemler (articulationes synoviales; diarthrosis) olarak sınıflandılırlar.

33 omur (vertebra) üst üste sıralanarak oluşur ve beş kısımda incelenir. Boyun omurları (vertebrae cervicales, 7 adet), göğüs omurları (vertebrae thoracicae, 12 adet), bel omurları (vertebrae lumbales, 5 adet), kuyruk sokumu kemiği (os sacrum; vertebrae sacrales, 5 adet) ve kuyruk omurları (os coccygis, 4 adet). Os sacrales, erişkinlerde birleşerek tek bir kemik olarak ve leğen (pelvis)’in arka kısmında bulunur. Omurganın içinde bulunan omurga kanalı (canalis vertebralis) içinde omurilik bulunur.

Bu şeklin oluşmasında önemli olan etkenler; beynin büyüklük ve şekli, bu kemiklere tutunan kasların etkisi ve insanın iki ayak üzerinde duruşudur.

Os frontale başın ön bölgesinde yer alan kemik iken diğer şıklardaki kemikler kolda bulunur.

Skeleton axiale, kafatasını oluşturan kemikler (ossa cranii), omurga (columna vertebralis) ve göğüs kemikleri (ossa thoracis) olmak üzere üç bölümde incelenir ve erişkin insanda 74 adettir. Skeleton appendiculare, üst taraf kemikleri (ossa membri superioris) ve alt taraf kemikleri (ossa membri inferioris) olarak sınışandırılır ve 126 adettir. 6 adet kulak kemikleri (ossicula auditoria) ile birlikte, erişkin insanda toplam olarak 206 kemik sayısına erişilir. Yeni doğan çocuklarda 270, 14 yaşında ise 256 kemik vardır.

Boyuna kemik büyümesinde, farklı bölgeler görülür. Örneğin kıkırdak hücrelerinin çoğaldığı bölge (epifiz), kalsiyum tuzlarının çökeldiği bölge (diafiz) ve kemik dokusunun oluştuğu bölge sayılır.

1) Uzun kemikler (ossa longa); kol, bacak gibi yerlerde bulunan uzun kemiklerdir. 2) Yassı kemikler (ossa plana); kafatasını, kürek kemiğini oluşturan kemikler gibi kalınlıkları az olan kemiklerdir. 3) Kısa kemikler (ossa brevia); el ve ayak bileği kemikleri gibi uzunluk, genişlik ve kalınlıkları eşit ya da yakın boyutta olan kemiklerdir. 4) Düzensiz kemikler (ossa irregularia); sfenoid, etmoid, maksilla ve mandibula gibi kafatasında bulunan kemikler ve omur kemikleri örneklerinde olduğu gibi şekilleri belli bir düzene uymayan kemiklerdir. 5) Pnömatik kemikler (os pneumaticum); temporal ve etmoid kemik örneklerinde olduğu gibi içinde hava bulunduran kemiklerdir. 6) Sesamoid kemikler (ossa sesamoidea); Vücudun birçok yerinde, değişebilen sayılarda olmak üzere, özellikle kasların kemiklerle tutunma bölgelerine yakın ya da kasların kemiklere tutunmasında aracılık eden “tendon” içlerinde bulunabilen kemiklerdir.

İnsan vücuduna belirli bir biçim veren ve ona hareket ederek yer değiştirme olanağı sağlayan sistem, hareket sistemidir. Bu sistem üç kısımdan oluşur: iskelet, eklem ve kaslar. Kemik ve eklemler, kendi başlarına hareket edemezler, ancak sabit bir şekil ve kaslar için tutunma noktası sağlarlar. Kemiklere tutunan kaslar ise insan hareketini yaptıran asıl unsurlardır.