İNSAN ANATOMİSİ VE FİZYOLOJİSİ - Deneme Sınavı - 9

Kimyasal yapı bakımından adrenalin aminler sınıfındayken; estrojen, testosteron, kortizol ve aldosteron steroidlerdir. Doğru cevap D.

Somatostatin, tirotropin-salıverici hormon, oksitosin ve antidiüretik hormonun salgı yeri hipotalamusken;  glukagon hormonu pankreastan salgılanır. Doğru cevap A.

Hipotalamus; vücudun su dengesi ve susamanın kontrolü, açlık-tokluk ve vücut sıcaklığının kontrolü, vücut ağırlığının kontrolü, uyku-uyanıklık, seksüel davranış, heyecan, korku ve öfke gibi ruhsal davranışların kontrol edilmesinde önemli rol oynar. Doğru cevap D.

Eritropoietin böbrek tarafından salgılanan bir hormondur. Doğru cevap E.

Vücudumuzda birincil görevi hormon salgılamak olan organlar bulunmaktadır, (örneğin; hipofiz bezi, epifiz, tiroid ve paratiroid bezleri, pankreas, böbreküstü bezi gibi) ayrıca birincil görevlerinin yanı sıra hormon da salgılayan organ ve dokular bulunmaktadır (örneğin; hipotalamus, testis ve ovaryumlar, kalp, böbrek ve yağ dokusu gibi). Doğru cevap C.

Tiroid hormonlarının aşırı salgılanmasına “hipertiroidizm” denilir ve bu kişilerde zayıflama, sinirlilik, kalp hızının normalden fazla olması, ellerde titreme, sıcaklığa dayanıksızlık, kaslarda güçsüzlük, uykusuzluk, yorgunluk ve ishal belirtileri görülür. Tiroid hormonlarının yetersiz salgılanması durumuna ise “hipotiroidizm” denilir ve bu kişilerde şişmanlık, uyuşukluk, soğuğa karşı duyarlılık, aşırı uyku hali, kas tembelliği, kalp hızının normalden düşük olması, zihni tembellik ve saç uzamasında duraksamalar görülür.  Doğru cevap B.

Glukagon, insülinin aksine, kan şekerini yükseltici etkiye sahiptir. Karaciğerde depolanmış olan glikojeni serbestleştirerek şekerin kana geçişini kolaylaştırır. Doğru cevap A.

Anjiotensin; damarların şiddetle büzülmesine, beyne etki ederek susama ve su içme davranışına, dolayısıyla kan basıncında yükselmeye neden olmaktadır. Doğru cevap C.

Kan dolaşımıyla gelen hormonlar “birinci haberci” olarak adlandırılır. Kendisi hücre içine giremeyen ve reseptörü hücre zarında bulunan hormonların, hücrede bir yanıt oluşturabilmesi için bir başka hücre içi kimyasal maddeye gerek duyulur ve bu maddelere “ikinci haberci” adı verilir. Doğru cevap B.

Yeni doğan çocuklarda tiroid hormonu yokluğu ile “kretinizm” denilen fizik ve mental gelişimin anormal olması durumu görülür. Doğru cevap D.

Sinir sisteminde düzenleyici görevin yapılması sırasında bilgilerin nöronlar aracılığı ile aksiyon potansiyeli şeklinde taşınması, yanıtların ani ve hızla ortaya çıkmasına neden olur. Endokrin sistemde ise yanıtlar daha geç ortaya çıkar fakat uzun sürmektedir. Bunun nedeni endokrin sistemin bilgi taşıyıcıları olan “hormon” adı verilen moleküllerin, iç salgı bezlerinden kana verilmesi ve daha sonra etki edecekleri hedef dokulara kan yolu ile taşınmasıdır. İç salgı bezlerinde sentezlenen hormonlar, herhangi bir özel salgı kanalı olmadan doğrudan kana salıverilir. Bu nedenle “iç salgı bezleri” ya da “iç salgı sistemi” (endokrin sistem) şeklinde adlandırılmıştır. Dış salgı bezleri (ekzokrin bezler), (ter bezi, gözyaşı bezi, tükürük bezi gibi) iç salgı bezlerinden farklı olarak salgılarını bir kanal aracılığı ile vücut içinde uygun bir boşluğa veya dışarı boşaltmaktadırlar. İç salgı bezlerinden kan dolaşımına salgılanan ve kan dolaşımı aracılığı ile taşınan hormonlar, hedef hücrelere eriştiğinde, “reseptör” adı verilen kendilerine özgü moleküllere tıpkı anahtar-kilit gibi bağlanırlar. Hormon reseptör etkileşmesi hücre içinde bir dizi biyokimyasal olayı başlatır ve bunların sonucunda uygun yanıtlar ortaya çıkar. Hormon molekülleri, kendilerine özgü reseptörleri bulundurmayan hücrelerde herhangi bir etki gösteremezler.

Hormonları sentez eden ve kana salıveren hücrelerin, vücutta bulunduğu doku ve organlar çeşitlidir. Vücudumuzda birincil görevi hormon salgılamak olan organlar bulunmaktadır, (örneğin; hipofiz bezi, epifiz, tiroid ve paratiroid bezleri, pankreas, böbreküstü bezi gibi) ayrıca birincil görevlerinin yanı sıra hormon da salgılayan organ ve dokular bulunmaktadır (örneğin; hipotalamus, testis ve ovaryumlar, kalp, böbrek ve yağ dokusu gibi).

Çözünürlüğe Göre Hormon Çeşitleri

Suda çözünen hormonlar: 

Yağda çözünen hormonlar:

İlgili hücreler tarafından sentezlenen hormonlar, kan dolaşımına verilir ve bu yolla ilgili hedef hücreye iletilir. Kan yoluyla hedef hücreye erişen hormonlar, hücrede bulunan kendine özel reseptöre bağlanır ve hormon-reseptör kompleksini oluşturarak etkisini gösterir. Kan dolaşımıyla gelen hormonlar “birinci haberci” olarak adlandırılır. Kendisi hücre içine giremeyen ve reseptörü hücre zarında bulunan hormonların, hücrede bir yanıt oluşturabilmesi için bir başka hücre içi kimyasal maddeye gerek duyulur ve bu maddelere “ikinci haberci” adı verilir. Hücre içindeki ikinci haberciler şunlardır;

1) sAMP (siklik Adenozin monofosfat)

2) Ca2+ (serbest kalsiyum iyonu)

3) IP3 (inositol trifosfat)

4) diaçil gliserol (DAG)

Ara hipofiz (Pars İntermedia), ön ve arka hipofizler arasında dar bir parçadır. Ara hipofizden melanosit uyarıcı hormon (MSH; intermedin) salgılanır ve bu hormon deride pigment yapımını uyararak, deri renginin artmasını sağlar.

Tiroid bezinden yeterli hormon üretilebilmesi için, besinler aracılığıyla dışarıdan iyot alınması gereklidir.

Tiroid hormonlarının aşırı salgılanmasına “hipertiroidizm” denilir ve bu kişilerde zayıflama, sinirlilik, kalp hızının normalden fazla olması, ellerde titreme, sıcağa dayanıksızlık, kaslarda güçsüzlük, uykusuzluk, yorgunluk ve ishal belirtileri görülür. Tiroid hormonlarının yetersiz salgılanması durumuna ise “hipotiroidizm” denilir ve bu kişilerde şişmanlık, uyuşukluk, soğuğa karşı duyarlılık, aşırı uyku hali, kas tembelliği, kalp hızının normalden düşük olması, zihni tembellik ve saç uzamasında duraksamalar görülür.

Glukokortikoidlerin fazla salgılanması sonucunda Cushing sendromu ortaya çıkar. Nedeni, hipofiz tümörleri, hipofizden aşırı ACTH salgılanması, dışarıdan fazlaca kortizol ve benzeri hormon alınması ya da adrenal korteks tümörleri olabilir. Belirtileri; yağların sırt, karın bölgesi ve yüzde toplanması ile gövdede şişmanlık (bufalo görüntüsü), ay şeklinde yüz (moon face), kan şekerinde yükselme (hiperglisemi), protein yıkımı nedeniyle kaslarda zayıflık, karın bölgesinde çatlaklar, saçlarda seyrelme ve zayıflık, yüzde kıllanma ve sivilcelenmeler ile hipertansiyondur (kan basıncı yükselmesi).

Böbreküstü bezleri, iç (adrenal medulla) ve dış (adrenal korteks) olmak üzere iki kısımdan oluşur. Adrenal korteks; zona glomerulosa, zona fasciculata ve zona reticularis kısımlarından oluşur.

Böbreküstü bezinin iç (medulla) bölümünden salgılanan hormonlar şunlardır:

Böbreküstü bezinin dış (korteks) bölümünden salgılanan hormonlar şunlardır:

Yağ dokusu hücrelerinden salıverilen peptit yapısında bir hormon olan leptin, hipotalamus üzerine etki ederek, vücut ağırlığı ve cinsel olgunluğa geçişte önemlidir. Besin alınmasını azaltıp, vücudun enerji harcamasını artırmaktadır.