İNŞAAT VE GAYRİMENKUL MUHASEBESİ

Türkiye ekonomisinde 1980’lerden itibaren yaşanmaya başlanan liberal hareketler (özelleştirme, serbest piyasa ekonomisi, dışa açılma, serbest kur sistemine geçilmesi vb.) yurt dışı inşaat işlerinin gelişiminde önemli bir dönüm noktası olmuştur.

1990’lı yıllara gelindiğinde ise, Türk inşaat işletmeleri tarafından gerçekleştirilen yurt dışı inşaat işlerinin ağırlığı Orta Doğu ülkelerinden Avrasya, Balkan ve
Asya ülkelerine kaymaya başlamıştır.

Uluslararası standartlarda üretim ve proje hizmetlerinde uzmanlaşmanın
belirgin hâle geldiği 2000’li yıllarda, konut projelerinin toplam projeler içindeki
payı azalmaya başlamıştır.

Günümüzde Türk inşaat işletmeleri tarafından yurt dışında gerçekleştirilen
inşaat işlerinin ülkelere göre dağılımı incelendiğinde ise, Rusya Federasyonu’nun
%19,2’lik payla ilk sırada yer aldığı, onu sırasıyla Türkmenistan ve Libya’nın takip ettiği görülmektedir.

Emsal bedeli; gerçek bedeli
olmayan veya bilinmeyen
veyahut doğru olarak tesbit
edilemeyen bir varlığın,
değerleme gününde
satılması hâlinde emsaline
(benzerlerine) göre sahip
olacağı değerdir.

Yurt dışında yürütülen inşaat işlerinde ihtiyaç duyulan makine, teçhizat ve ekipmanın işin yapıldığı yabancı ülkede satın alınarak kullanılması ve iş bittikten sonra kesin ithal yoluyla yurda getirilmesi durumunda, söz konusu varlıklar emsal değerleriyle kayda alınırlar.

Yurt dışındaki bazı ülkelerde inşaat işi yapabilmek için ilgili ülke mevzuatına
göre ayrı bir şirket kurulması zorunlu tutulmaktadır. Böyle bir durumda, Türkiye’deki işletme yurt dışında kurulmuş olan şirkete sermaye transferi yoluyla iştirak etmiş kabul edilir. Dolayısıyla, yurt dışında gerçekleştirilen inşaat işlerinden elde edilen kazançlar Türkiye’deki işletme tarafından iştirak kazancı olarak muhasebeleştirilir

Türkiye’de kurulu inşaat işletmelerinin yurt
dışında hayata geçirdikleri inşaat projelerinin sayısı her geçen yıl artmaktadır. Bu
nedenle, yurt dışı inşaat işleri ülke ekonomisinin döviz ihtiyacının karşılanmasında büyük öneme sahiptir. Bu önemi nedeniyle, sektörün yurt dışı faaliyetlerinin gelişimini desteklemeye yönelik olarak Türk vergi kanunlarında düzenlemeler yapılmaya devam etmektedir. Bu kanunlardan biri de 1984 yılında uygulamaya konulan Katma Değer Vergisi (KDV) Kanunu’dur.

İrat; şahsa bağlı olmayıp,
doğrudan doğruya kendisini
meydana getiren kaynaklara
bağlı olan gelirdir. Örneğin;
kira geliri, faiz geliri gibi.

Teknik hizmetler; inşaat, onarım ve montaj işleriyle ilgili olarak yürütülen planlama, projelendirme, mimarlık ve mühendislik, etüt, fizibilite, harita tasarım, metraj, keşif, idari ve teknik şartname ile ihale dosyası hazırlama, ihale değerlendirme, mesleki kontrolörlük, inşaat kontrolörlüğü, tasarım kontrolörlüğü, işletmeye alma danışmanlığı, proje ve yatırım yönetimi ve benzeri hizmetleri kapsamaktadır. Dekapaj inşaat işleri kapsamındadır. Doğru yanıt B’dir.

İnşaat, onarım ve montaj işleri kapsamında; bina, kara yolu, demir yolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işleri yer almaktadır Doğru yanıt D’dir.

1972-2018 döneminde, yurtdışı inşaat işlerinin faaliyet türlerine göre dağılımında konut %13,2 ile birinci sırada iken; %12,9 oranında Yol –köprü-tünel ikinci sırada ve % 8,2 ile iş merkezi inşaatları üçüncü sırada yer almaktadır. Doğru yanıt A’dir.

Yurt dışında yapılan inşaat, onarım, montaj işleri ile teknik hizmetlerden sağlanarak Türkiye’de genel sonuç hesaplarına yansıtılan (intikal ettirilen) kazançların kurumlar vergisinden istisna (muaf) olduğu hüküm altına alınmıştır. Böylece, çifte vergilendirmenin önlenmesi amaçlanmıştır. Bu istisnanın uygulanması açısından, sağlanan kazançların Türkiye’ye fiilen getirilmesi zorunluluğu yoktur. Söz konusu kazançların Türkiye’de genel sonuç hesaplarına intikal ettirilmesi istisnadan yararlanılması için yeterlidir (KVK, Madde 5) Doğru yanıt E’dir.

Yurt dışı iştirakin ödenmiş sermayesinin en az %10’una sahip olunması gerekiyor, %20 değil. Doğru yanıt C’dir.

Yurt dışı inşaat kazançlarının vergiye tabi tutulabilmesi veya yabancı ülkelerde ödenen vergilerin gelir vergisinden mahsup edilmesi için fiilen Türkiye’ye getirilmesi koşulu aranmaz. Kazancın Türkiye’de vergilendirilmesi için, faaliyette bulunulan yabancı ülkede kazanca tasarruf edilebilmesi yeterlidir. Doğru yanıt B’dir.

İşletmenin tünel inşaatı işinden elde ettiği hasılat Türk lirası cinsinden hesaplanır. Buna göre;

İnşaat işinden elde edilen hasılat = 9.000.000 USD x 10 TL = 90.000.000 TL.

Daha sonra hasılatın binde beşi hesaplanarak işletmenin götürü gider olarak yazabileceği tutar belirlenir;

Götürü gider tutarı = 90.000.000 TL x 0,005 = 450.000 TL

Doğru yanıt B’dir.

Yurt içi ve yurt dışı yıllara yaygın inşaat işlerinde, şubelerin (şantiyelerin) kendi aralarında veya merkez ve şantiyeler arasındaki parasal işlemlerde 393 hesap kodlu Merkez ve Şubeler Cari Hesabı kullanılır. Merkez ve Şubeler Cari Hesabı; merkezin şubelerle ve şubelerin kendi aralarında olan borç ve alacak ilişkilerinin izlendiği bir hesaptır. Merkezin şubelerden, şubelerin diğer şubelerden veya merkezden olan alacakları bu hesabın borç tarafına, borçları ise alacak tarafına kaydedilir Doğru yanıt D’dir.

Yurt dışındaki inşaat işleri için ilgili ülkede kurulan şirketlere katılım için tahsis edilen sermaye tutarları 242 İştirakler hesabında izlenir. Yapılacak kayıtta İştirakler hesabı borçlandırılır; Bankalar hesabı alacaklandırılır. Doğru yanıt B’dir.

ABC İnşaat AŞ’nin borç olarak iştirakına gönderdiği paradan dolayı bir alacağı doğacak bunu 132 İştiraklerden Alacaklar Hesabının borcuna ve 102 Bankalar Hesabının alacağına kaydedecektir. Doğru yanıt C’dir.

Viyadük, yurt dışında gerçekleştirilen inşaat, onarım ve montaj işleri kapsamında yer alır.