İNŞAAT VE GAYRİMENKUL MUHASEBESİ

Teknik hizmetler: İnşaat, onarım ve montaj işleriyle ilgili olarak yürütülen
planlama, projelendirme, mimarlık ve mühendislik, etüt, fizibilite, harita tasarım,
metraj, keşif, idari ve teknik şartname ile ihale dosyası hazırlama, ihale değerlendirme, mesleki kontrolörlük, inşaat kontrolörlüğü, tasarım kontrolörlüğü, işletmeye alma danışmanlığı, proje ve yatırım yönetimi ve benzeri hizmetleri kapsamaktadır.

Türkiye inşaat sektörünün Cumhuriyet’in kuruluşundan bu yana geçen 95 yıllık gelişim süreci; hazırlık, iç pazar etkinliği, uluslararası pazara açılma, pazar ve
ürün çeşitlenmesi ve küresel rekabet olmak üzere beş döneme ayrılmaktadır.

Çimento, kum, tuğla, cam sanayi gibi 200’den fazla sektör üzerindeki
doğrudan ve dolaylı etkileri dikkate alındığında, inşaat sektörünün Türkiye ekonomisindeki payı %30’lara ulaşmaktadır.

Kanunî ve iş merkezlerinin her ikisi de Türkiye’de bulunmayan kurumlar ise sadece Türkiye’de elde ettikleri kazançları üzerinden vergilendirilirler (KVK, 2006: Madde 3). Bu kurumlara, dar mükellefiyete tabi kurumlar denir.

Makine,teçhizat, ekipman, inşaat malzemeleri ve personelin ihtiyaçları için tüketim malları gibi varlıkların Türkiye’ye geri getirilmek üzere geçici olarak yurt dışına çıkarılması durumunda bunlara KDV muafiyeti uygulanmaz.

İştirak kazancının, iştirak edilen şirketin bulunduğu ülke kanunları uyarınca
en az %15 oranında vergiye tabi tutulmuş olması (kâr payı dağıtımına
konu kazançlar üzerinden ödenen vergiler dahil)

Gelir Vergisi Kanunu’nda, yurt dışında inşaat, onarım, montaj ve taşımacılık faaliyeti yürüten gelir vergisi mükelleflerinin, bu faaliyetlerden elde ettikleri hasılatlarının binde beşini aşmamak koşuluyla, yurt dışındaki işleriyle ilgili belgelendiremedikleri giderlerini indirebilme olanağı verilmiştir?

Yurt içi ve yurt dışı yıllara yaygın inşaat işlerinde, şubelerin (şantiyelerin) kendi
aralarında veya merkez ve şantiyeler arasındaki parasal işlemlerde 393 hesap
kodlu Merkez ve Şubeler Cari Hesabı kullanılır.

Yurt dışında satın alınan makine, teçhizat ve ekipmanın işin bitiminde
kesin ithalat yoluyla getirilmesi durumunda, söz konusu varlıklar emsal
bedeliyle değerlenirler.

İnşaat, onarım ve montaj işleri kapsamında; bina, kara yolu, demir yolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane, köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı, haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi, sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, nakliye, tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj, yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işleri yer almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Türk inşaat işletmelerinin hizmetlerini ihraç ettiği ilk ülke 1972 yılında Libya olmuş, bunu takip eden yaklaşık on yıllık süreçte sırasıyla Suudi Arabistan, Kuveyt, Irak ve İran yurt dışı inşaat işlerinin gerçekleştirildiği pazarlar arasına katılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Günümüzde Türk inşaat işletmeleri tarafından yurt dışında gerçekleştirilen inşaat işlerinin ülkelere göre dağılımı incelendiğinde ise, Rusya Federasyonu’nun %19,2’lik payla ilk sırada yer aldığı, onu sırasıyla Türkmenistan ve Libya’nın takip ettiği görülmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yurt dışında inşaat işleri yapan gelir vergisi mükellefleri, bu işlerden elde ettikleri ve belgelendirebildikleri döviz cinsinden hasılatın binde beşini götürü gider olarak yurt dışı kazançlarından indirdikten sonra kalan kısmı Türkiye’de beyan edeceklerdir.

XYZ İşletmesinin 20.000.000 TL tutarındaki toplam giderlerinin 15.000.000 TL’lik kısmı belgelendirilmiş, 5.000.000 TL’lik kısmı belgelendirilememiş giderlerden oluşmaktadır.

Bu durumda;

Belgelendirilememiş giderlere karşılık olmak üzere ticari kazançtan (dönem kârından) indirilebilecek götürü gider tutarı = 500.000.000 x 0,005 = 2.500.000 TL

Kanunen kabul edilmeyen giderler = 5.000.000 – 2.500.000 = 2.500.000 TL olacaktır. Doğru cevap B'dir.

Bulundukları ülke dışında inşaat işi yapan işletmeler, faaliyette bulundukları ülkenin vergi yasalarına tabidirler. Bunun yanı sıra, iş yaptıkları ülkenin muhasebe sistemine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar. Buna göre, yurt dışında inşaat ve onarım işi yapan Türk inşaat işletmeleri, bu faaliyetlerinden dolayı, söz konusu ülkenin vergi kanunlarına tabi olacak ve iş yaptıkları ülkedeki düzenlemelere uygun olarak defter tutacaklardır.

Yurt dışında gerçekleştirilen inşaat işlerinde öncelikli vergilendirme hakkı faaliyette bulunulan ve gelirin elde edildiği ülkeye aittir. Faaliyette bulunulan yabancı ülke, ancak yürürlükteki kanunlarına uygun biçimde defterler tutulduktan ve vergiler ödendikten sonra kalan kârın kendi sınırlarının dışına çıkarılmasına izin verecektir.

Yurt dışında inşaat işi yapan Türk inşaat işletmeleri, faaliyette bulundukları yabancı ülkede yasaların zorunlu kıldığı belge ve defterleri kullanarak muhasebe uygulamalarını gerçekleştirirler. Bu işletmelerin yurt dışındaki inşaat faaliyetleriyle ilgili olarak Türkiye’deki mevzuata göre ayrıca defter tutmalarına gerek yoktur. Söz konusu işletmeler, faaliyette bulundukları ülkenin mevzuatına göre defter tutarken, saptanan kazanç tek kalemde firmanın Türkiye’deki defterlerine intikal ettirilir. Doğru cevap E'dir.

Türkmenistan’daki inşaat şantiyesi şirketin şubesi olarak faaliyet gösterdiği için söz konusu işlem MNO İnşaat Ltd.Şti. tarafından aşağıdaki şekilde kaydedilecektir:

200.000 USD x 6 TL = 1.200.000 TL

Ancak soruda ZİL inşaat şantiyesi (Türkmenistan) tarafından yapılacak muhasebe kaydının ne kadar olacağı istenmiştir. Buna göre:

200.000 USD x 3,5 TMT = 700.000 TMT

Doğru cevap D'dir.

Yurt dışındaki şubelerde inşaat işlerinde kullanılmak üzere ihtiyaç duyulan makine, teçhizat ve ekipmanların faaliyette bulunulan yabancı ülkede satın alınarak işin bitimiyle birlikte ithal edilmesi de söz konusu olabilmektedir. Yurt dışında satın alınan makine, teçhizat ve ekipmanın işin bitiminde kesin ithalat yoluyla getirilmesi durumunda, söz konusu varlıklar emsal bedeliyle değerlenirler. Doğru cevap B'dir.

Öncelikle kesin ihraç edilen makinenin net değeri aşağıdaki şekilde belirlenir:

Makinenin Net Değeri = Kayıtlı Değer – Birikmiş Amortismanlar
Makinenin Net Değeri = 450.000 – 120.000
Makinenin Net Değeri = 330.000 TL

Ardından kesin ihraç yoluyla gerçekleştirilen devir işlemiyle oluşan kâr veya
zarar hesaplanır:

Makinenin Cezayir’deki şubeye devir bedeli = 60.000 USD x 6 TL =360.000
Devir Kârı veya Zararı = Devir Bedeli – Net Değer
Devir Kârı veya Zararı = 360.000 – 330.000
Devir Kârı veya Zararı = 30.000 TL Kâr

Doğru cevap C'dir.

İnşaat işletmeleri yurt dışında inşaat faaliyetlerini yürütmek üzere açtıkları şubelere veya iştirak ettikleri şirketlere inşaat malzemeleri ve personelin ihtiyaçları için tüketim malları gönderebilirler. Bu malzemelerin fatura düzenlenerek yurt dışına gönderilmesi ihracat kapsamında değerlendirilir. Dolayısıyla, inşaat malzemeleri ve tüketim maddelerinin yurt dışına gönderilmesi işlemi 601 Yurt Dışı Satışlar hesabında izlenir. Doğru cevap D'dir.

Yurtdışı inşaat işleri, Türk inşaat işletmelerinin 1970’lerin başlarından itibaren Orta Doğu ülkelerinde yürütmeye başladıkları müteahhitlik faaliyetleri ile ortaya çıkmış bir kavramdır.