İNŞAAT VE GAYRİMENKUL MUHASEBESİ

1. sınıf yapılar, iki grupta incelenmektedir:

A grubundaki yapılar; plastik örtülü seralar, gölgelikler-çardaklar, kalıcı kullanımı olan yardımcı yapılar gibi inşaatlardan kapsarken B grubundaki yapılar; cam örtülü seralar, iş yeri depoları basit padok, büyük ve küçük baş hayvan ağıllarını içermektedir.

5. sınıf yapılar dört grupta incelenmektedir:

A grubu yapılar; orduevleri, büyükelçilik yapıları, vali konakları, borsa binaları, üniversite kampüsleri, yapı yüksekliği 51,5 m aşan yapılar, yapı yüksekliği 30,5 m aşan iş merkezleri vb. B grubu yapılar; kongre merkezleri, hastaneler, olimpik
spor tesisleri-hipodromlar, havalimanları, 1500 kişinin üzerindeki ibadethaneler,
4 yıldızlı oteller vb. C grubu yapılar; 5 yıldızlı oteller ve tatil köyleri, müze ve kütüphane kompleksleri vb. iken D grubu yapılar; konser salonları ve kompleksleri, tarihî eser niteliğinde olup restore edilerek veya yıkılarak aslına uygun olarak yapılan yapılar vb. olarak sıralanmaktadır.

4. sınıf yapılar üç grupta sıralanmaktadır:

A grubu yapılar; poliklinikler, entegre sanayi tesisler, 1500 kişiye kadar ibadethaneler, büyük alışveriş merkezleri, yüksekokullar ve eğitim enstitüleri, 1 ve 2 yıldızlı oteller, yapı yüksekliği 30,5 m’den az apartman tipi konutlar vb.dir. B grubu yapılar; il tipi belediyeler, metro istasyonları, banka binaları, otobüs terminalleri, stadyum, eğlence amaçlı yapılar vb. iken C grubu yapılar; bakanlık binaları, yüksek öğretim yurtları, büyük kütüphaneler, 3 yıldızlı otel ve moteller vb.dir.

İnşaat ve gayrimenkul kavramları, insanlarda; bina, fabrika, liman, baraj, köprü,
yol gibi inşaat faaliyetlerini hatırlatmaktadır. Ancak aslında inşaat kavramı; okyanuslar üzerinde kurulan petrol platformlarından, deniz altındaki otobanlar ve
hızlı tren yollarına, 42 km uzunluğunda köprülere, 818 m yüksekliğindeki gökdelenlere, nükleer enerji santrallerine, denizlerin doldurularak ada haline getirilip şehirler oluşturulmasına, buz otel yapılmasına, Ay’da kalıcı bir üs kurulmasına kadar çok uç örnekleri de içine almaktadır.
Gayrimenkul, toplum yararı amacıyla getirilmiş sınırlamalar dışında sahiplerine,
bunları diledikleri gibi kullanma hakkı veren toprak ve taşınmaz yapılardır.
İnşaat ise kısaca, taşınmaz varlıkların yaratılmasındaki süreçler ve faaliyetler
olarak tanımlanabilir.

İnşaat (Yapı) Sahibi
Belirli bir inşaat işini, kararlaştırılan bedel karşılığında müteahhide yaptıran
kişi veya kuruluşlardır. İnşaat faaliyetini başlamasını sağlayan iş verenlerdir. Yıllara yaygın inşaat ve onarım işinin başlamasına neden olan faaliyeti bütçesindeki öz kaynakları kendi kaynakları veya yabancı kaynaklar ile finanse eden, işin tamamlanması ile kesin kabulü yapılan yapıya ihtiyaç duyan gerçek ve tüzel kişilerdir.

Proje yöneticisi, inşaat sahibinin taleplerinin yerine getirilmesine ilişkin olarak tasarım, bütçe, zaman, araç ve ekipman uyumunu ve yönetimini sağlayan kişidir.

Yapı Müteahhidi (Yüklenici)

İnşaat işlerinin sözleşme, plan ve şartnamelere uygun biçimde yapımı için sorumluluk alan ve bu amaçla iş gücü, malzeme ve ekipman sağlayarak bunları yöneten (denetleyen) kişi veya ortak birimlerdir.

Hakediş (İstihkak)

Tamamlanmış iş kısımlarının inşaat proje yöneticisi tarafından periyodik biçimde
denetlenip onaylanması üzerine, bunlarla ilgili sözleşme tutarlarının periyodik
olarak inşaat sahibi tarafından ödenmesidir. İnşaat işi bütünleşik hizmetlerin verildiği bir hizmettir.

İnşaat Taahhüt İşletmeleri
Taahhüt şeklindeki özel veya kamu sektörüne yapılan ve genellikle yıllara yaygın
inşaat ve onarım işi niteliğinde olan inşaat işlerini gerçekleştiren işletmelerdir. Başkası adına yapılan inşaat işleri taahhüt kapsamında yer almakta ve uygulamada taahhüt şeklindeki inşaat ve onarım işleri olarak ifade edilmektedir. Ancak bir inşaat faaliyetinin taahhüt şeklinde inşaat ve onarım işi olarak değerlendirilebilmesi için aşağıda verilen unsurları taşıması gerekmektedir (Şenlik, 2011, s.24).
1. İşin yapılmasını isteyen bir taraf bulunmalı (inşaat sahibi),
2. İşin yapılmasını üstlenen taraf olmalı (müteahhit),
3. Sözleşmeye konu olan inşaat ve onarım işi bulunmalı (inşaat işi) ve
4. İnşaat ve onarım işi belirli bir parasal bedel karşılığında yapılmalıdır.

Şantiye defteri; işin ilerleyişini, inşaata giren ihrazatı, fiyat farkına tabi gereçlerin
çeşit ve miktarlarını, çalışan işçi sayısını ve çalışan makineleri takip edildiği bir defterdir.

Binanın tanımı; 3194 sayılı İmar Kanunu’nda;  “Kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme ve dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarayan, hayvanların ve eşyaların korunmasına yönelik yapı“ olarak verilmiştir. Doğru yanıt A’dir.

İnşaat sahibinin taleplerinin yerine getirilmesine ilişkin olarak tasarım, bütçe, zaman, araç ve ekipman uyumunu ve yönetimini sağlayan kişi proje yöneticisidir. İnşaat projesi, inşaat işine ilişkin ilk teklifin hazırlanma sürecinden başlar ve inşaatın kesin kabulüne kadar devam eder. Doğru yanıt A’dır.

Yapı Müteahhidi (Yüklenici): İnşaat işlerinin sözleşme, plan ve şartnamelere uygun biçimde yapımı için sorumluluk alan ve bu amaçla iş gücü, malzeme ve ekipman sağlayarak bunları yöneten birimler (denetleyen) kişi veya ortak birimlerdir. Doğru yanıt C’dir.

Yapı müteahhidi, inşaat işini eser sözleşmesi ile üstlenen kişidir. Bu nedenle inşaat işinin muhasebe kayıtlarını tutmak, mali tablolarını hazırlamak ve vergi yükümlülüklerini yerine getirmekle sorumludur. Doğru yanıt C’dir.

Yapı müteahhidinin kesin kabul başvurusu sonucunda, yapı denetim görevlilerinin yaptığı incelemeler sonucunda kesin kabule uygun bulunması durumunda “Kesin Kabul Teklif Belgesi” hazırlanır ve bu tarihten itibaren en geç 15 gün içinde kesin kabul komisyonu oluşturulur.

Yevmiye defteri;  inşaat işletmelerinin tutmakla zorunlu olduğu defterler arasındadır. Doğru yanıt A’dır. isteğe bağlı tuttuğu defterler ise; Şantiye (Günlük) Defteri, Röleve Defteri, Ataşman Defteri, Puantaj Defteri, Sürveyan Defteri, Yeşil Defterdir.

Ataşman defteri, inşaat esnasında esas projede olmayan işlerin şekil ve boyutlarını gösteren çizim ve sayısal bilgiler tutulur. Uygulamada metraj ve ataşman işlemleri aynı menüden takip edilmektedir

Yeşil defter, iki ara hakediş dönemi arasında yapılan inşaat işlerini ve çeşitlerini gösteren defterdir. Ayrıca söz konusu inşaat işlerinin yaklaşık maliyet hesaplama­larına dayalı hakediş tutarları da oluşturulur.

Bir inşaat faaliyetinin taahhüt şeklinde inşaat ve onarım işi olabilmesi için; (1) İşin yapılmasını isteyen bir tarafın bulunması, (2)İşin yapılmasını üstlenen tarafın olması (3) Sözleşmeye konu olan inşaat ve onarım işinin bulunması ve (4) İnşaat ve onarım işinin belli bir ücret karşılığında yapılması gerekmektedir. Doğru yanıt B’dir.

Özel inşaat işletmeleri de taahhüt işletmeleri de kâr amacıyla çalışabilirler. Doğru yanıt B’dir.