İNŞAAT VE GAYRİMENKUL MUHASEBESİ - Deneme Sınavı - 13

Özel inşaat işletmeleri üretim işletmeleridir ve yapı üretirler. Hizmet üretimi bu işletmelerin bir özelliğini oluşturmaz.

Sipariş maliyet sistemi, her bir sipariş maliyetinin özel olarak saptanmasına olanak sağlayan her bir mamul ya da mamul grubu için ayrı ayrı maliyetlerin izlendiği bir sistemdir.

İşletmeler kendi isteği ile bilanço esasına göre defter tutabilirler

Badana malzemeleri 7/A seçeneğine göre maliyet hesabı tutan işletmelerde direkt ilk madde ve malzeme hesabında izlenmektedir.

Direkt işçilik giderleri her bir inşaata doğrudan doğruya yüklenebilen işçilik giderlerini kapsar.

Genel yönetim giderleri hesabı, özel (yap-sat) inşaat işletmelerinin 7/A seçeneğini uyguladıklarında kullanabilecekleri bir hesaptır.

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri hesabı 3000 TL ve direkt işçilik giderleri hesabı 1000 TL borçlandırılarak bankalar hesabı 4000 TL alacaklandırılır.

Bankalar Hesabı 60.000 ve Alınan Sipariş Avansları Hesabı 20.000 tl borçlandırılarak Yurt İçi Satışlar Hesabı 80.000 TL alacaklandırılır

Bir faaliyet dönemi içinde tamamlanan inşaatlar tamamlandıktan sonra mamuller hesabına alınırlar. İnşaat üretim maliyetleri kaydı için 151 Yarı Mamul Üretim hesabının borçlandırılırken, 711 Direkt İlk Madde ve Malzeme Yansıtma Hesabı, 721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı ve 731 Genel üretim Giderleri Yansıtma Hesabı alacaklandırılır. Sonra da 151 Yarı Mamul Üretim Hesabı alacakdırılırken 152 Mamuller Hesabı borçlandırılarak mamuller hesabına alınır.

Genel üretim giderlerinden dağıtıma tabi tutulacak giderler belli ölçütlere göre
dağıtılır. Bu dağıtım ölçütleri şu şekilde sıralanabilir;
• Direkt ilk madde ve malzeme tutarı
• Direkt işçilik saatleri
• Direkt işçilik giderleri tutarı
• Gün sayısı
• Makine saatleri
• Bakım onarım saatleri
• Yüzdelere göre
• Eşit

Belirli ölçüleri aşan özel inşaat işletmelerinin bilanço esasına göre defter tutmaları
gerekmektedir. Bu ölçüler şöyle sıralanabilir;
• Vergi Usul Kanunu (VUK) madde 177’de belirlenen sınırları aşmış olmak
• Kendi isteği ile bilanço esasına göre defter tutmak isteyenler
• Kurumlar Vergisine tabi diğer tüzel kişiler

Arsa (kat) Karşılığı İnşaat İşlerinde Gider Yerleri (10-99) aşağıdaki gibi bölümlenir.
• Esas üretim gider yerleri
• Yardımcı üretim gider yerleri
• Yardımcı hizmet gider yerleri
• Yatırım gider yerleri
• Üretim yerleri yönetimi gider yerleri
• Araştırma ve geliştirme gider yerleri
• Pazarlama, satış ve dağıtım gider yerleri
• Genel yönetim gider yerleri.

Arsa (kat) karşılığı inşaat işlerinde gider çeşitleri hesaplarının kodlamasında
aşağıda belirtilen sınıflama esas alınmıştır.
• Gider hesapları grupları:
• İlk madde ve malzeme
• İşçi ücret ve giderleri
• Memur ücret ve giderleri
• Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler
• Çeşitli giderler
• Vergi, resim ve harçlar
• Amortismanlar ve tükenme payları
• Finansman Giderleri

Arsa (kat) karşılığı inşaat işlerinde 7/A seçeneğini uyguladıklarında kullanabilecekleri hesaplar şöyle sıralanabilir:
710 Direkt İlk madde ve Malzeme Giderleri Hesabı
711 Direkt İlk madde ve Malzeme Giderleri Yansıtma Hesabı
720 Direkt İşçilik Giderleri Hesabı
721 Direkt İşçilik Giderleri Yansıtma Hesabı
730 Genel Üretim Giderleri Hesabı
731 Genel Üretim Giderleri Yansıtma Hesabı
750 Araştırma ve Geliştirme Giderleri
751 Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı
760 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
761 Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı
770 Genel Yönetim Giderleri Hesabı
771 Genel Yönetim Giderleri Yansıtma Hesabı
780 Finansman Giderleri Hesabı
781 Finansaman Giderleri Yansıtma Hesabı
Giderler tahakkuk ettikçe dönem boyunca ilgili gider hesaplarının borcuna
kaydedilir.

7/B Seçeneğine Göre Maliyet Hesapları
Bu uygulamada maliyet hesap grupları aşağıdaki gibi bölümlenir:
79 GİDER ÇEŞİTLERİ
790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri
791 İşçi Ücret ve Giderleri

792 Memur Ücret ve Giderleri
793 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
794 Çeşitli Giderler
795 Vergi, Resim ve Harçlar
796 Amortismanlar ve Tükenme Payları
797 Finansman Giderleri
798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları
799 Üretim Maliyet Hesabı

Katma Değer Vergisinin arsa karşılığı inşaat işini yapan tarafından üstlenmesi durumunda işletme katma değer vergisini dönem gider olarak dikkate alabilir. Bu durumda katma değer vergisi tutarı 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ
HESABI’na kaydedilir. Ancak bu vergi kanunları açısından kanunen kabul edilmeyen bir gider niteliğinde olduğundan ayrıca nazım hesaplarda izlenmesi gerekir.

Bir işletme aktifine kayıtlı arsası üzerine arsa (kat) karşılığı inşaat yapılması konusunda bir anlaşmaya varabilir. Bu durumda aktife kayıtlı bir arsa üzerine inşaatın
başlamasıyla birlikte arsalar arsa sahibi işletme açısından yapılmakta olan yatırımlara dönüşür. 150 ARSA VE ARAZİLER HESABI’ndan çıkarılarak 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI’na alınır.

Gayrimenkullerin teslim alınması sonucunda artık yapılmakta olan bir yatırım
kalmamıştır. Dolayısıyla 258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR HESABI’ndan
252 BİNALAR HESABI’na alınması gerekir.

İşletme aktifine kayıtlı bir arsayı kat karşılığı devretmesi durumunda elde ettiği
gayrimenkul ile teslim ettiği arsa arasında bir değer farkı oluşacaktır. Aradaki bu
fark işletmeler açısından ticari kazancın bir unsurudur. Dolayısıyla oluşan fark
olağandışı gelir ve kâr olarak gelir tablosu hesaplarında kayıt altına alınması gerekmektedir. Diğer yandan arsa (kat) karşılığı bağımsız yerlerin, gayrimenkul teslimleri aynı zamanda Katma Değer Vergisine tabidir.

Bilanço Esasına Göre Tutulacak Defterler
Belirli ölçüleri aşan özel inşaat işletmelerinin bilanço esasına göre defter tutmaları
gerekmektedir. Bu ölçüler şöyle sıralanabilir;
• Vergi Usul Kanunu (VUK) madde 177’de belirlenen sınırları aşmış olmak
• Kendi isteği ile bilanço esasına göre defter tutmak isteyenler
• Kurumlar Vergisine tabi diğer tüzel kişiler
Bilanço esasında aşağıdaki defterler tutulur:
• Yevmiye defteri;
• Defterikebir;
• Envanter defteri